الأبنية عن حقائق الأدوية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== ساختار ==' به '==ساختار==') |
جز (جایگزینی متن - 'يك' به 'یک') |
||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
'''الابنية عن حقائق الادوية يا روضة الانس و منفعة النفس'''، به زبان فارسی، کتابى است در مفردات طب كه در عهد منصور بن نوح سامانى (بين سنوات 350 تا 366ق)، توسط موفق بن على هروى تأليف شده است. | '''الابنية عن حقائق الادوية يا روضة الانس و منفعة النفس'''، به زبان فارسی، کتابى است در مفردات طب كه در عهد منصور بن نوح سامانى (بين سنوات 350 تا 366ق)، توسط موفق بن على هروى تأليف شده است. | ||
از اين کتاب، تنها | از اين کتاب، تنها یک نسخه منحصربه‌فرد كه به خط على بن احمد طوسى اسدى، شاعر معروف و سراينده گرشاسب‌نامه و مؤلف فرهنگ فارسی معروف به لغات اسدى، در ماه شوال سال 447ق، استنساخ شده است. | ||
مؤلف انگيزه‌اش را از نگارش اين اثر چنين بازگو مى‌كند: «من کتاب‌هاى حكيمان پيشين و عالمان طبيبان محدث همه بجستم و هرچه گفته بودند، به‌تأمل نگاه كردم... پس چون بديدم هركسى راهى گرفته بود تا قدر غرض خويش، بعضى از ايشان فصل‌هايى بيرون كرده بودند موجز و بعضى نه و نيز آن بعضى شرح تمام نكرده بودند، من خواستم كه کتابى بنا كنم و هرچه شناسند اندر او ياد كنم؛ از آن چيزها كه استعمال كنند و پس قوت‌هاشان پيدا كنم و فعلشان بگويم به شرحى تمام و به وجهى | مؤلف انگيزه‌اش را از نگارش اين اثر چنين بازگو مى‌كند: «من کتاب‌هاى حكيمان پيشين و عالمان طبيبان محدث همه بجستم و هرچه گفته بودند، به‌تأمل نگاه كردم... پس چون بديدم هركسى راهى گرفته بود تا قدر غرض خويش، بعضى از ايشان فصل‌هايى بيرون كرده بودند موجز و بعضى نه و نيز آن بعضى شرح تمام نكرده بودند، من خواستم كه کتابى بنا كنم و هرچه شناسند اندر او ياد كنم؛ از آن چيزها كه استعمال كنند و پس قوت‌هاشان پيدا كنم و فعلشان بگويم به شرحى تمام و به وجهى نیکو كه بزرگ‌تر منفعتى و عظيم‌تر خطرى اين راست» (الابنية عن حقائق الادوية، ص1 - 2). وى در ادامه، کتاب را به حاكم سامانى هديه مى‌كند. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، داراى 29 باب به ترتيب حروف الفبا است و 584 كلمه و ماده (از موادى كه در مداوا و درمان بيمارى‌ها به كار برده مى‌شوند) را در بر گرفته است و خواص طبى | کتاب، داراى 29 باب به ترتيب حروف الفبا است و 584 كلمه و ماده (از موادى كه در مداوا و درمان بيمارى‌ها به كار برده مى‌شوند) را در بر گرفته است و خواص طبى هریک را بيان نموده است. | ||
مؤلف، در ابتدا ماده مورد نظر را ذكر مى‌كند و سپس گونه‌هاى آن، خواص و مصارف آن را برمى‌شمرد. | مؤلف، در ابتدا ماده مورد نظر را ذكر مى‌كند و سپس گونه‌هاى آن، خواص و مصارف آن را برمى‌شمرد. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
کتاب «الابنية عن حقائق الادوية»، از چند جهت قابل توجه است: | کتاب «الابنية عن حقائق الادوية»، از چند جهت قابل توجه است: | ||
1. اين اثر، | 1. اين اثر، یکى از قديمى‌ترين نگاشته‌هاى پارسى در طب سنتى است، بلكه شايد بتوان آن را قديمى‌ترين نگاشته طب فارسی دانست كه به دست ما رسيده است. | ||
2. از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه برای تأليف اين اثر به همه کتاب‌هاى پيشينيان نظر انداخته است. | 2. از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه برای تأليف اين اثر به همه کتاب‌هاى پيشينيان نظر انداخته است. | ||
نسخهٔ ۲۳ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۶:۱۱
| الأبنیة عن حقائق الأدویة (روضة الأنس و منفعة النفس) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محبوبی اردکانی، حسین (به کوشش)
هروی، موفق بن علی (نويسنده) بهمنیار، احمد (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | روضه الانس و منفعه النفس |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1346 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
پزشکی ایرانی دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14 مفردات پزشکی نثر فارسی - قرن 5ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | RS 178 /ﻫ2 |
الابنية عن حقائق الادوية يا روضة الانس و منفعة النفس، به زبان فارسی، کتابى است در مفردات طب كه در عهد منصور بن نوح سامانى (بين سنوات 350 تا 366ق)، توسط موفق بن على هروى تأليف شده است.
