إعراب القرآن (زجاج): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== ' به '==') |
جز (جایگزینی متن - ' ==' به '==') |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
'''إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج'''، تأليف ابواسحاق، ابراهيم بن سرى ملقب به زجاج (متوفى 311ق)، از نحويان و آگاهان به لغت عربى مى‌باشد كه با تحقيق ابراهيم الابيارى منتشر شده است. نويسنده در اين کتاب مباحث نحوى در قرآن را بررسى كرده است. | '''إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج'''، تأليف ابواسحاق، ابراهيم بن سرى ملقب به زجاج (متوفى 311ق)، از نحويان و آگاهان به لغت عربى مى‌باشد كه با تحقيق ابراهيم الابيارى منتشر شده است. نويسنده در اين کتاب مباحث نحوى در قرآن را بررسى كرده است. | ||
==ساختار == | ==ساختار== | ||
کتاب در سه جلد و نود باب تدوين شده است. در جلد اول کتاب، مقدمه مؤلف و نوزده باب و در جلد دوم تا باب 44 و باقى ابواب نيز در جلد سوم کتاب آمده است. در هريك از ابواب کتاب يكى از مباحث نحوى با توجه به آيات قرآن كريم مطرح شده است. | کتاب در سه جلد و نود باب تدوين شده است. در جلد اول کتاب، مقدمه مؤلف و نوزده باب و در جلد دوم تا باب 44 و باقى ابواب نيز در جلد سوم کتاب آمده است. در هريك از ابواب کتاب يكى از مباحث نحوى با توجه به آيات قرآن كريم مطرح شده است. | ||
==گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
در اينكه اسم اين کتاب مطبوع؛ يعنى «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» همان الجواهر است، شكى نيست؛ بدين‌روى كه مشاهده مى‌شود مؤلف در الكشف به کتابى با اين نام «الجواهر» زياد ارجاع مى‌دهد و از كلام او چنين برداشت مى‌شود كه کتاب «الجواهر» داراى باب‌هايى بوده و همه مسائلى كه به آن ارجاع مى‌دهد، شامل اين کتاب نيز مى‌شود.<ref>همان، ص94</ref> | در اينكه اسم اين کتاب مطبوع؛ يعنى «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» همان الجواهر است، شكى نيست؛ بدين‌روى كه مشاهده مى‌شود مؤلف در الكشف به کتابى با اين نام «الجواهر» زياد ارجاع مى‌دهد و از كلام او چنين برداشت مى‌شود كه کتاب «الجواهر» داراى باب‌هايى بوده و همه مسائلى كه به آن ارجاع مى‌دهد، شامل اين کتاب نيز مى‌شود.<ref>همان، ص94</ref> | ||
==وضعيت کتاب == | ==وضعيت کتاب== | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
#تحقيقى مشتمل بر: «مقدمه‌اى بر تاريخ قرآن و علوم پيرامون آن»، «علم اعراب قرآن و جايگاه آن»، «تحقيقى پيرامون کتاب و مؤلف آن» و «شيوه تحقيق». | #تحقيقى مشتمل بر: «مقدمه‌اى بر تاريخ قرآن و علوم پيرامون آن»، «علم اعراب قرآن و جايگاه آن»، «تحقيقى پيرامون کتاب و مؤلف آن» و «شيوه تحقيق». | ||
==پانويس == | ==پانويس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه و متن کتاب. | #مقدمه و متن کتاب. | ||
نسخهٔ ۲۷ ژوئن ۲۰۱۸، ساعت ۰۷:۲۴
| اعراب القرآن (زجاج) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زجاج، ابراهیم بن سری (نويسنده) ابیاری، ابراهیم (محقق) |
| ناشر | دار التفسير |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1374 هـ.ش یا 1416 هـ.ق |
| چاپ | 3 |
| موضوع | قرآن - اعراب قرآن - صرف و نحو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 82/8 /ز3الف6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج، تأليف ابواسحاق، ابراهيم بن سرى ملقب به زجاج (متوفى 311ق)، از نحويان و آگاهان به لغت عربى مى‌باشد كه با تحقيق ابراهيم الابيارى منتشر شده است. نويسنده در اين کتاب مباحث نحوى در قرآن را بررسى كرده است.
ساختار
کتاب در سه جلد و نود باب تدوين شده است. در جلد اول کتاب، مقدمه مؤلف و نوزده باب و در جلد دوم تا باب 44 و باقى ابواب نيز در جلد سوم کتاب آمده است. در هريك از ابواب کتاب يكى از مباحث نحوى با توجه به آيات قرآن كريم مطرح شده است.
گزارش محتوا
پاره‌اى از مباحث مطرح‌شده در اين کتاب عبارت است از:
- آياتى از قرآن كه در هريك از آنها جمله‌اى مقدر است؛ مثلا در آيه «فقلنا اضرب بعصاك الحجر فانفجرت» ، پيش از «انفجرت» جمله «ضرب» مقدر است.
- آياتى از قرآن كه در هريك از آنها مضاف حذف شده است؛ مثلا در آيه «مالك يوم‌الدين» ، پيش از كلمه «الدين» كلمه «أحكام» حذف شده است.
