المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '..<ref>' به '.<ref>') |
جز (جایگزینی متن - ' | کتابخانۀ دیجیتال نور =' به '| کتابخانۀ دیجیتال نور =') |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =19 | | تعداد جلد =19 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =14100 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
نسخهٔ ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۴:۰۱
| المنتظم في تاريخ الأمم و الملوک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطا، مصطفی عبدالقادر (دراسة و تحقیق)
عطا، محمد عبدالقادر (دراسة و تحقیق) ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (نويسنده) زرزور، نعیم (مراجعه و تصحیح) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1412 ق یا 1992 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام - تاریخ تاریخ جهان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 19 |
| کد کنگره | DS 35/63 /الف2م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك، اثر ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد بن جوزی (متوفی 597)، با تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا و تصحیح نعیم زرزور، کتاب تاریخ عمومی، از ابتدای خلقت تا سال 574ق، می‌باشد.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در نوزده جلد، تنظیم شده است.
نویسنده حوادث تاریخى قبل از هجرت را بر حسب ابواب و بعد از آن را به ترتیب سنوات ذکر مى‌کند. در تاریخ هر سال نخست اخبار مهم و حوادثى را که از نظر وی جالب یا شگفت‌انگیز بوده است، مى‌آورد. سپس به وفیات بزرگان مى‌پردازد و در این بخش نام آنان را که گاه همراه با شرح مختصری از احوال و آثارشان است، به ترتیب الفبایى ذکر مى‌کند.[۱]
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن تعریف تاریخ و بیان اهمیت آن، توضیحاتی پیرامون ابن جوزی و کتاب وی و نیز اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته بر روی آن، ارائه گردیده است.[۲]
در مقدمه نویسنده، به ذکر ترتیب مطالب کتاب پرداخته شده است.[۳]
این کتاب مهم‌ترین اثر ابن جوزی در تاریخ است. مؤلف پس از خطبه که با عبارت «الحمد لله الذي سبق الأزمان و ابتدعها و الألوان واخترعها...»، شروع مى‌شود، به اقامه دلیل بر وجود خدای تعالى و سپس ذکر نخستین مخلوقات مى‌پردازد و تاریخ عالم را از آغاز تا دوران حضرت رسول(ص) و از آن زمان تا 574ق/1178م (خلافت المستضى، 566-575ق/1171-1179م) مى‌آورد.[۴]
بروکلمان معتقد است قسمت اول این کتاب مأخوذ از طبری است که مطالب بسیاری در وفیات بدان افزوده شده است و قسمت‌های اخیر آن مقتبس از الكامل ابن اثیر است؛ هرچند که ابن جوزی خود در المنتظم، ابن اثیر را مورد انتقاد قرار داده است. در مقایسه‌ای اجمالى که میان مطالب المنتظم و تاریخ طبری و همچنین الكامل ابن اثیر به عمل آمد، معلوم شد که نظر بروکلمان در مورد قسمت اول صحیح است، اما اقتباس قسمت‌های اخیر المنتظم از الكامل ثابت نشد. بنابراین و با توجه به سخن عبدالمنعم در مقدمه بر کتاب العسجد المسبوك غسانى که مى‌نویسد: گروهى از مؤلفان پس از ابن جوزی از جمله ابن اثیر از المنتظم سود جسته‌اند، مى‌توان احتمال داد که بروکلمان تلخیص مصنفک را با المنتظم اشتباه کرده و آن را با تاریخ طبری و الكامل ابن اثیر مقایسه نموده باشد.[۵]
