مجموعة مصنفات في الخيمياء و الإكسير الأعظم

مجموعة مصنفات في الخیمیاء و الإکسیر الأعظم
پدیدآوران	لوری، پیر (مقدمه نويس) برطلو (محقق) هوراس (محقق) هولمیارد، اریک جان (محقق) جابر بن حیان (نويسنده)
ناشر	دار و مکتبة بيبليون
مکان نشر	جبیل - لبنان
سال نشر	2008 م
چاپ	1
موضوع	پزشکی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏QD‎‏ ‎‏25‎‏ ‎‏/‎‏ج‎‏2‎‏م‎‏3*

مجموعة مصنفات في الخيمياء و الإكسير الأعظم مجموعه‌اى از مقالات پيرامون علم كيمياء و شناخت مواد از جابر بن حیان و حكماء و فلاسفه ديگر است. بخش اول اين كتاب را دو مستشرق با نام‌هاى برطلو و هوراس و بخش دوم را مستشرقى با نام ارك هولميار تحقيق و تصحيح نموده‌اند.

مجموعه اين رسائل كه بالغ بر بيست و پنج رساله بزرگ و كوچك مى‌شود هر يك در تاريخى نگاشته شده كه البته موضوع اين رساله‌ها موضوعى واحد و پيرامون مواد و خواص آنهاست.

ساختار

اين اثر داراى دو بخش است. بخش اول اين كتاب مجموعه‌اى از سيزده رساله از جابر بن حیان و حكماء و دانشمندان ديگر است كه از جمله عناوين آن است: 1. كتاب قراطيس حكيم، 2. كتاب حبيب، 3. كتاب اسطانس حكيم، 4. رساله‌اى از مؤلفى ناشناس، 5. كتاب ملك تأليف جابر بن حیان، 6. كتاب الرحمة الصغير تأليف جابر بن حیان، 7. كتاب الموازين الصغير تأليف جابر بن حیان.

بخش دوم نيز حاوى دوازده رساله از جابر بن حیان پيرامون علم كيميا (شيمى) است كه برخى از عناوين آن عبارت است از: 1. كتاب البيان، 2. كتاب الحجر، 3. كتاب النور، 4. رسالة الايضاح، 5. كتاب اسطقس الاس الاول، 6. كتاب اسطقس الاس الثانى.

گزارش محتوا

دانش كيميا (شيمى) از دو جهت قابل توجه است: اول آن‌كه اين دانش زيربناى دانش پزشکى است، دوم آن‌كه اين علوم رابطه نزدیک با علوم غريبه دارد ازاين‌رو آثارى كه در اين زمينه نگاشته شده مورد توجه بسيارى واقع مى‌شود.

شكل‌گيرى اين علوم و تعليم و تعلم آن، گاه به سبب اين گمان بوده كه ماده‌اى به نام اكسير اعظم وجود دارد كه مى‌تواند مس را به طلا تبديل كند. بر سر اين سودا بسيارى از دانشمندان همانند زكريا رازى به فراگيرى دانش كيميا (شيمى) مشغول شدند و از اين راه علم شناسايى مواد و خواص شيميايى آنها رشد و گسترش يافت. نگاشته‌هاى جابر بن حیان به عنوان پدر علم شيمى از ارزش دو چندانى برخوردار است چرا كه از سويى اولين نگاشته‌هاى كلاسيك پيرامون علم شيمى و علوم مرتبط به آن است. و از سوى ديگر ارزش تاريخى اين آثار براى كسانى كه در تاريخ علوم به تحقيق مشغول‌اند قابل توجه است.

با اين حال كهنه بودن نظم و ترتيب اين آثار از سويى، قلم و نثر نه چندان روان و شيوا و پراكندگى مباحث در اين رسالات، استفاده از آنها را براى دانش پژوهان علاقه‌مند كمى سخت مى‌كند.

وضعيت كتاب

كتاب با مقدمه شرق‌شناس اروپايى پروفسور پيراورى منتشر شده است. فهرست مطالب كتاب در انتهاى اثر آمده است. در پاورقى اثر نيز اختلاف نسخ و برخى توضيحات ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب