۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'وي' به 'وی'
جز (جایگزینی متن - 'أبي ' به 'أبي') |
جز (جایگزینی متن - 'وي' به 'وی') |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
</div> | </div> | ||
'''جمال‌الدين ابوالفضل، جلال‌الدين ابوالعز، محمد بن مكرم بن على بن احمد بن ابى القاسم بن حقبة بن منظور | '''جمال‌الدين ابوالفضل، جلال‌الدين ابوالعز، محمد بن مكرم بن على بن احمد بن ابى القاسم بن حقبة بن منظور رویفعى انصارى خزرجى آفريقايى مصرى'''، در محرم سال 630 هجرى به دنيا آمد. | ||
[[ذهبى]] زادگاه وى را مصر نوشته است، اما از منابع قديم دربارۀ مولد و سالهاى نخستين زندگى او آگاهى دقيقى به دست نمى‌آيد. | [[ذهبى]] زادگاه وى را مصر نوشته است، اما از منابع قديم دربارۀ مولد و سالهاى نخستين زندگى او آگاهى دقيقى به دست نمى‌آيد. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
كنيه مشهور وى برگرفته از نام هفتمين جدش منظور بن معافى است. | كنيه مشهور وى برگرفته از نام هفتمين جدش منظور بن معافى است. | ||
ابن منظور نسب خود را با 18 واسطه به | ابن منظور نسب خود را با 18 واسطه به رویفع بن ثابت انصارى (درگذشت 56 هجرى)، صحابى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله، كه در سال 46 هجرى امارت طرابلس غرب را عهده‌دار شد، رسانيده است [[لسان العرب]] جلد 1 صفحه 263 - 264 | ||
«شدياق» نسبت آفريقايى را كه منابع كهن به وى داده‌اند، دليل بر تونسى بودن او مى‌داند. | «شدياق» نسبت آفريقايى را كه منابع كهن به وى داده‌اند، دليل بر تونسى بودن او مى‌داند. | ||
برخى نيز به استناد اينكه | برخى نيز به استناد اينكه «رویفع» جد اعلاى او، تا پايان عمر امير طرابلس بوده و خاندان ابن منظور، معروف به آل مكرم، تا سده‌هاى اخير در آن ناحيه شهرت داشته‌اند، زادگاه وى را طرابلس پنداشته‌اند و بعيد دانسته‌اند كه او پيش از تصدى قضاى طرابلس در مصر و يا قاهره به سر برده باشد. | ||
اما نظر به گزارش «[[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]» و «ابن شاكر» و با توجه به آنچه در پژوهش «ابوالقاسم محمد كرو» دربارۀ مهاجرت جد او، نجيب الدين على، از تونس به مصر آمده، دليلى قاطع بر ترجيع قول [[ذهبى]] كه مصر را زادگاه او دانسته است، وجود دارد. | اما نظر به گزارش «[[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]» و «ابن شاكر» و با توجه به آنچه در پژوهش «ابوالقاسم محمد كرو» دربارۀ مهاجرت جد او، نجيب الدين على، از تونس به مصر آمده، دليلى قاطع بر ترجيع قول [[ذهبى]] كه مصر را زادگاه او دانسته است، وجود دارد. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
او کتاب‌هاى ادبى بزرگى را خلاصه كرده است مانند:الأغانى، العقد، الذخيرة، نشوار المحاضرة و مفردات ابن بيطار. | او کتاب‌هاى ادبى بزرگى را خلاصه كرده است مانند:الأغانى، العقد، الذخيرة، نشوار المحاضرة و مفردات ابن بيطار. | ||
وى کتاب‌هاى تاريخى بزرگى را نيز خلاصه كرده است. او هرگز از كار خسته نمى‌شد. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] | وى کتاب‌هاى تاريخى بزرگى را نيز خلاصه كرده است. او هرگز از كار خسته نمى‌شد. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] مى‌گوید:من کتابى در ادبيات نمى‌شناسم كه او خلاصه نكرده باشد. | ||
فرزندش قطب‌الدين | فرزندش قطب‌الدين مى‌گوید: وى بعد از وفات، پانصد جلد کتاب به خط خودش بر جاى نهاده است. | ||
بسيارى هم از وى حديث شنيده‌اند كه از آن جمله [[ذهبى]] و تقى‌الدين سبک ى را مى‌توان نام برد. | بسيارى هم از وى حديث شنيده‌اند كه از آن جمله [[ذهبى]] و تقى‌الدين سبک ى را مى‌توان نام برد. | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
[[مقریزی، احمد بن علی|مقريزى]]، ابن منظور را از فقهاى برجسته شافعى شمرده است، در حالى كه ديگران از جمله: [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، ابن شاكر، فوات و [[سيوطى]] وى را شيعى دور از تعصب دانسته‌اند. | [[مقریزی، احمد بن علی|مقريزى]]، ابن منظور را از فقهاى برجسته شافعى شمرده است، در حالى كه ديگران از جمله: [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، ابن شاكر، فوات و [[سيوطى]] وى را شيعى دور از تعصب دانسته‌اند. | ||
[[آقا بزرگ تهرانى]] در کتاب ارزشمند خود «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة إلى تصانيف الشيعة]]» | [[آقا بزرگ تهرانى]] در کتاب ارزشمند خود «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة إلى تصانيف الشيعة]]» مى‌گوید: | ||
