جامع البيان في تفسير القرآن (ايجي)

جامع البیان فی تفسیر القرآن (ایجی)
پدیدآوران	ایجی، محمد عبدالرحمن (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	حاشیه محمد بن عبدالله الغزنوی
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1424 ق
چاپ	1
شابک	‎978-2-7451-3976-2
موضوع	تفاسیر اهل سنت - قرن 9ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏96‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏9‎‏ج‎‏2

جامع البيان في تفسير القرآن تأليف محمد بن عبدالرحمن ايجى (متوفى 905ق) از مفسران قرن دهم هجرى است. بنابر قولى نام او عبدالله، معين‌الدين حسينى صفوى ايجى شيرازى شافعى است. وى در مقدمه تفسير، نام خود را معين بن صفى ذكر كرده است.

نام تفسير

مترجمان براى ايجى تفسيرى ذكر نموده‌اند ولى در نام آن اختلاف دارند. زركلى در اعلام آن‌را «جامع البيان في تفسير القرآن» ناميده است.

همچنين مفسر در مقدمه تفسير همين نام را بيان كرده است ولى در ضوء لامع، كشف الظنون و هداية العارفين آن را «جوامع التبيان في تفسير القرآن» ناميده‌اند.

مصادر تفسير

مفسر در مقدمه تفسير به مصادرى كه به آنها مراجعه كرده تصريح دارد كه عبارتند از: 1-تفسير ابن كثير. 2-معالم التنزيل بغوى. 3-كشاف زمخشرى. 4-شروح كشاف مانند شرح طيبى به نام فتوح الغيب في الكشف عن قناع الريب. 5-وسيط واحدى. 6-مدارك التنزيل نسفى. 7-أنوار التنزيل بيضاوى. 8-جامع البيان طبرسى. 9-صحاح سته كه بيشتر احاديث را از آنها روايت مى‌كند.

علائم و رموز

مفسر در تفسير از علائم و رموز جهت اختصار استفاده كرده است. در مقدمه مى‌گويد: هرجا از واژه «أو» به معنى يا استفاده كرده، منظور قول سلفى است. هر كجا از واژه «قيل» به معنى گفته شده، استفاده شده، مراد اقوال متأخران از مفسران است كه براى آن حديث يا اثرى از سلف نيافتيم. هر كجا واژه «تع» به‌كار رفته، مراد تعالى است. محقق «تع» را در چاپ حاضر به «تعالى» تبديل نموده است. هرجا واژه «رح» به‌كار رفته، مراد رحمة الله است. هر جا واژه «ع» به‌كار رفته، مراد پايان ركوع است. تقسيم قرآن به ركوعات تقسيم محتوايى است.

معرفى محشى

تفسير جامع البيان ايجى به همراه حاشيه غزنوى به چاپ ر سيده است.

محشى آن محمد بن عبدالله غزنوى است كه در سال 1296ق وفات يافت. بيشتر از اين شرح‌حالى از او نيافتيم. از متن حاشيه مقدارى از سيره علمى او بدست مى‌آيد. او اطلاعات وسيع تفسيرى داشته است كه از مصادر فراوانى كه به آنها اعتماد كرده به خوبى روشن مى‌شود. از اهتمام فراوان او به نقل اقوال مفسران سلف همچون ابن تيميه و شاگردش ابن قيم پيداست كه مذهب سلفى دارد.

روش تحقيق

1-آيات براساس ركوعاتى كه ايجى در هامش تفسير مشخص كرده، دسته‌بندى شده است.2-مطالب تحقيقى پيرامون استخراج احاديث در حاشيه داخل قلاب[] آمده است. 3-عبارت و واژگان ايجى و غزنوى مطابق متن اصلى آمده ولو اينكه ركيك يا ضعيف بوده است. 4-علائم و رموزى كه غزنوى در حاشيه آورده حفظ شده، چه آنها كه شناسايى شده و چه آنها كه شناسايى نشده و اميد است در آينده معلوم شود. 5-تعليقات و توضيحات محقق در حاشيه با علامت(*) ستاره از حواشى مصنف و محشى جدا گرديده است. 6-تعليقات محقق بر حواشى محشى بين قلاب[] آمده است.

نسخه حاضر

نسخه حاضر در چهار جلد وزيرى با تحقيق عبدالحميد هنداوى براى نخستين بار به سال 1424ق2004/م توسط دار الكتب العلميه بيروت لبنان به زيور طبع آراسته گرديده است.اين چاپ مشتمل بر يك مقدمه كوتاه در شرح‌حال مفسر و محشى و كتاب‌شناسى تفسير و حاشيه است. تفسير جامع البيان ايجى متن و حاشيه غزنوى و تحقيقات و تعليقات هنداوى در پاورقى به عنوان حاشيه آمده است.

آيات، روايات و مصادر، استخراج و در پاورقى مندرج است. فهرست آدرس سوره‌هاى هر جلد در انتهاى آن ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.