نهج الخلاص

نهج الخلاص
پدیدآوران	فتلاوی، مهدی حمد (گردآورنده و محقق) علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	مصنف جامع لما روی عن الامام علی(ع) یعرض الفتن الواقعه فی الامه منذ عصر النبوه حتی قیام الساعه
ناشر	مکتبة الشهاب الثاقب
مکان نشر	بغداد - عراق
سال نشر	1427 ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نهج‌الخلاص للإمام علي اميرالمؤمنين علیه‌السلام اثر شيخ مهدى حمد الفتلى دربردارنده رواياتى است از امام على(ع) پيرامون فتنه‌ها و وقايعى كه از عصر نبوت تا پايان جهان، اتفاق خواهد افتاد.

كتاب به زبان عربى و در سال 1426ق نوشته شده است.

ساختار

مقدمه مؤلف، آغازگر كتاب بوده و مطالب در دوازده باب ارائه شده است.

مطالب كتاب با اشاره به وقايعى كه پس از وفات رسول‌الله(ص) و فتنه خلافت روى خواهد داد، آغاز شده و پس از بيان عواقب و اختلافات سياسى، عقيدتى و مذهبى اين فتنه، وقايع و بلاياى عصر اموى، عباسى و عصور سياسى پس از آن را بيان شده است.

در ادامه، رواياتى پيرامون علامت‌هاى نزديكى ظهور امام مهدى(عج)، دلائل و مقدمات سياسى انقلاب آن حضرت، علائم ظهور، دلايل حركت و قيام ايشان، صفات اصحاب و ياران، فتنه‌ها و بلاياى اجتماعى و جنگ‌هاى بزرگ و وسيعى كه هنگام قيام دولت جهانى اسلامى رخ خواهد داد، ذكر شده است.

وى به خاطر حصول اتقان و اعتماد بيشتر به كتاب، منابع و مصادر تأليف اثر خويش را از ميان مصادر اصيل اسلامى كه از قرن اول تا يازدهم هجرى تأليف شده‌اند انتخاب كرده و به مصادر متأخر از آن، اعتنايى نكرده است. در پاره‌اى از موارد نيز، از منابع دست اول اهل سنت استفاده كرده است.

گزارش محتوا

نويسنده در مقدمه كتاب ضمن بيان منزلت علمى حضرت على(ع) و توضيح استعداد و شايستگى ايشان براى مرجعت و خلافت، اخبار و اطلاع ايشان از امور غيبى را مورد بررسى قرار داده و پس از اشاره به مصادر و روش خويش در تأليف كتاب، آنچه كه باعث تأكيد بيشتر بر صحت احاديث آن مى‌شود را در موارد زير خلاصه كرده است:

1. عدم معارضه آن‌ها با كتاب و سنت نبوى(ص).
2. استناد آن‌ها به طرق متعدد معتبر نزد فريقين.
3. موافقت آن‌ها با عقل.
4. عدم معارضه با قواعد ثابت و اثبات شده علمى.
5. وقوع اكثر آن‌ها و انطباق با حوادث تاريخى گذشته.

باب اول، در دو بخش زير، رواياتى كه پيرامون جانشينان پيامبر(ص)، اسماء ايشان، نجات متمسكين به آن‌ها، ضلالت معاندين ايشان و هلاكت منكرين ولايت آن‌ها آمده است را بيان كرده است:

الف- رواياتى كه تصريح دارند خلفاى نبى(ص)، از قريش، بنى هاشم و اهل بيت پيامبر(ص) مى‌باشند.

ب- احاديثى كه در آن‌ها، وصف شيعه اهل بيت(ع) بيان شده است. در اين روايات، به نجات شيعه و پيروان اهل بيت(ع) از سكرات موت و وحشت قبر، ورود آن‌ها بر حوض كوثر، رستگارى ايشان به واسطه شفاعت پيامبر(ص)، تكريم در روز قيامت و مقام و منزلت آن‌ها در بهشت تصريح شده است.

در باب دوم، در چهار بخش، به اين مطلب اشاره شده است كه حضرت على(ع)، اولين خليفه از خلفاى دوازده‌گانه‌اى است كه از اهل بيت پيامبر(ص) مى‌باشند:

الف) رواياتى كه منزلت آن حضرت نزد خداوند را بيان مى‌كنند؛ در اين روايات، به مفسر قرآن، وزير و وصى پيامبر(ص) بودن آن حضرت پس از پيامبر(ص)، باب علم نبى(ص) بودن، وراثت ايشان از پيامبر(ص) و تمام پيامبران و مرسلين، پيروى ايشان از رسول‌الله(ص)، شهادت، هدايت، خلافت و ولايت آن حضرت بعد از پيامبر(ص) براى امت تصريح شده است.

ب) رواياتى كه به مكان و منزلت ايشان در روز قيامت اشاره دارند؛ از جمله: حمل لواى پيامبر(ص) توسط ايشان، نگاهبان حوض كوثر بودن، دشمنى ايشان با اهل ظلال و نفاق، قسيم النار و الجنه بودن ايشان، محشور شدن با حضرت ابراهيم(ع) و ورود ايشان به بهشت پس از پيامبر(ص).

ج) اخبار آن حضرت از گمراهى برخى از جمله بنى العاص، مروان، خالد بن عرطفه، حجاج و خبر دادن از زمان و نحوه وفات يا شهادت برخى از ياران از جمله ابوذر غفارى، عمرو خزاعى، حجر بن عدى، ميثم تمار، جويره بن مسهر، رشيد هجرى، خادم ايشان قنبر، كميل بن زياد و اخبار از ولادت حضرت زين‌العابدين(ع)، شهادت زيد بن على و امام رضا(ع).

