خاقانی، بدیل بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (Hbaghizadeh@noornet.net صفحهٔ خاقاني، بديل بن علي را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به خاقانی، بدیل بن علی منتقل کرد) |
(غنی سازی متن) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR02556.jpg|بندانگشتی|خاقانی، بدیل بن علی]] | [[پرونده:NUR02556.jpg|بندانگشتی|خاقانی، بدیل بن علی]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |خاقانی، بدیل بن علی | ||
|- | |- | ||
|نام های دیگر | |نام های دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" |ح‍ق‍اي‍ق‍ي ش‍روان‍ي | ||
خاقاني، افضل ال‍دي‍ن | خاقاني، افضل ال‍دي‍ن | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |علی | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" | 520ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |شروان از بلاد اران | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" | 595ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |کافیالدین عمر | ||
نظامالدین ابوالعلاء گنجوی | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی]] | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد مولف | |کد مولف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE02556AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۱: | ||
==ولادت، نام، تبار و موطن== | ==ولادت، نام، تبار و موطن== | ||
سال ولادت خاقانی بهتحقیق معلوم نیست اما در اشعارش چندین جا از سال 500ق، سخن رانده و گفته است: | سال ولادت خاقانی بهتحقیق معلوم نیست اما در اشعارش چندین جا از سال 500ق، سخن رانده و گفته است: | ||
'''از لفظ من که پانصد هجرت چو من نزاد ماند هزار سال دگر مخبر سخاش'''<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه ده</ref>. | '''از لفظ من که پانصد هجرت چو من نزاد ماند هزار سال دگر مخبر سخاش'''<ref>ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه ده</ref>. | ||
نام او بنا بر آنچه از تذکرهها برمیآید، بدیل است و علاوه خود او نیز در مواردی چند به نام خویش اشاره کرده است و میگوید: | نام او بنا بر آنچه از تذکرهها برمیآید، بدیل است و علاوه خود او نیز در مواردی چند به نام خویش اشاره کرده است و میگوید: | ||
'''بدل من آمدم اندر جهان سنائی را بدین دلیل پدر نام بدیل نهاد'''. | '''بدل من آمدم اندر جهان سنائی را بدین دلیل پدر نام بدیل نهاد'''. | ||
اما بعضی از تذکرهنویسان نام او را ابراهیم و بعضی عثمان دانسته و ابوبدیل را برای او کنیه آوردهاند. اما آنهایی که نامش را ابراهیم دانستهاند به استناد این بیت است که میگوید: | اما بعضی از تذکرهنویسان نام او را ابراهیم و بعضی عثمان دانسته و ابوبدیل را برای او کنیه آوردهاند. اما آنهایی که نامش را ابراهیم دانستهاند به استناد این بیت است که میگوید: | ||
'''بخوان معنی آرائی براهیمی پدید آمد ز پشت آزر صنعت، علی نجار شروانی''' | '''بخوان معنی آرائی براهیمی پدید آمد ز پشت آزر صنعت، علی نجار شروانی''' | ||
و این دلیل درست نیست؛ زیرا در اینجا مقصود ابراهیم بتشکن است و یاء وحدت قرینه آن است که به آخر اعلام متصل نمیشود<ref>ر.ک: همان، صفحه شش</ref>. | و این دلیل درست نیست؛ زیرا در اینجا مقصود ابراهیم بتشکن است و یاء وحدت قرینه آن است که به آخر اعلام متصل نمیشود<ref>ر.ک: همان، صفحه شش</ref>. | ||
در تحفة العراقين گوید: | در تحفة العراقين گوید: | ||
'''وز سوی پدر دروگرم دان استاد سخنتراش دوران'''... | '''وز سوی پدر دروگرم دان استاد سخنتراش دوران'''... | ||