امام لغت، جمال‌الدين، محمد بن مكرم، مشهور به ابن منظور، شيعه است همانگونه كه خود در واژۀ «وصى» به آن تصريح دارد و [[سيوطى]] و محمد بن شاكر نيز به آن شهادت داده‌اند. | امام لغت، جمال‌الدين، محمد بن مكرم، مشهور به ابن منظور، شيعه است همانگونه كه خود در واژۀ «وصى» به آن تصريح دارد و [[سيوطى]] و محمد بن شاكر نيز به آن شهادت داده‌اند. | ||
ابن منظور در لغت نامه [[لسان العرب]] در واژۀ «وصى» | ابن منظور در لغت نامه [[لسان العرب]] در واژۀ «وصى» مى‌گوید: | ||
به [[امام على(ع)|حضرت علی عليه‌السلام]] وصى | به [[امام على(ع)|حضرت علی عليه‌السلام]] وصى مى‌گویند. زيرا نسب و سبب و عقيدۀ او متصل به آقاى ما حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌باشد و من مى‌گویم اين صفات آن حضرت است در نزد سلف صالح ما رضى الله عنهم. اما ديگران مى‌گویند در آن حضرت دُعابه بود. | ||
ابن منظور در واژۀ «دَعَبَ» در توضيح معناى دُعابه | ابن منظور در واژۀ «دَعَبَ» در توضيح معناى دُعابه مى‌گوید: | ||
اين سخن، سخن عمر است كه گفت در آن حضرت دعابه است يعنى مزاح مى‌كند. | اين سخن، سخن عمر است كه گفت در آن حضرت دعابه است يعنى مزاح مى‌كند. | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
وى ظاهراً شيعه بودن خود را پنهان مى‌داشته، چرا كه خود در ديوان انشا و پست قضاوت بوده و نمى‌توانسته شيعه بودن خود را آشكار سازد. | وى ظاهراً شيعه بودن خود را پنهان مى‌داشته، چرا كه خود در ديوان انشا و پست قضاوت بوده و نمى‌توانسته شيعه بودن خود را آشكار سازد. | ||
همچنانكه خود در کتاب اخبار ابى نواس همين مطلب را به ابونواس نسبت داده است. او | همچنانكه خود در کتاب اخبار ابى نواس همين مطلب را به ابونواس نسبت داده است. او مى‌گوید: از ميان سخنان ابونواس كه به دست ما رسيده است بر مى‌آيد كه وى به اهل‌بيت ميل داشته، اما اين ميل مخفيانه بوده و جرأت اظهار آن را نداشته است. نقل شده كه روزى به ابونواس گفتند چرا در مدح على بن موسى الرضا عليه‌السلام چيزى نمى‌گویى. او پاسخ داد كه مثل من چگونه در مدح مثل آن حضرت سخن بگوید و بعد اشعارى سرود كه اين بيت از جملۀ آنهاست:{{شعر}}{{ب|''أنا لا أستطيع مدح إمام''|2=''كان جبريل خادما لأبيه''}}{{پایان شعر}} | ||
يعنى من نمى‌توانم مدح امامى را | يعنى من نمى‌توانم مدح امامى را بگویم كه حضرت جبرئيل خدمت گذار پدر بزرگوارش ([[امام على(ع)|حضرت علی عليه‌السلام]]) بوده است. | ||
==اساتيد== | ==اساتيد== | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
ابن منظور | ابن منظور نویسنده‌اى پر كار بود و به سبب کتابت مداوم در آخر عمر نابينا شد. | ||
[[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] از قول فرزند وى قطب‌الدين، دست نوشته‌هاى بازمانده از او را 500 جلد نوشته است. | [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] از قول فرزند وى قطب‌الدين، دست نوشته‌هاى بازمانده از او را 500 جلد نوشته است. | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
# مختار الطبقات الكبير ابن سعد ازهرى. | # مختار الطبقات الكبير ابن سعد ازهرى. | ||
#:نسخه‌اى از آخرين جزء آن به خط ابن منظور در دار الكتب موجود است. | #:نسخه‌اى از آخرين جزء آن به خط ابن منظور در دار الكتب موجود است. | ||
# مختصر الجامع لمفردات | # مختصر الجامع لمفردات الأدویة و الأغذية ابن بيطار. نسخه‌اى از اين کتاب در دار الكتب موجود است. | ||
# مختصر ذيل [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، كه خلاصه‌اى است از ذيل سمعانى بر تاريخ [[خطيب بغدادى]]. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] اختصار [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] و ذيل ابن نجار بر آن را به ابن منظور نسبت داده است. | # مختصر ذيل [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، كه خلاصه‌اى است از ذيل سمعانى بر تاريخ [[خطيب بغدادى]]. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] اختصار [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] و ذيل ابن نجار بر آن را به ابن منظور نسبت داده است. | ||
# مختصر نشوار المحاضرة و أخبار المذاكرة قاضى تنوخى. نسخه‌اى از اين کتاب در آمبروزيانا موجود است. | # مختصر نشوار المحاضرة و أخبار المذاكرة قاضى تنوخى. نسخه‌اى از اين کتاب در آمبروزيانا موجود است. | ||