دیوان رایج سیالکوتی: تفاوت میان نسخه‌ها

دیوان رایج سیالکوتی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۰۸:۳۱

۴۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۸

بدون خلاصۀ ویرایش

Yqorbani@noornet.net

۵۳٬۳۲۷

ویرایش

@@ خط ۷۱: / خط ۷۱: @@
 سبک شعر رایج، پیچیده و پرابهام است و دارای همه خصوصیات و صناعات ادبی می‎باشد که در آن زمان در شعر فارسی متداول بوده است؛ به‎عنوان مثال، به نمونه‎هایی از صناعات ادبی در شعر او اشاره می‎شود:
 # تمثیل یا مثالیه: در مثالیه، شاعر در یک مصرع، ادعایی را بیان می‎نماید و برای اثبات آن، در مصرع دوم دلیل می‎آورد. در اشعار رایج، این صنعت خیلی به چشم می‎خورد:
-'''با سبزی بخت از دل عاشق نرود غم      بر زخم نهان کس ننهد مرهم زنگار'''.
+#:'''با سبزی بخت از دل عاشق نرود غم      بر زخم نهان کس ننهد مرهم زنگار'''.
-'''گدا را زین کریمان نیست بی حرف سبک ریزش       بلی بی سعی بادی میوه کی از شاخسار افتد'''.
+#:'''گدا را زین کریمان نیست بی حرف سبک ریزش       بلی بی سعی بادی میوه کی از شاخسار افتد'''.
-'''شد هرکه منعم از عرق شرم فارغ است     کاغذ یقین چو چرب شود نم نمی‎کند'''.
+#:'''شد هرکه منعم از عرق شرم فارغ است     کاغذ یقین چو چرب شود نم نمی‎کند'''.
-'''چه امکان است از جهل اعتراف او به نادانی     لباس چرب نتوان شستشو کردن به‎آسانی'''.
+#:'''چه امکان است از جهل اعتراف او به نادانی     لباس چرب نتوان شستشو کردن به‎آسانی'''.
 # مراعات نظیر: مراد از آن صنعت، آوردن واژه‎هایی در شعر است که با یکدیگر مناسبت داشته باشند. رایج این صنعت را به‎کثرت به‎کار برده است:
-'''پنبه و داغ بود یاسمن و لاله به هم      سربه‎سر سینه عاشق شده باغ از تو جدا'''.
+#:'''پنبه و داغ بود یاسمن و لاله به هم      سربه‎سر سینه عاشق شده باغ از تو جدا'''.
-'''ز لطف اگر سوی دیری نظر کنی گردد     برهمن و شرر و بت، کلیم، شعله و طور'''.
+#:'''ز لطف اگر سوی دیری نظر کنی گردد     برهمن و شرر و بت، کلیم، شعله و طور'''.
-'''سینه خون است از این غصه عزایم خوان را    نکهت و غنچه و گل گشته پری و مینا'''.
+#:'''سینه خون است از این غصه عزایم خوان را    نکهت و غنچه و گل گشته پری و مینا'''.
-'''به دوستان به از این دوستی نمی‎باشد      شراب و ساقی و شعر و کتاب در صحرا'''.
+#:'''به دوستان به از این دوستی نمی‎باشد      شراب و ساقی و شعر و کتاب در صحرا'''.
 # تشبیه: کلام رایج پر از تشبیهات است که در اینجا چند شعر به‎عنوان نمونه ذکر می‎شود:
-'''نظر هرکه بر آن نرگس بیمار افتد      بود اگر رستم تصویر ز دیوار افتد'''.
+#:'''نظر هرکه بر آن نرگس بیمار افتد      بود اگر رستم تصویر ز دیوار افتد'''.
-'''آخر آن گمشده از دیده نشان هم دارد     چون متاع مه کنعان که دکان هم دارد'''.
+#:'''آخر آن گمشده از دیده نشان هم دارد     چون متاع مه کنعان که دکان هم دارد'''.
-'''دم عیسی و آب خضر گردد تا ابد گر خون     نیابد کشته ناز تو دیگر زندگانی را'''.
+#:'''دم عیسی و آب خضر گردد تا ابد گر خون     نیابد کشته ناز تو دیگر زندگانی را'''.
 # تلمیحات: اشعار رایج مملو از تلمیحات نیز می‎باشد:
-'''سر پیش فکندیم و دل سخت تو کندیم      فرهاد کجا داشت یقین تیشه ما را'''.
+#:'''سر پیش فکندیم و دل سخت تو کندیم      فرهاد کجا داشت یقین تیشه ما را'''.
-'''پاکان خورند نعمت سوز و گداز عشق     غیر از خلیل کیست که میهمان آتش است'''.
+#:'''پاکان خورند نعمت سوز و گداز عشق     غیر از خلیل کیست که میهمان آتش است'''.
-'''جان ز قرب حق به تن اندوهگین افتاده است    آدمی بر خاک از خلد برین افتاده است'''.
+#:'''جان ز قرب حق به تن اندوهگین افتاده است    آدمی بر خاک از خلد برین افتاده است'''.
-'''جست امکان تو از واجب و همدوشش گشت     این بود چاک که اعجاز تو بر مه زده است'''.
+#:'''جست امکان تو از واجب و همدوشش گشت     این بود چاک که اعجاز تو بر مه زده است'''.
-'''ز هفت چرخ گذشت آدمی و کامل شد     زهی غبار که عرش عظیم کردندش'''.
+#:'''ز هفت چرخ گذشت آدمی و کامل شد     زهی غبار که عرش عظیم کردندش'''.
-'''که داد از کرامت به اعجاز آب       که گرداند بهر نماز آفتاب'''.
+#:'''که داد از کرامت به اعجاز آب       که گرداند بهر نماز آفتاب'''.
 # جناس: جناس یا تجنیس چند گونه است که در کتاب‎های علم بدیع، انواع آن را شرح داده‎اند. در زیر فقط نمونه‎هایی را از جناس که در کلام رایج وجود دارد، می‎آوریم:
-'''در قصاصم ز تو صد نیش برون می‎آید      عوض ریش منت ریش برون می‎آید'''.
+#:'''در قصاصم ز تو صد نیش برون می‎آید      عوض ریش منت ریش برون می‎آید'''.
-'''سرگشتگیم گشت که تا گرد تو گردم     ای گرد تو گردم به کجا گرد تو گردم'''.
+#:'''سرگشتگیم گشت که تا گرد تو گردم     ای گرد تو گردم به کجا گرد تو گردم'''.
-'''پوشید ز من چشم به تیغ مژه‎ام کشت     آن ترک جدل خواست به من ترک جدل کرد'''.
+#:'''پوشید ز من چشم به تیغ مژه‎ام کشت     آن ترک جدل خواست به من ترک جدل کرد'''.
 # خودستایی: رایج بسیار «خودستایی» کرده است. وی در زمان و محیطی زندگی می‎کرد که از لحاظ سیاسی، دوره فترت بود و ادبیات رو به تنزل نهاده بود و غیر از چند امیر، هیچ‎کس به شعر و شاعری التفات نمی‎نمود. در چنین اوضاع، رایج اگر جهت اظهار مقام شعر و شخصیت خود چیزی گفته، بی‎جا نگفته است. ذیلا به نمونه‎هایی از خودستایی وی، اشاره می‎شود:
-'''به معنی وارس و طرز کلامش بین و تحسین کن     که رایج در سخن‎سازان سراپا افتخار افتد'''.
+#:'''به معنی وارس و طرز کلامش بین و تحسین کن     که رایج در سخن‎سازان سراپا افتخار افتد'''.
-'''شه معنی سپاهم شهرتم تخت روان باشد     به هر محفل که می‎خوانند شعرم غلغل کوس است'''.
+#:'''شه معنی سپاهم شهرتم تخت روان باشد     به هر محفل که می‎خوانند شعرم غلغل کوس است'''.
-'''کهنه‎پیرم رایج اما از توانایی فکر    زین کلام تازه و تر نوجوانی گشته‎ام'''<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه بیست‎وهشت - ‎سی</ref>.
+#:'''کهنه‎پیرم رایج اما از توانایی فکر    زین کلام تازه و تر نوجوانی گشته‎ام'''<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه بیست‎وهشت - ‎سی</ref>.
 در دیوان رایج، اشعار عرفانی نیز وجود دارد. وی ادعا می‎کند که هرچه می‎گوید، از زبان مولوی رومی است، اما نمی‎خواهد بگوید که من چون مولوی روم هستم: