التنوير

التنویر

نام کتاب	التنویر
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	امام، محمد کاظم (مصحح) قمری بخاری، حسن بن نوح (نويسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏123‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏38‎‏ ‎‏ت‎‏9‎‏*
موضوع	پزشکی - واژه‌نامه‎ها
ناشر	دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1387 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12566AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«كتاب التنوير»، ترجمه و تفسير اصطلاحات پزشكى به زبان فارسى است. ابومنصور، حسن بن نوح اين كتاب كوچك را نخست به زبان عربى نوشته و سپس آن را به زبان فارسى بى‌كم‌وكاست ترجمه كرده است.

وى انگيزه‌اش را از نگارش اين اثر چنين بيان مى‌دارد: «از آنك من نيك بدانسته‌ام كه فضل علم پزشكى بر همه علم‌هاى ديگر تاجى است... و اندر اين وقت خواستم كه ازكتاب‌هاى طب و از كناش‌ها، لفظهايى برچينم كه معنى آن نزديك به اهل علم معروف است... و آن نتوان يافتن اندر كتاب، مگر پراكنده و اين كس كه نو بود اندر علم بتواند به دست آوردن تا رنج بسيار نبيند و بود كه از آن رنج به ستوه شود (التنوير، ص 35).

ساختار

كتاب، مشتمل بر 10 باب است.

سبك نثر پارسى اين متن كوچك، بسيار ساده و شيوا و از كهن‌سال‌ترين و اولين نمونه‌هاى نگارش پارسى درى است كه سبك محاورات ساده و معمولى آن عهد در ماوراءالنهر خراسان بوده است.

گزارش محتوا

مؤلف، در اين كتاب كوچك، بسيارى از بيمارى‌ها، معالجات، داروها، خوراك‌ها، طبايع و اعضاى بدن را نام برده و تعريف و تفسير نموده است.

عناوين باب‌هاى كتاب بدين شرح است:

1. اندر نام‌هاى بيمارى‌ها كه از موى سر تا ناخن پاى پديد آيد؛

2. اندر نام‌هاى بيمارى‌ها كه بر روى تن پديد آيد؛

3. اندر نام‌هاى تب‌ها و آنچه در خور وى است؛

4. اندر آنچه در تن مردم است از اندام و آنچه مانند وى است؛

5. اندر نام‌هاى طبايع‌ها و آنچه در معنى وى است؛

6. اندر نام‌ها كه اندر علاج به كار داشته آيد؛

7. اندر نام‌هاى طعام‌ها و شراب‌ها؛

8. اندر نام‌هاى قرابادين‌ها و لفظها؛

9. اندر نام‌هاى سنگ‌ها و پيمان‌ها؛

10. اندر شناختن چيزهايى كه چاره نيست (التنوير، ص 36).

ابومنصور، مانند ديگر فضلا و دانشوران ايران در آن عهد، بر دو زبان پارسى و عربى تسلط داشته است، زيرا پارسى، زبان نژاد و خاندان او بوده و زبان عربى را نيز در آغاز تحصيلات، به‌خوبى و با كوشش در نزد استادان ايرانى فرامى‌گرفته است. وى با اين توانايى، نسخه عربى را با شيوه‌اى استادانه و ماهرانه به پارسى درى ساده و محاوره‌اى برگردانيده است. ترجمه اصطلاحات و جملات عربى به اصطلاحات و جملات پارسى، بى‌اندازه ماهرانه و بسى جالب توجه مى‌باشد.

وضعيت كتاب

اين اثر، به همت سيد كاظم امام بر اساس نسخه‌اى خطى كه در كتابخانه ملى وجود داشته، تصحيح شده است.

نگاشتن تاريخچه زندگى و آثار طبى ابومنصور بخارى و بحث پيرامون دانش پزشكى ايران اسلامى به‌عنوان مقدمه، تدوين و تنظيم فرهنگ لغات كتاب و تنظيم فهارس اعلام و اماكن و كتاب‌ها، كارهايى است كه مصحح انجام داده است.

كتاب، در 144 صفحه چاپ و منتشر شده است.

پیوندها

مطالعه کتاب التنویر در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور