قلائد العقيان و محاسن الأعيان

قلائد العقيان و محاسن الأعيان
پدیدآوران	ابن خاقان، فتح بن محمد (نويسنده) خريوش، حسين يوسف (محقق)
ناشر	عالم الکتب الحديث
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	2010م , 1431ق
چاپ	1
موضوع	1.ادبيات عربی - اندلس - قرن 6ق. - مجموعه‌‏ها
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏PJA‎‏ ‎‏5358‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏8‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

قلائد العقیان و محاسن الأعیان، تألیف فتح بن محمد بن عبیدالله قیسی اشبیلی، معروف به ابن خاقان (متوفی 529ق)، از جمله منابع مهم در ادب و تاریخ ‌اندلس است که در آن شرح حال تعدادی از بزرگان و شخصیت‌های سیاسی، علمی و ادبی گرد آمده است. کتاب با تحقیق و حواشی حسین یوسف خریوش منتشر شده است.

ساختار

کتاب در چهار جزء تدوین شده است. در ابتدای جزء اول چند مقدمه به این ترتیب آمده است:

1. مقدمه چاپ دوم در شرح حال نویسنده، آثار، معرفی کتاب و چاپ‌های آن؛
2. مقدمه مختصری به قلم حسین یوسف خریوش؛
3. مقدمه محقق در شرح حال نویسنده، مطالب کتاب، زمان تألیف، نسخه‌ها و شیوه تحقیق اثر؛
4. مقدمه مؤلف.

پس از مقدمات، متن اثر در چهار بخش تنظیم شده است. تعداد شرح حال‌ها در بخش‌های مختلف به لحاظ تعداد و مقدار، متفاوت بوده و در مجموع در این اثر 78 شرح حال ذکر شده است

گزارش محتوا

مباحث کتاب در چهار بخش مطرح شده است:

1. بخش اول در محاسن شعری و نثری رؤسا و فرزندانشان ذکر شده است. این قسم بخش ‌اندکی از کتاب را شامل می‌شود. المعتمدعلی الله، الراضی بالله، المتوکل علی الله و المعتصم بالله از جمله افرادی هستند که شرح حال آنها در این قسم آمده است.
2. این بخش به گروهی از وزرای ادیب که مسئولیت یک یا دو وزارت را به عهده داشته‌اند، اختصاص یافته است. این بخش از بزرگ ترین بخش‌های کتاب است که در آن حدود 30 شرح حال ذکر شده است که از آن جمله‌اند: ابوالولید احمد بن عبدالله بن زیدون، ابوبکر محمد بن عمار و ابوعیسی بن لبون.
3. در بخش سوم، شرح حال تعدادی از قضات و علما ذکر شده است. در این بخش حدود چهارده ترجمه ذکر شده که از آن جمله‌اند: ابوالولید سلیمان بن خلف باجی، ابوعبید بکری و ابوالفضل عیاض بن موسی بن عیاض.
4. در بخش آخر کتاب در حدود شصت شرح حال از ادبا و فحول شعرا آمده که ابن خفاجه، ابن وهبون و ابن عیشون از آن جمله‌اند

در این اثر، نویسنده برخلاف شیوه ابن بسام شنترینی (متوفی 542ق) در کتاب الذخیرة، تألیفش را بر اساس منصب یا امتیاز شخص بنا کرده است. وی شهرت، منصب عالی، فن شعری و یا قدرت سیاسی را مورد توجه قرار داده است؛ برخلاف ابن بسام که اصل جغرافیا را میزان تقسیم قرار داده است و هریک از بخش‌های آن شخصیت‌های گوشه ای از‌اندلس را در بر می‌گیرد

ابن خاقان در این اثر، تراجم فراوانی از طوایف مختلف ‌اندلس را گردآوری نموده و شرح حال هریک را با نیکوترین عبارت و لطیف ترین صورت بیان کرده است. در این اثر همچنین شنیده‌های زیادی از وزرا، فقها و نویسندگان و مشاهدات زیادی گزارش شده است. این کتاب همانند و همتای واقعی برای کتاب الذخیرة است و این دو کتاب فرهنگ، تمدن و ادب ‌اندلس را در مقطع زمانی موازی روشن می‌کنند

وضعیت کتاب

محقق اثر در مقدمه، هفت نسخه خطی و چاپی کتاب را به تفصیل معرفی کرده استهمچنین در پاورقی‌های کتاب اختلاف نسخه‌ها، معرفی اعلام، معانی الفاظ و ارجاعات مفیدی را ذکر کرده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. آذرنوش، آذرتاش؛ ارزنده، مهران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج3، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.