فهرست مقالات فارسی در زمینه تحقیقات ایرانی

فهرست مقالات فارسی در زمینه تحقیقات ایرانی
پدیدآوران	افشار، ایرج (نويسنده)
ناشر	شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1384 ش
چاپ	3
شابک	‎964-445-550-9
موضوع	ایرانشناسی - مقاله نامه
زبان	فارسی
تعداد جلد	6
کد کنگره	‏Z‎‏ ‎‏3369‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏9‎‏الف‎‏7

فهرست مقالات فارسى مجموعه‌اى است به كوشش ايرج افشار به زبان فارسى، محتوى نام و نشان ده‌ها هزار مقاله به زبان فارسى كه در نشريات ادوارى (مجله‌ها، سالنامه‌ها و مجموعه‌ها) چاپ ايران و خارج از ايران به زبان فارسى در زمينه‌هاى مختلف تحقيقات مربوط به ايران و اسلام چاپ و نشر شده است.

اين اثر ابزارى است براى كتابداران و پژوهشگران كه در زمينه تحقيقات ايرانى مى‌خواهند دسترسى به نوشته‌هاى كوتاه پژوهشى پيدا كنند و بدانند كه در چه مباحثى از قلمرو مطالعات ايرانى مقاله‌هاى ارزشمند وجود دارد.

ساختار

هر جلد از فهرست مقالات فارسى به 10 بخش اصلى تقسيم شده است. هر بخش نيز داراى چندين زير بخش بوده و مطالب بر اساس موضوع تدوين گرديده است.

گزارش محتوا

اين فهرست، توصيف يا چكيده مقالات را ندارد و صرفا اطلاعات كتابشناختى را به خواننده ارائه مى‌كند.

نويسنده نگارش آثارى از اين دست را واجب‌ترين كارها و نخستين پايه تحقيقات ايران‌شناسى و مطالعات مربوط به دوران اسلامى مى‌داند.

فكر تدوين چنين فهرستى از سال 1329ش به ذهن نويسنده خطور كرد. از همان ايام وى به تنظيم فهرست موضوعى مقالات مندرج در مجلات مهم زبان فارسى آغاز كرد.

تقسيم‌بندى موضوعات و ترتيب كتاب نيز خود مشكل عظيم و پيچيده بى سابقه‌اى براى مؤلف بوده است. زيرا تا زمان تهيه اين اثر، فهرستى در اين گونه مباحث در ايران تدوين نشده بود و طبعا براى تنظيم و تقسيم‌بندى مطالب، معيار و ميزان معين و مرسومى در دسترس وى قرار نداشته است.

در اين كتاب، فهرست مقالات و مطالبى به دست داده شد كه در مجله‌ها، مجموعه‌ها و سالنامه‌هاى فارسى درج است و مؤلف فهرستنامه آن‌ها را (با معرفى نام صاحب امتياز، مدير و تعداد مجلدات و شماره‌هاى طبع شده) پس از اين به ترتيب حروف الفبا آورده تا مراجعه كنندگان از نام، نشان، محل و تاريخ طبع آن‌ها اطلاع حاصل كنند.

در تقسيم‌بندى مطالب به رشته‌هاى مختلف، اساس كار مطابق با كتاب Index Islamicus بوده است. اين كتاب يك مقاله‌نامه آثار محققانه از 1905م به بعد درباره اسلام و كشورهاى اسلامى به زبان انگليسى است و پيرسون آن را تدوين كرده است. البته مؤلف به تناسب موضع و مقام تصرفاتى را در آن روا دانسته است. هر يك از مباحث و فصول به ترتيب الفبايى اسامى نويسندگان مرتب شده است.

بخش‌هاى اصلى در تقسيم‌بندى اين مقاله‌نامه عبارتند از:

1) كليات؛ 2) اديان و مذاهب؛ 3) فلسفه و علوم؛ 4) هنر و صنعت؛ 5) جغرافيا؛ 6) مردم‌شناسى، نژادشناسى و مباحث اجتماعى؛ 7) باستان‌شناسى؛ 8) تاريخ؛ 9) زبان و زبان‌شناسى؛ و 10) ادبيات.

ويژگى و نقد

اين مجموعه محصول چهل سال، برگه‌بردارى روشمند و متدولوژيك است كه طى اين مدت، مؤلف، جمعاً مشخصات چند هزار مقاله و مطلب چاپ شده را با ذكر نام نويسنده، عنوان مقاله، نام و نشان مجله و قيد دوره و صفحات مجله در اختيار پژوهشگران و علاقه‌مندان به تحقيق و تتبع قرار داده است و بدين گونه، كار اهل مطالعه و تحقيق را عموماً و كار نوآموزان و دانشجويانى را كه بخواهند تازه در رشته‌اى به مطالعه و تحقيق يا تنظيم پايان‌نامه دانشگاهى بپردازند خصوصاً، تا حد زيادى آسان كرده است.

على‌رغم اين ويژگى‌ها با كمال تأسف، در فهرست مقالات فارسى، انواع و اقسام اشتباه‌ها راه يافته است. اين فهرست عظيم، حاوى صدها اشتباه مختلف اعم از عمدى! و غير عمدى، جدى و غير جدى، محتوايى و شكلى، موضوعى و مفهومى، محتوايى و شكلى، املايى و چاپى و... است و صد البته اعتماد مطلق بر مطالب چاپ شده در آن روا نيست.

وضعيت كتاب

مؤلف براى تسهيل در مراجعه، چند فهرست الفبايى در انتهاى كتاب به دست داده كه عبارت است: فهرست نويسندگان مقالات، فهرست نام اشخاص، اعلام جغرافيايى، اسامى كتب و لغاتى كه درباره آن‌ها مقاله نوشته شده است.

همچنين فهرست تحليلى از مباحث و مطالب تهيه شد تا به آسانى مراجعه كننده بر مطالب مندرج در كتاب اطلاع حاصل كند.

مؤلف از آوردن تاريخ طبع هر مقاله در متن فهرست به سبب كمبود عدد در چاپخانه خوددارى نموده است. از اين‌رو ناچار مراجعه‌كنندگان بايد تاريخ طبع مقاله را با توجه به سال و شماره مجله كه در متن فهرست آورده شده و مراجعه به فهرست‌نامه مجلات كه در اول مجله طبع شده است تاريخ انتشار مقاله را به دست بياورند.

منابع مقاله

1- مقدمه و متن كتاب.

2- امين، سيد حسن، فهرست مقالات فارسى، آينه پژوهش، آذر و دى1382، ش83.

3- دولتشاهى، عليرضا، سايت دايرةالمعارف كتابدارى و اطلاع‌رسانى.