الفوز الكبير في اصول التفسير

الفوز الکبیر فی اصول التفسیر
پدیدآوران	شاه‌ولی‌الله، احمد بن عبدالرحیم (نويسنده) ندوی، سلمان (مترجم)
عنوان‌های دیگر	فوز الکبیر فی اصول التفسیر. عربی
ناشر	صديقی
مکان نشر	زاهدان - ایران
سال نشر	1382 ش
چاپ	1
شابک	‎964-5728-27-4
موضوع	تفسیر - فن
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏91‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏2‎‏ ‎‏ف‎‏9041‎‏ ‎‏1387
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الفوز الكبير في اصول التفسير نوشته قطب‌الدين احمد ابن عبدالرحيم معروف به شاه ولى اللّه دهلوى (1114-1176 ق) است كه در اصل به زبان فارسى نگارش يافته اما توسط مترجم به عربى برگردان شده است.

شاه ولى اللّه دهلوى از پرآوازه‌ترين شخصيتهاى فكرى و فرهنگى قرن دوازدهم در شبه قارّۀ هند بود.مسلّم است كه نياكان وى از عربستان به هند مهاجرت كرده‌اند اما تاريخ كاملا مشخصى براى اين مهاجرت ذكر نكرده‌اند.وى در كودكى از بلوغى سرشار برخوردار بود و در اندك‌مدّتى توانست در رشته‌هاى مختلف دانش رايج در آن زمان سرآمد ديگران شود.وى در سال 1143ق عازم سفر مكه شد و در محضر اساتيدى چون ابوطاهر كردى، فد اللّه مكّى، تاج‌الدين قالى و چند تن ديگر حديث و فقه آموخت.

وى صاحب آثار گوناگونى در زمينۀ علوم قرآنى است از جمله: فتح الرحمن في ترجمة القرآن، الزهراوين، تأويل الأحاديث، الفتح الخبير و الفوز الكبير.الفوز الكبير در اصل به فارسى بوده و بعدها به عربى ترجمه شده و هم‌اكنون بيشتر ترجمۀ عربى آن مورد توجه قرآن‌پژوهان است.فقدان عنوان فارسى براى كتاب، باعث معرفى آن تحت عنوان عربى آن شد.

مؤلف طى اين اثر به موضوعات ذيل مى‌پردازد:علوم پنج‌گانه اصلى كه قرآن آنها را دربردارد؛ یعنى علم الاحكام، علم الجدل، علم التذكير بآلاء اللّه، علم التذكير بأيام اللّه، و علم التذكير بالموت و ما بعد الموت.توضيح اسلوب و روش قرآن كريم در عرضه علوم قرآنى، حقيقت اسباب نزول، روش جدل قرآن با چهار فرقه باطله: مشركان، يهود، نصارى و منافقان، مفهوم خفيف، تشبيه، داستان تحريف عقيدۀ به توحيد، هدف نبوت، وجه اختلاف شرايع انبياء، أقانيم سه‌گانه مسيحيان، نفاق عملى و مظاهر آن، نفاق اعتقادى، منافقين جديد، اثبات خالق و صفات الهى در قرآن، خطر خوض در صفات، روش قرآن در بيان آيات الهى و نعمتهاى حضرتش و در يادآورى ايام اللّه، حكمت تكرار در قصص قرآنى و كثرت قصه‌هاى غيرتكرارى، هدف قصه در قرآن، قاعده كليه در مبحث احكام، وجود دقت و پوشيدگى در معناى آيات قرآنى، مباحث غريب القرآن، مبحث ناسخ و منسوخ و معناى نسخ، آيات منسوخه از ديدگاه سيوطى و نظر نويسنده در اين‌باره، اسباب نزول و دشوارى اين موضوع، شروطى كه در باب اسباب نزول رعايت آنها از جانب مفسر لازم است، اسلوب بديع قرآن در استعمال محكم و متشابه و كنايه و تعريض و مجاز عقلى، مباحث بلاغى، فنون تفسيرى و روش حل اختلاف بين تفاسير صحابه و تابعين، اصفات مفسران و روش‌هاى تفسيرى ايشان، ظهر و بطن قرآن و غيره.

ساختار

كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى از مترجم عربى كه در آن به معرفى دهلوى و آثار او پرداخته شده، مقدمه مؤلف و 4 باب ذيل مى‌باشد:

الباب الاول: «في العلوم القرآنية الخمسة» داراى دو فصل ذيل كه هركدام مشتمل بر موضوعاتى است مى‌باشد:الفصل الاول: في علم الجدل كه به موضوعاتى چون:طريقان للجدل في القرآن الكريم، مفهوم الحنيف، معنى التشبيه و صوره، الغرض من النبوة و...الفصل الثاني: في بقية العلوم الخمسة.موضوعاتى چون:وضوح القرآن الكريم في بيان الصفات، اثبات الخالق في القرآن، الصفات الالهية في القرآن، أسلوب القرآن في بيان آلاء اللّه، غرض القصة في القرآن و...

الباب الثاني: «في بيان وجود الدقة و الخفاء في معاني نظم القرآن الكريم» داراى پنج فصل ذيل مى‌باشد كه ذيل هر فصل موضوعاتى گنجانده شده است:الفصل الاول: في بحث غريب القرآن.الفصل الثاني: في مبحث الناسخ و المنسوخ.الفصل الثالث: في اسباب النزول.الفصل الرابع: في بقية مباحث هذا الباب الفصل الخامس: في المحكم و المتشابه و الكناية و....

الباب الثالث: «في أسلوب القرآن البديع» مشتمل بر پنج فصل با موضوعات متفاوت است: الفصل الاول: في ترتيب القرآن الكريم و اسلوب السور فيه.الفصل الثاني: في تقسيم السور الى الآيات و أسلوبها الفريد.الفصل الثالث: في ظاهرة التكرار في القرآن الكريم. الفصل الرابع: في ترتيب مباحث القرآن الكريم.الفصل الخامس: في وجوه الاعجاز في القرآن-

الباب الرابع: «في بيان فنون التفسير و حل الخلافات الواقعة في تفاسير الصحابة و التابعين» شش فصل ذيل را با موضوعات متفاوت دربردارد: الفصل الاول: في اصناف المفسرين و مناهج تفسيرهم.الفصل الثاني: في بيان الآثار المروية في تفسير...الفصل الثالث: في بقية لطائف هذا الباب. الفصل الرابع: في غرائب القرآن الكريم.الفصل الخامس: في ظهر القرآن و بطنه.الفصل السادس: في بعض العلوم الوهبية.در پايان هم فهرست مطالب كتاب درج شده است.

مترجم كتاب ضمن قرار دادن عناوين جانبى براى كتاب به درج برخى توضيحات در پاورقى فصل آخر كتاب نيز پرداخته است.

نسخه‌شناسى

نويسنده كتاب احمد بن عبدالرحيم مشهور به شاه ولى اللّه دهلوى از عالمان قرن دوازدهم هجرى است.اين كتاب توسط آقاى سلمان الحسيني الندوي به عربى ترجمه شده و در قطع وزيرى با جلد شوميز در 133 صفحه نخستين بار در سال 1382‌ش از سوی «انتشارات صديقى»زاهدان منتشر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه مترجم
2. خرمشاهى، بهاء‌الدين، دانشنامه قرآن، ج دوم صفحات 1604 و 1987