ابن قفطى در بحث از علم تاریخ و کتب تاریخى، المنتظم ابن جوزی را به‌‌مثابه یکى از تکمله‌های متوالى تاریخ طبری (که هریک برای کامل کردن کتاب‌های پیش از خود تألیف شده) بشمار آورده است و مى‌گوید: ذکر حوادث پس از المنتظم را ابن قادسى تا 616ق ادامه داده و آن را تکمیل کرده است.[۶]
ابن جوزی در المنتظم نظیر آنچه در روزنامه‌های روزگار ما مى‌آید، از حوادث گوناگون سخن مى‌گوید؛ رویدادهای مهم سیاسى، توطئه‌ها، اخبار مربوط به جنگ‌ها، اخبار فرهنگى (برگزاری مجالس وعظ و خطابه و مناظره، تأسیس مدارس و نام مدرسان و معیدان آنها...)، منازعات مذهبى و کلامى، تاریخ آغاز و پایان بناها، قتل‌ها، سرقت‌ها، نیرنگ‌ها، آتش‌سوزی‌ها، رویدادهای شگفت‌انگیز، اخبار مربوط به خلیفه (شکار، سیاحت، بیماری و...)، گزارش برخى نرخ‌ها در روزهای گرانى و ارزانى، قحط و غلاها، شیوع بیماری‌ها، سوانح طبیعى (طغیان رودها، باران‌های شدید، تگرگ‌های درشت و...)، گزارش گرم‌ترین روز سال، اخبار مربوط به افطاری و مهمانی‌ها به‌مناسبت‌های مختلف، گزارش اعدام‌ها (دزدان، قاتلان، بدمذهب‌ها و...) و...، تا آنجا که اگر صحت این گزارش‌ها محقق گردد، مى‌توان این کتاب، به‌ویژه جلد نهم و دهم آن را که مقارن دوران زندگى مؤلف است، آیینه تمام‌نمای روزگار او دانست که از لحاظ مطالعات علوم انسانى به‌ویژه علوم اجتماعى حائز اهمیت فراوان است.[۷]
وضعیت کتاب
6 جلد از این کتاب (5-10) مشتمل بر حوادث و وفیات سال‌های 257-574ق/871-1178م، با برخى حواشى و تصحیحات در 1357-1359ق، در حیدرآباد دکن به طبع رسیده و در 1360-1362ق، فهرست اعلام مجلدات پنجم تا نهم آن توسط سید ظهیرالدین حسن تهیه گردیده و به پایان هر مجلد افزوده و منتشر شده است.[۸]
ابن جوزی خود کتاب المنتظم را که در 10 جلد بزرگ تألیف کرده بود، در یک مجلد کوچک مختصر ساخت و آن را «شذور العقود في تاريخ العهود» نامید. سخاوی این کتاب را به خط ابن جوزی دیده است.[۹]
سبط ابن جوزی مى‌نویسد: تاریخ نیایم؛ یعنى المنتظم در 574ق، به پایان رسید. او تاریخ کوچکى به نام «درة الإكليل» دارد که ذیلى بر المنتظم و حاوی حوادث سال‌های 575-590ق (سال تبعید او به واسط) است و در این کتاب حوادث به‌طور کامل استقصا نشده است. کسانى دیگر نیز بر المنتظم ذیل‌هایى نوشته‌اند: محمد بن احمد بن محمد قادسى (د 694ق) ذیل خود را که در چند مجلد است، «الفاخر في ذكر حوادث أيام الإمام الناصر» نامیده است. امام العز ابوبکر محفوظ بن معتوق بن البزوری نیز ذیلى بر المنتظم دارد.[۱۰]
حاجى خلیفه پس از معرفى المنتظم و... مى‌افزاید که این کتاب را شیخ علاءالدین على بن محمد، مشهور به مصنفک در 870ق/ 1466م، در ادرنه در یک مجلد خلاصه کرده و آن را «مختصر المنتظم و ملتقط الملتزم» نامیده است.[۱۱]
فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد آمده و جلد نوزدهم به فهارس فنی مجموعه اختصاص یافته است که عبارتند از فهرست‌های: اعلام؛ قبایل و جماعات؛ اماکن و بقاع؛ ایام عرب و حوادث تاریخی؛ احادیث نبوی و آثار؛ قوافی و انصاف ابیات.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع.[۱۲]و اشاره به اختلاف نسخ.[۱۳]به توضیح و تشریح برخی از کلمات و عبارات متن پرداخته شده است.[۱۴]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- عالم‌زاده، هادی، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی و همکاران (چاپ دوم)، تهران، 1377.