الشيخ الطوسي مفسرا

الشیخ الطوسی مفسرا
پدیدآوران	جعفر، خضیر (نويسنده)
ناشر	دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، مرکز انتشارات
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1378 ش
چاپ	1
شابک	‎964-424-589-X
موضوع	طوسی، محمد بن حسن، 385 - 460ق. التبیان فی تفسیر القرآن - نقد و تفسیر طوسی، محمد بن حسن، ۳۸۵ - 460ق. - نقد و تفسیر
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏92‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏9‎‏ج‎‏7‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الشيخ الطوسى مفسرا به قلم آقاى خضيّر جعفر، اثرى است كه به بيان روش تفسيرى شيخ ابوجعفر محمد بن حسن الطوسى مى‌پردازد.

شيخ طوسى از بزرگترين مفسّران، فقهاء و متكلمان و محدثان شيعه در قرن چهارم هجرى بود.وى در سال 385ق در طوس خراسان به دنيا آمد.

در سال 408ق به بغداد كوچ كرد و در آن‌جا در حلقه شاگردان شيخ مفيد، پيشواى علماى شيعه در جهان آن روز، جاى گرفت و همدم و ملازم او شد.

پس از وفات شيخ مفيد 23 سال از محضر سيد مرتضى بهره برد و پس از وفات وى در سال 436ق خود مرجعيت تامّه يافت و پيشواى علماى شيعه اثنا عشريه شد.

در جريان نزاع خانمانسوزى كه در عهد طغرل، سرسلسله سلجوقيان، بين سنّيان و شيعيان بغداد پديد آمد، شيخ به نجف اشرف مهاجرت كرد و حوزه علمى خود را در آن‌جا بنيان نهاد و همين كانون كوچك سرآغاز تأسيس حوزۀ هزار سالۀ نجف شد.

شيخ طوسى آثار و تأليفات بسيارى دارد كه از زمان تأليف همچنان مدار بحث و تحقيق در حوزه‌هاى علميه شيعه است.مهمترين اثر قرآن‌پژوهى او تفسير «التبيان» است كه جزو مهمترين و كهن‌ترين تفاسير شيعه اماميه و الهام‌بخش و اساس تفسير «مجمع البيان» شيخ طبرسى قرار گرفته است.شيخ طوسى شاگردان فراوانى تربيت كرد كه از جمله آنان مى‌توان به ابوبكر احمد بن حسين بن احمد خزاعى نيشابورى، ابن بابويه قمى، نجم‌الدين حلبى، ابن برّاج، ابن قتّال و...اشاره كرد.شيخ طوسى در سال 460 هجرى درگذشت و در خانه‌اش مدفون شد.

مؤلف در اين كتاب به شرح حال شيخ طوسى پرداخته و اوضاع زمان وى را تشريح مى‌كند.همچنين از اساتيد شاگردان، آثار و موقعيت‌هاى سياسى و فتنه‌هاى طايفه‌اى كه در بغداد رخ مى‌داد را تشريح مى‌نمايد.

بيان خاستگاه تفسير و سير تحولات و روشهاى گوناگون آن، توصيف اجمالى تفسير «التبيان» از سه جنبۀ:عقلى، اثرى و لغوى، كه در بررسى جنبۀ عقلى روش مفسّر و نظريات او در تعامل با نصّ قرآنى مورد بحث واقع مى‌شود و مناقشات شيخ با ديدگاههاى مفسّران و اصحاب مذاهب معتزلى، مشبّهه، مجسّمه، مفوّضه و غير ايشان بيان مى‌شود.

در بررسى جنبۀ اثرى تفسير «التبيان» تفسير قرآن به قرآن و تفسير قرآن به نسبت و روشى كه بدان وسيله شيخ طوسى سياق و نظم بين آيات را براى فهم نصوص قرآنى به كار مى‌گيرد، مورد بررسى قرار مى‌گيرد. و در بررسى جنبه لغوى اين تفسير، روش شيخ در بكارگيرى لغت و اعراب و قرائت و شعر و امثال در توضيح معناى مورد نظر آيه مورد بحث قرار مى‌گيرد.

در ادامه ديدگاه شيخ طوسى دربارۀ علوم قرآنى نظير ناسخ و منسوخ، تأويل، اسباب نزول، محكم و متشابه و آيات الاحكام و نيز ديدگاه وى دربارۀ عقايد اماميه در مورد موضوعاتى چون توحيد، خلق قرآن، عدل، افعال بندگان، حسن و قبح، نبوت، امامت، تقيّه، متعة، معاد و شفاعت، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.

ساختار

كتاب مشتمل بر يك مقدمه و سه باب كه هرباب داراى فصولى است، و نيز يك خاتمه مى‌باشد.

الباب الاول: «الطوسى، حياته،ثقافته، عصره»فصل‌هاى ذيل را در بر دارد:

الفصل الاول:حياة الشيخ الطوسى و ثقافته.

الفصل الثاني:عصر الطوسي.

الباب الثاني: «منهجية الشيخ الطوسي في تفسيره» مشتمل بر فصول ذيل مى‌باشد:الفصل الاول:نشأة التفسير و تطوّر مناهجه.الفصل الثاني:الجانب العقلى في التبيان

الفصل الثالث:الجانب الاثرى في التبيان.الفصل الرابع:الجانب اللغوى في التبيان.

الباب الثالث: «علوم القرآن و العقائد» مشتمل بر دو فصل مى‌باشد:الفصل الاول:الشيخ الطوسى و علوم القرآن.الفصل الثاني:الشيخ الطوسي و عقائد الامامية.

در پايان كتاب هم فهرست منابع و مصادر كتاب و نيز فهرست مطالب آن آمده است.

نسخه‌شناسى

كتاب به قلم آقاى خضيّر جعفر نگارش يافته و در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 320 صفحه چاپ اول آن در سال 1420 هجرى قمرى از سوى مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى؛ قم منتشر شده است.

منابع مقاله

1. بهاء‌الدين خرمشاهى، دانشنامه قرآن، ج دوم، ص1413
2. مقدمه مؤلف و متن كتاب