- آياتى از قرآن كه در هريك از آنها عطف با «واو» و «فاء» و «ثم» صورت گرفته، بى‌آنكه دومى بر اولى مترتب باشد؛ مثلا در آيه «إياك نعبدو إياك نستعين» ، با آنكه استعانت بر عبادت پيش از عبادت است، نه مترتب بر آن، ولى بر آن عطف شده است.
- آياتى از قرآن كه در هريك از آنها حرف جر حذف شده است؛ مثلا در آيه «اهدنا الصرط المستقيم» ، قبل از «الصراط» حرف «إلى» حذف شده است.
- آياتى از قرآن كه در هريك از آنها «لا» و «ما» زايد واقع شده است؛ مثلا در آيه «و لا الضالين» ، حرف «لا» زايد است.
- آياتى از قرآن كه در هريك از آنها ظرف، مابعد خود را رفع داده است.
- آياتى از قرآن كه در هريك از آنها چيزى بر ضمير مرفوع عطف شده است.
و...
ابن نديم در ضمن برشمردن آثار زجاج، از اين کتاب نامى نبرده است، اما به کتاب «معاني القرآن» وى اشاره مى‌كند. «معاني القرآن» از منابع زمخشرى در تأليف كشّاف بوده است.
فؤاد سزگين اشاره مى‌كند كه «إعراب القرآن» زجاج به «معاني القرآن و إعرابه» نيز شهرت دارد، اما زركلى به هنگام برشمردن آثار زجاج از هر دو کتاب نام مى‌برد و اشاره دارد كه «معاني القرآن» مخطوط است و «إعراب القرآن» به چاپ رسيده است. نسخ خطى متعددى از هر دو کتاب، به‌ويژه «معاني القرآن» در کتابخانه‌هاى معتبر جهان وجود دارد.[۱]
گفتنى است كه علامه احمد راتب طى دو مقاله كه در مجله «مجمع اللغة العربية» منتشر كرده است، کتاب را از آن زجاج ندانسته است، بلكه آن را «الجواهر» اثر على بن حسين باقولى، معروف به «جامع العلوم» (متوفى 543ق) دانسته است.[۲]
تا آنجا كه اطلاع داريم از کتاب إعراب القرآن المنسوب إلى الزجّاج جز يك نسخه وحيد (منحصربه‌فرد) كه در دارالكتب المصرية به شماره 528 (تفسير) نگاهدارى مى‌شود، چيزى به ما نرسيده است. اين نسخه كه قديمى بوده توسط ابوالحسن سالم بن الحسن بن ابراهيم الخازمى در شهر شيراز به سال 610ق، کتابت شده است. برگه حاوى اسم کتاب و مؤلف و نيز آغاز مقدمه اين نسخه، از ميان رفته است؛ لذا برخى در آغاز نسخه يادشده، برگه‌اى به آن اضافه كرده‌اند كه در آن به خطى متفاوت با خط ناسخ نوشته شده: «إعراب القرآن للزجاج».
بر اساس همين نسخه، استاد ابراهيم ابيارى کتاب را تصحيح و به طبع رسانده است. در اين چاپ، استاد ابيارى، گويى در آغاز در مورد اسم کتاب و انتساب آن به زجاج كه از ورق عنوان ملحق به اصل، برداشت كرده، مطمئن بوده است و سپس در اين مورد ترديد كرده و در درآمد کتاب به آن اشاره‌اى نموده و عنوان کتاب را «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» ناميده است.[۳]
در اينكه اسم اين کتاب مطبوع؛ يعنى «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» همان الجواهر است، شكى نيست؛ بدين‌روى كه مشاهده مى‌شود مؤلف در الكشف به کتابى با اين نام «الجواهر» زياد ارجاع مى‌دهد و از كلام او چنين برداشت مى‌شود كه کتاب «الجواهر» داراى باب‌هايى بوده و همه مسائلى كه به آن ارجاع مى‌دهد، شامل اين کتاب نيز مى‌شود.[۴]
وضعيت کتاب
در پاورقى کتاب، آدرس آيات و روايات، منابع اشعار و توضيح برخى الفاظ و عبارات ذكر شده است. فهرست مطالب هريك از جلدهاى کتاب در انتهاى آن آمده است. پس از فهرست جلد سوم، بخش ملحقات کتاب قرار دارد كه در دو بخش تدوين شده است:
- فهارس کتاب مشتمل بر: آيات قرآن، اعلام، كتب، شعراء، قوافى و مصراع‌ها.
- تحقيقى مشتمل بر: «مقدمه‌اى بر تاريخ قرآن و علوم پيرامون آن»، «علم اعراب قرآن و جايگاه آن»، «تحقيقى پيرامون کتاب و مؤلف آن» و «شيوه تحقيق».
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- فرشچيان، رضا، تدوين اعراب القرآن تا پايان سده هفتم هجرى، مجله پژوهش‌هاى اسلامى، تابستان 1389، شماره 6.
- علينقيان، حسين، اعراب القرآن، مجله آينه پژوهش، مهر و آبان 1382، شماره 82.