'''از بر خلایقم سبکبار بر مائده علی نجار'''. | '''از بر خلایقم سبکبار بر مائده علی نجار'''. | ||
بنابراین قول آنانکه نام پدر او را ابراهیم و جدش را علی دانستهاند، درست نیست. مادرش عیسوی نسطوری بود که بعد اسلام آورد و بهطوریکه اشاره میکند پیشه او طباخی بوده است: | بنابراین قول آنانکه نام پدر او را ابراهیم و جدش را علی دانستهاند، درست نیست. مادرش عیسوی نسطوری بود که بعد اسلام آورد و بهطوریکه اشاره میکند پیشه او طباخی بوده است: | ||
'''هستم ز پی غذای جانور طباخنسب ز سوی مادر'''. | '''هستم ز پی غذای جانور طباخنسب ز سوی مادر'''. | ||
همچنین جدش را هم جولاه ذکر میکند: | همچنین جدش را هم جولاه ذکر میکند: | ||
'''جولاهنژادم از سوی جد در صنعت من کمال ابجد'''<ref>ر.ک: همان، صفحه هفت</ref>. | '''جولاهنژادم از سوی جد در صنعت من کمال ابجد'''<ref>ر.ک: همان، صفحه هفت</ref>. | ||
| خط ۸۲: | خط ۹۴: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۹۱: | خط ۱۰۳: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
[[دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی]] | [[دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:قربانی-باقی زاده]] | [[رده:قربانی-باقی زاده]] | ||
[[رده:سال97-1تیر الی31]] | [[رده:سال97-1تیر الی31]] | ||
نسخهٔ ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۲:۳۶
| نام | خاقانی، بدیل بن علی |
|---|---|
| نام های دیگر | ح‍ق‍اي‍ق‍ي ش‍روان‍ي
خاقاني، افضل ال‍دي‍ن خاقاني ش‍روان‍ي، افضل ال‍دي‍ن |
| نام پدر | علی |
| متولد | 520ق |
| محل تولد | شروان از بلاد اران |
| رحلت | 595ق |
| اساتید | کافیالدین عمر
نظامالدین ابوالعلاء گنجوی |
| برخی آثار | دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی |
| کد مولف | AUTHORCODE02556AUTHORCODE |
افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی، شاعر قرن ششم هجری، یکی از بزرگترین شعرای قصیدهسرای ایران و صاحب سبک خاص است.
ولادت، نام، تبار و موطن
سال ولادت خاقانی بهتحقیق معلوم نیست اما در اشعارش چندین جا از سال 500ق، سخن رانده و گفته است:
از لفظ من که پانصد هجرت چو من نزاد ماند هزار سال دگر مخبر سخاش[۱].
نام او بنا بر آنچه از تذکرهها برمیآید، بدیل است و علاوه خود او نیز در مواردی چند به نام خویش اشاره کرده است و میگوید:
بدل من آمدم اندر جهان سنائی را بدین دلیل پدر نام بدیل نهاد.
اما بعضی از تذکرهنویسان نام او را ابراهیم و بعضی عثمان دانسته و ابوبدیل را برای او کنیه آوردهاند. اما آنهایی که نامش را ابراهیم دانستهاند به استناد این بیت است که میگوید:
بخوان معنی آرائی براهیمی پدید آمد ز پشت آزر صنعت، علی نجار شروانی
و این دلیل درست نیست؛ زیرا در اینجا مقصود ابراهیم بتشکن است و یاء وحدت قرینه آن است که به آخر اعلام متصل نمیشود[۲]. در تحفة العراقين گوید:
وز سوی پدر دروگرم دان استاد سخنتراش دوران...
از بر خلایقم سبکبار بر مائده علی نجار.
بنابراین قول آنانکه نام پدر او را ابراهیم و جدش را علی دانستهاند، درست نیست. مادرش عیسوی نسطوری بود که بعد اسلام آورد و بهطوریکه اشاره میکند پیشه او طباخی بوده است:
هستم ز پی غذای جانور طباخنسب ز سوی مادر.
همچنین جدش را هم جولاه ذکر میکند:
جولاهنژادم از سوی جد در صنعت من کمال ابجد[۳].
بهطوریکه از موارد بسیار از دیوان او و به عبارات مختلف برمیآید، مولد اصلی خاقانی، شهر شروان از بلاد اران است و در بسیاری از کتب تاریخ و جغرافیا و تذکره نیز موطن اصلی او شروان ذکر شده است، اما بعضی بهغلط او را شیروانی دانستهاند[۴].
