قانون در طب

قانون در طب
پدیدآوران	مسعودی، علیرضا (مترجم) ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	الـقانون فی الطب. فارسی الـقانون فی الطب. فارسی
ناشر	مرسل
مکان نشر	کاشان - ایران
سال نشر	1386 ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-972-050-0
موضوع	پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ق‎‏2041
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

القانون فى الطب از شاه‌كارهاى علم پزشکى است كه به قلم شيخ الرئيس، حكيم، ابوعلى سينا، به رشته تحرير درآمده است. اين اثر، پس از تأليف، مورد توجه پزشکان و محققان بسيارى قرار گرفت كه ترجمه، شرح و تحشيه‌هاى گوناگون، مؤيد اين مدعا است.

ترجمه قانون به زبان‌هاى مختلف از جمله كارهايى است كه پيرامون اين اثر انجام شده است. در اين ميان چندين ترجمه به زبان فارسى به چشم مى‌خورد؛ از جمله ترجمه‌هايى كه اخيراً از اين اثر صورت گرفته است، ترجمه فارسى به قلم آقاى عليرضا مسعودى است. وى، درباره انگيزه‌اش پيرامون ترجمه قانون، چنين مى‌نويسد: از ابتداى آشناييم با طب، به سراغ كتاب قانون شيخ الرئيس، ابوعلى سينا رفتم و ترجمه موجود از آن را براى استفاده تهيه كردم، سپس به دليل نارسا بودن برخى عبارات، بهتر ديدم كه به متن عربى قانون مراجعه نمايم تا شايد از طريق زبان اصلى بهتر بتوانم با موضوع، ارتباط برقرار نموده و به نظريات طبى شيخ، واقف گردم و طبعاً در پاره‌اى از موارد به تطبيق ترجمه موجود از قانون با متن عربى آن مى‌پرداختم و در اين بين به تفاوت‌هاى بسيارى در آن پى بردم؛ به طورى كه در بسيارى از موارد براى درك و اطمينان بهتر به ناچار بايد به متن عربى قانون مراجعه مى‌كردم و ترجمه نمى‌توانست من را از متن اصلى بى‌نياز كند و به تدريج با دقت بيشتر و با آشنايى با استاد محقق جناب آقاى اسماعيل ناظم، به اتفاق به اشتباهات اساسى و فاحش در برگرداندن متن عربى به فارسى برخورد نموديم كه استفاده درست از يك كتاب علمى و فنى را دچار ترديد و آن را از درجه اعتماد و اعتبار ساقط مى‌نمود؛ آن هم كتابى به اهميت قانون كه مرجع و منبع بى‌بديل در علم طب شمرده مى‌شود، لذا به اين نكته توجه نموديم كه اگر بنا باشد طب سنتى از انزوا خارج گردد و از اضمحلال نجات يابد، بايد كتاب‌هاى منبع و معتبر اين علم را دريافت و در اين زمينه از جمله كارهاى لازم، تصحيح و تنقيح و ترجمه دقيق متون و منابع اصيل اين علم مى‌باشد. تصحيح و بازنويسى متون فارسى طب به سبب تغييرات و تفاوت‌هايى كه در نوشتار و واژگان آن پديدار گرديده است و در كنار آن ترجمه متون عربى ضرورى مى‌باشد.

ساختار

كتاب قانون در پنج بخش(به تعبير مؤلف، در پنج كتاب)، به رشته تحرير درآمده است:

كتاب اول: مبانى و كليات طب.

كتاب دوم: داروهاى ساده.

كتاب سوم: بيمارى‌هاى جزيى كه در هر يك از اندام بدن از سر تا قدم رخ مى‌دهد.

كتاب چهارم: بيمارى‌هاى عمومى كه اختصاص به عضوى خاص ندارد، مثل تب‌ها.

كتاب پنجم: داروهاى مركب(قرابادين).

ترجمه اين اثر نيز از همين ترتيب پيروى مى‌كند. البته آنچه از ترجمه اين كتاب تا كنون چاپ و منتشر شده تنها كتاب اول از كتاب‌هاى پنج‌گانه قانون است. در اين بخش از كتاب قانون كه خود، شامل شش بخش كوچك‌تر است، اين مباحث مطرح مى‌شود:

1. تعريف و موضوع علم طب.
2. اركان.
3. مزاج‌ها.
4. اخلاط.
5. تشريح كه مفصل‌ترين بخش اين كتاب است.
6. قوا و افعال.

هر بخش از اين بخش‌هاى شش‌گانه، خود، به فصل‌هاى كوچك‌ترى تقسيم مى‌شود.

گزارش محتوا

قانون، مشهورترين كتاب پزشکى طب سنتى است؛ از اين رو مشتاقان طب به اين كتاب توجه بسيارى دارند، ولى چون متن اين كتاب عربى است، كسانى كه با زبان عربى آشنايى ندارند، فهم اين اثر برایشان نامقدور است. افزون بر اين، نادرستى و تصحيف راه يافته به برخى از كلمات و عبارت‌هاى قانون، باعث شده فهم كتاب حتى براى آشنايان به زبان عربى هم چندان آسان نباشد.

اين دو امر استاد مسعودى را بر آن داشته كه دست به دو اقدام بزند:

1. ترجمه قانون به زبان فارسى.
2. تصحيح متن قانون بر اساس نسخ معتبر و موجود از آن.

البته قبل از ايشان شرفكندى تمامى كتاب قانون را به فارسى ترجمه نموده و هم‌چنين برخى از ناشران عرب ادعاى تصحيح اين اثر را نموده‌اند، ولى نه ترجمه شرفكندى چندان معتبر است و نه ادعاى اين ناشران، درست.

استاد مسعودى در تصحيح متن كتاب، از چهار نسخه قانون و منابع فرعى ديگر از جمله ذخيره خوارزم‌شاهى بهره برده است.

وضعيت كتاب

كتاب قانون در طب، در اسفند ماه سال 1386ش، با ويراستارى آقاى سيد مصطفى حسینى و محمّدباقر ملكيان توسط انتشارات مرسل در 560 صفحه چاپ و منتشر شده است.

استاد مسعودى در ابتدا، مقدمه‌اى نسبتاً مفصل پيرامون ترجمه قانون، تصحيح آن و كمى و كاستى‌هاى ترجمه شرفكندى از قانون نگاشته است.

متن اصلى كتاب به دو بخش تقسيم شده كه بخش اول متن تصحيح شده عربى و بخش دوم متن ترجمه كتاب است.

پاورقى‌هاى بخش عربى گاه در بر گيرنده مطالبى از شروح معتبر قانون و گاه در بر گيرنده اختلاف نسخ است و پاورقى‌هاى بخش فارسى تنها در بر دارنده نكاتى توضيحى مرتبط با متن است.

علاوه بر اين، استاد مسعودى متن عربى قانون را اعراب‌گذارى نموده‌اند كه اين، براى فهم عبارت‌ها، مشكل‌گشا خواهد بود.

وابسته‌ها

القانون في الطب (طبع بیروت)