معاني القرآن (للأخفش)

معاني القرآن
پدیدآوران	شمس‌الدین، ابراهیم (مقدمه نویس و مصحح) اخفش، سعید بن مسعده (نويسنده)
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1423 ق
چاپ	1
موضوع	تفاسیر - قرن 2ق. قرآن - مسایل لغوی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏3‎‏م‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

معاني القرآن، به زبان عربى، تأليف ابوالحسن سعيد بن مسعده مجاشعى (متوفى 215ق)، معروف به اخفش اوسط، نحوى و اديب مصرى است. اخفش اين كتاب را در بغداد و به درخواست كسايى تأليف كرده استاين كتاب، در نيمه دوم قرن دوم هجرى تأليف شده و از منابع مهم در مسائل لغوى و نحوى قرآن است

نسخه حاضر با مقدمه و تحقيق ابراهيم شمس‌الدين منتشر شده است.

ساختار

در ابتداى كتاب، شرح حال كاملى از مؤلف به قلم محقق كتاب و نيز مقدمه‌اى در علم تفسير قرآن برگرفته از «كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم» تهانوى ارائه شده است، سپس متن اثر با سوره فاتحه آغاز و به سوره ناس ختم شده است.

گزارش محتوا

علم معانى القرآن رشته‌اى از دانش مفردات است كه به شرح و تفسير الفاظ قرآن اعم از اسم، فعل و ادوات مى‌پردازد و معانى واژه‌هاى قرآنى را تبيين مى‌كند، اعم از اينكه آنها از الفاظ غريبه باشند يا از الفاظ معمولى.

اين كتاب از كتب مهمى است كه نويسنده آن به تفسير الفاظ، تركيب‌ها و معانى قرآن كريم پرداخته و بسيارى از معانى غامض قرآن را كه فهم آن براى بسيارى از مردم دشوار است را با استفاده از اقوال و اشعار عرب شرح داده است. اين كتاب و كتاب «مجاز القرآن» ابوعبيده و «معاني القرآن» فرّاء از اولين منابع در موضوع خود هستند.

هريك از سوره‌هاى قرآن با «و اما قوله» يا «قال» آغاز شده است، سپس معانى آيات به ترتيب ذكر شده است. نويسنده پس از توضيح درباره هر آيه، سخن خود را به اشعار شعراى عرب مستدل ساخته و در كل كتاب، 286 بيت به‌عنوان شاهد با ذكر شماره آورده شده است. گاه نيز آيه‌اى را به آيه ديگر، شرح كرده است.

وضعيت كتاب

در انتهاى كتاب، فهرست آيات قرآنى، مسائل نحوى، اعلام، قوافى، اجزاء و انصاف ابيات و فهرست محتويات آمده است.

معرفى اعلام و شرح و منبع اشعار در پاورقى كتاب ذكر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1377، جلد هفتم، صفحه 194، نوشته عنايت‌الله فاتحى‌نژاد.