خاقانی در خانواده بسیار فقیری به دنیا آمد، اما عم او عمر، ملقّب به کافیالدین، طبیب و فیلسوف بود و زندگی مرفّهی داشت. او پس از مرگ برادر، فرزند برادر را حمایت و تا بیستوپنج سالگی نگهداری و پرستاری کـرد و در تـحصیل و تربیتش کوشید[۵].
پس از اینکه کافیالدین وفات یافت و خاقانی را در 25 سالگی تنها گذاشت، خاقانی که مقدمات علوم را نزد او آموخته بود و استعدادی سرشار و فراوان داشت، نزد مربی دیگری رفت و او نظامالدین ابوالعلاء گنجوی شاعر دربار منوچهر شروان شاه بود و استاد شعرا بشمار میرفت. پیوستگی خاقانی با ابوالعلاء بهاحتمال قویتر میانه سالهای 540-550ق، بوده و وفات ابوالعلاء گنجوی به روایت کتاب شاهد صادق، به سال 554ق، واقع شده است[۶].
سوانح ایام
از مهمترین وقایع زمان زندگی خاقانی میتوان مسافرتها، گرفتاری در زندان و مرگ زن و فرزند و خویشان را بشمار آورد[۷]. گفته تذکرهنویسان درباره زندانی شدن خاقانی این است که او بر اثر فرار از شروان به امر شروان شاه دستگیر و زندانی شده است[۸]. پس از گرفتاری زندان و سایر مشقات زندگی و حسدورزی حسودان و بدخواهان و امثال آن، دردناکترین حوادث و سختترین مصائب زندگی خاقانی، مرگ فرزند و زن و خویشان او بوده است[۹].
مذهب
خاقانی در مذهب بر طریقه تسنن و پیرو شافعیه بوده است و این معنی از اشعارش برمیآید و در موارد بسیار از طریقه تسنن و احکام آن سخن گفته و علاوه بر این ائمه شافعیه مانند محمد بن یحیی و محمد اسعد حفده و مانند آنها را مدح گفته یا در مرثیه آنان شعر سروده است[۱۰].
مقام ادبی
در قدرت سخنوری او کافی است بـگوییم که مانند مجسّمهسازی است که باریککاریهای تندیس مرمرین را در پیکر خارا پدید میآرد و زیبایی و استحکام را بـهطرز دلاویز در هم مـیآمیزد. خـاقانی از نوآوران قرن ششم هجری و اول کسی است که از فرسودگی لغات و ترکیبات به سبب کثرت تکرار، در طول زمان، سخن رانده است وترمیم و تعویض کلمات و ترکیبات فرسوده را برعهده دبیران روشنبین وگویندگان صاحبذوق گذاشته اسـت[۱۱].
بررویهم باید او را مبتکر یک سبک تازه در سخنسرایی بدانیم[۱۲].
وفات
خاقانی بنا بر اصح اقوال، در سال 595ق، در تبریز وفات یافته است[۱۳].
آثار
- دیوان اشعار؛
- تحفة العراقين؛
- منشآت خاقانی.
پانویس
- ↑ ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه ده
- ↑ ر.ک: همان، صفحه شش
- ↑ ر.ک: همان، صفحه هفت
- ↑ ر.ک: همان، صفحه هشت
- ↑ ر.ک: همان، صفحه دوازده؛ زنجانی، برات، ص155
- ↑ ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه سیزده و چهارده
- ↑ ر.ک: همان، صفحه شانزده
- ↑ ر.ک: همان، صفحه نوزده
- ↑ ر.ک: همان، صفحه بیستودو
- ↑ ر.ک: همان، صفحه بیستوشش
- ↑ ر.ک: زنجانی، برات، ص155
- ↑ ر.ک: سجادی، ضیاءالدین، صفحه پنجاهودو
- ↑ ر.ک: همان، صفحه پنجاهویک
منابع مقاله
- سجادی، ضیاءالدین، «دیوان افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی»، تهران، انتشارات زوار، چاپ هفتم، 1382.
- زنجانی، برات، «اصطلاحات طبی در آثار خاقانی شروانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، جستارهای ادبی، بهار 1363، شماره 65، صفحه 155 تا 190، به آدرس اینترنتی:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/817357