د) علم ايشان به اجل و مقتل خويش و اخبار تفصيلى از آن؛ در اين روايات، حضرت على(ع) به مدت عمر خود پس از پيامبر(ص)، شهيد شدن در سرزمين عراق، اسم و مشخصات قاتل، كيفيت به شهادت رسيدن، شهر، روز و شب شهادت و مكان مدفن خويش اشاره كرده‌اند.

سوم، در پنج بخش، روايات مربوط به خلافت و وقايع پيرامون آن را در خود جاى داده است:

الف) فتنه خلافت؛ در اين روايات، به غصب شدن خلافت اهل بيت(ع) توسط قريش، ظلم به حضرت على(ع) و غصب شدن حق ايشان، موضع‌گيرى آن حضرت در مورد اين غصب در دوران خلافت ابوبكر، عمر و عثمان و سبب عدم قيام ايشان براى احقاق حق خويش، اشاره شده است.

ب) رواياتى كه به وعده پيامبر(ص) به قريش در مورد مقاتله با على(ع) بر سر تأويل قرآن، همانند مقاتله با خود آن حضرت(ص) هنگام تأنزيل آن اشاره دارند؛ در اين روايات، پيامبر(ص) يهود را به وسيله على(ع) تهديد كرده و ضمن نهى از قتال با على(ع)، آن حضرت(ع) را به جنگ با اهل فتنه امر نموده است.

ج) احاديثى كه پيامبر(ص) در آن‌ها، حضرت على(ع) را به قتال با ناكثين، قاسطين و مارقين بعد از خويش، امر فرموده‌اند.

د) روايات مربوط به جنگ حضرت على(ع) با معاويه؛ در اين روايات، رسول‌الله(ص)، اهل صفين را لعنت كرده، به شهداى آن تبريك گفته، از مُلك، حكومت و مرگ معاويه در ضلالت و سبّ على(ع) در زمان امويان بر سر منابر خبر داده است.

ه) روايات مربوط به جنگ آن حضرت(ع) با خوارج؛ كه در آن‌ها، به بديهى بودن امر خوارج، صفات آن‌ها، ترغيب بر قتال با ايشان، وعده به پيروزى بر آن‌ها، صفت خاصى كه رهبر خوارج داراى آن مى‌باشد، استمرار فتنه آن‌ها در امت و ظهورشان در آخر الزمان اشاره شده است.

باب چهارم، در دو بخش، به روايات مربوط به تسلط ائمه ضلال بر خلافت اختصاص يافته است؛ صفات و ويژگى‌هاى خلافت ائمه ظلال و تفصيل وقايع و مصيبت‌هاى كربلا عناوين بخش‌هاى اين باب است.

در باب پنجم كتاب، رواياتى ذكر گرديده است كه انحرافات واقع در امت اسلامى را نتيجه تسلط گمراهان بر امور مردم دانسته است.

در باب ششم، به روايات مربوط به علائم دال بر نزديكى ظهور حضرت مهدى(عج) از جمله وقوع جنگ‌هاى جهانى، جنگ‌هايى در حجاز و سيل در نجف، شيوع آفات و بلايا، ويرانى مسجد كوفه، دعوت به جهاد با مال و جان براى آزادى بيت المقدس، حاكم شدن كودكان و كم سن و سالان، خسف در شهر بابل اختصاص يافته است.

در باب هفتم، چهار امر زير، از مقدمات سياسى ظهور حضرت مهدى(عج) دانسته شده است:

1- قيام زمينه‌سازان ظهور و پرچم‌هايى از مشرق زمين براى يارى آن حضرت(ع)، 2- خروج عباسيان از بلاد عراق، 3- وقوع قيام‌هايى در يمن و 4- خروج سفيانى از شام.

در باب هشتم، رواياتى ذكر شده است كه اسم، نسب و صفات حضرت مهدى(ع) و اينكه ايشان دوازدهمين خليفه پيامبر(ص) از اهل بيت(ع) مى‌باشند را بيان كرده‌اند.

در باب نهم، در دو بخش، رواياتى آمده است كه در آن‌ها، نحوه ظهور آن حضرت(ع) بيان شده است:

الف) رواياتى كه به ظهور ايشان در جاهليت ثانى، بعد از زياد شدن فتنه‌ها، يأس از خلاص و پيروزى، فرو رفتن سپاهيان سفيانى در سرزمين بيداء، شنيده شدن نداى آسمانى و قتل نفس زكيه تصريح دارند.

ب) احاديثى كه مربوط به سپاهيان و وزراى آن حضرت(ع) مى‌باشند.

باب دهم، به بيان رواياتى اختصاص يافته است كه قيام حضرت مهدى(ع)، خروج ايشان براى مطالبه خون مظلومان، سياست آن حضرت(ع) در ميان امت و جنگ‌ها، فتوحات و عدالت ايشان را به تصوير كشيده‌اند.

در باب يازدهم كتاب، احاديث و خطبه‌هاى مربوط به نشانه‌هاى ظهور و در باب دوازدهم نيز ده نشانه ظهور بيان شده است.

وضعيت كتاب

فهرست مصادر و منابع مورد استفاده نويسنده و همچنين فهرست موضوعات، در انتهاى كتاب آمده است.

در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، برخى از كلمات و عبارات متن، توضيح داده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.