متشابه القرآن و مختلفه

متشابه القرآن و مختلفه
پدیدآوران	ابن شهرآشوب، محمد بن علی (نويسنده)
ناشر	بيدار
مکان نشر	قم - ایران
چاپ	1
موضوع	تفاسیر شیعه - قرن 6ق. قرآن - متشابهات و محکمات
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏85‎‏/‎‏1‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏2‎‏ ‎‏1328
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

متشابه القرآن و مختلفه تألیف محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى، متوفاى 588 هجرى.

تفسير قرآن به صورت موضوعى و در خصوص آيات متشابه و محتاج به توضيح و آيات مورد اختلاف علما در موضوعات گوناگون.

پيشينه تأليف

قرآن درياى عميقى است كه هركس گوشه‌اى از آن را ديده، غرق آن شده و محو جمال و زيبايى آن گشته است.

عناوين مورد تحقيق در قرآن بسيار فراوانند و علاوه بر تفسير و تأويل، عناوينى از قبيل: ناسخ و منسوخ، مَجازهاى قرآن، اسباب النزول، غريب القرآن، اعراب قرآن، لغات قرآن، فضائل قرآن، علم قراءت و تجويد و...هم تأليفاتى را به خود اختصاص داده‌اند.

يكى از موضوعات مهم قرآنى مسئله محكم و متشابه است.

در اين زمينه اولين كسى كه دست به قلم برده حمزة بن حبيب زيّات كوفى متوفاى 156 هجرى و از اصحاب امام صادق عليه‌السلام است كه معروف به امام القّراء مى‌باشد.

پس از او ديگران نيز كتبى با نام متشابه القرآن تأليف نمودند از جمله:

- ابوعبدالله محمد بن هارون

- حسن بن حسن بن موسى نوبختى‌م 310 ه‍

- محمد بن احمد عميدى صاحب تنقيح البلاغه‌م 433 ه‍

- صدر المتألهين شيرازى ‌م 1050 ه‍، و...

از مؤلف

ابن شهر آشوب كه در موضوعات مختلف تأليفات گرانبهايى دارد، در علوم قرآنى نيز سه كتاب ارزشمند به يادگار گذاشته كه عبارتند از:

1. الأسباب و النزول
2. متشابه القرآن و مختلفه (كتاب حاضر)
3. المناقب، كه در آن آيات فراوانى را در فضائل اهل‌بيت عليهم‌السلام بيان نموده است.

عناوين كتاب

كتاب متشابه القرآن در دو جلد تأليف شده است.جلد اول اين كتاب شامل:

1. بحث‌هاى توحيد و اصول دين و صفات الهى
2. خلقت آسمان و زمين و ديگر موجودات
3. سعادت و شقاوت و قضا و قدر
4. نبوت و قصص أنبياء عليهم‌السلام
5. بحث‌هاى متفرقه به عنوان مفردات

جلد دوم كتاب نيز شامل بحث‌هايى است از جمله:

1. آيات قرآن پيرامون پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم
2. فضائل اهل‌بيت پيامبر عليهم‌السلام
3. موضوعات متفرقه مانند توبه، قيامت و...
4. آيات اصول فقه و فقه
5. ناسخ و منسوخ
6. نوادر

روش بحث

ابن شهر آشوب مازندرانى در اين كتاب بحث‌ها را چينش موضوعى داده و از تفسير ترتيبى قرآن اجتناب كرده، علت آن هم روشن است زيرا دسترسى به مطلب مورد نظر و بحث دلخواه به سادگى امكان پذير است.

در اين كتاب تمام قرآن تفسير نشده، بلكه فقط آيات متشابه و آياتى كه مورد اختلاف علما يا مفسرين قرار گرفته‌اند تبيين شده‌اند؛ لذا دسترسى به مطلب دلخواه در اين نوع تفسير گزينشى مشكل است.

با ترتيب موضوعى و قرار دادن هر دسته آيات در يك عنوان، اولا تمام آيات مربوط به يك موضوع به سهولت بررسى مى‌گردد و ثانيا از تكرار بسيارى از آيات در جاهاى مختلف كتاب پرهيز مى‌شود و لازم نيست در هر كجا به موضوع خاصى رسيد تمام آيات سابق و لاحق را در آن موضوع تكرار كند.

چاپ

كار تحقيق و تصحيح و مقابلۀ كتاب و استخراج آيات در اين چاپ بر عهدۀ حجت‌الاسلام حسن مصطفوى بوده و در ابتداى كتاب نيز علامه شهرستانى مقدمه‌اى بر آن نوشته و بحث‌هايى پيرامون محكم و متشابه و حكمت وجود متشابه در قرآن آورده كه بسيار زيبا و خواندنى است.

در پايان كتاب فهرست مطالب آمده و پس از آن فهرست آياتِ بحث شده در كتاب، به ترتيب سوره‌هاى قرآن ذكر شده است.