از اين کتاب، تنها یک نسخه منحصربه‌فرد كه به خط على بن احمد طوسى اسدى، شاعر معروف و سراينده گرشاسب‌نامه و مؤلف فرهنگ فارسی معروف به لغات اسدى، در ماه شوال سال 447ق، استنساخ شده است.
مؤلف انگيزه‌اش را از نگارش اين اثر چنين بازگو مى‌كند: «من کتاب‌هاى حكيمان پيشين و عالمان طبيبان محدث همه بجستم و هرچه گفته بودند، به‌تأمل نگاه كردم... پس چون بديدم هركسى راهى گرفته بود تا قدر غرض خويش، بعضى از ايشان فصل‌هايى بيرون كرده بودند موجز و بعضى نه و نيز آن بعضى شرح تمام نكرده بودند، من خواستم كه کتابى بنا كنم و هرچه شناسند اندر او ياد كنم؛ از آن چيزها كه استعمال كنند و پس قوت‌هاشان پيدا كنم و فعلشان بگويم به شرحى تمام و به وجهى نیکو كه بزرگ‌تر منفعتى و عظيم‌تر خطرى اين راست» (الابنية عن حقائق الادوية، ص1 - 2). وى در ادامه، کتاب را به حاكم سامانى هديه مى‌كند.
ساختار
کتاب، داراى 29 باب به ترتيب حروف الفبا است و 584 كلمه و ماده (از موادى كه در مداوا و درمان بيمارى‌ها به كار برده مى‌شوند) را در بر گرفته است و خواص طبى هریک را بيان نموده است.
مؤلف، در ابتدا ماده مورد نظر را ذكر مى‌كند و سپس گونه‌هاى آن، خواص و مصارف آن را برمى‌شمرد.
اين نكته را نيز بايد گوشزد كنيم كه هرچند مؤلف، اين اثر را بر اساس ترتيب حروف الفبا تدوين و تحرير نموده است، ولى رعايت اين ترتيب تنها در اولين حرف كلمات است.
گزارش محتوا
کتاب «الابنية عن حقائق الادوية»، از چند جهت قابل توجه است:
1. اين اثر، یکى از قديمى‌ترين نگاشته‌هاى پارسى در طب سنتى است، بلكه شايد بتوان آن را قديمى‌ترين نگاشته طب فارسی دانست كه به دست ما رسيده است.
2. از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه برای تأليف اين اثر به همه کتاب‌هاى پيشينيان نظر انداخته است.
نگاهى به مطالب اين اثر، نشان‌گر اين است كه مدعاى مؤلف چندان به‌گزافه نيست؛ مثلاً در ابتداى حرف الف، سخنى از طبيبى هندى با نام سرى فركوادت نقل مى‌كند (الابنية عن حقائق الادوية، ص6) كه ما امروزه كوچك‌ترين مطلبى درباره زندگى او نمى‌دانيم.
3. داراى فائده ادبى و لغوى است كه اهل ادب از آن بهره‌مند خواهند شد.
افزون بر اينها، از آنجا كه تنها نسخه اين اثر را شاعر مشهور، اسدى طوسى استنساخ كرده است، رسم‌الخط و شيوه نگارشى اين اثر نيز قابل توجه است.
وضعيت کتاب
مرحوم احمد بهمنيار، استاد دانشگاه تهران، اين کتاب را برای چاپ آماده و مهيا نموده بودند، ولى از آنجا كه اجل مهلتى به ايشان نداد، ثمره زحمات ايشان به كوشش آقاى حسين محبوبى اردكانى چاپ و منتشر شد.
آقاى حسين محبوبى، علاوه بر اين، برای کتاب فهرست‌هايى درباره موضوعات، مواد دارويى، اخلاط و قوا، بيمارى‌ها و عوارض و حالات، اندام‌ها، اعمال و آثار بدن و داروها، نام اشخاص، کتاب‌ها، جاى‌ها، جانوران، لغات و اصطلاحات، ابزارها، خوراك‌ها، اوزان و مقادير تدوين و تنظيم نموده‌اند.
پاورقى‌هاى اين اثر، توضيح و شرح واژگان و يا عباراتى است كه در متن کتاب آمده است.
اين اثر، درسال 1346ش، توسط انتشارات دانشگاه تهران، در 446 صفحه، چاپ و منتشر شده است.