شرح نهج‌البلاغة المقتطف من بحارالأنوار للعلامة المجلسي

‏شرح نهج البلاغة المقتطف من بحار الأنوار للعلامة المجلسی

نام کتاب	‏شرح نهج البلاغة المقتطف من بحار الأنوار للعلامة المجلسی
نام های دیگر کتاب	بحار الانوار. برگزیده نهج البلاغه. شرح المقتطف من بحار الانوار للعلامه مجلسی قدس سره
پدیدآورندگان	علی بن ابی‎طالب (ع)، امام اول (نويسنده) شریف الرضی، محمد بن حسین (گردآورنده) مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (شارح) انصاریان، علی (تنظيم) حاجعلی فرد، مرتضی (مصحح)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏38‎‏/‎‏023‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ش‎‏4
موضوع	احادیث شیعه - قرن 12ق. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‎ها - نقد و تفسیر علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - نامه‎ها - نقد و تفسیر علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج البلاغه - نقد و تفسیر
ناشر	وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامي، مؤسسة الطبع و النشر
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1408 هـ.ق
کد اتوماسیون	3470

معرفى اجمالى

كتاب«شرح نهج البلاغة(المجلسى)»، حاوى شرح احاديث«نهج البلاغة» در«بحار الانوار» است كه به اهتمام على انصاريان استخراج و تنظيم شده است.

ساختار

كتاب، در سه مجلد تنظيم شده است كه جلد اول و دوم، مشتمل بر خطبه‌ها و جلد سوم، مشتمل بر نامه‌ها و حكمت‌ها است.

گزارش محتوا

كتاب، با مقدمه‌اى مشتمل بر مطالبى با عناوين«شروح نهج البلاغة»، «معرفى مختصر بحار الانوار» و«اسلوب علامه مجلسى در شرح نهج البلاغة» آغاز شده است. محقق كتاب، در بخش اول با اشاره به اينكه تا كنون قريب به پانصد كتاب پيرامون«نهج البلاغة» نوشته شده است، تعدادى از شروح اين كتاب گران‌سنگ را ذكر مى‌كند. او مى‌افزايد: كتابى كه لازم است به نام آن اشاره شود، «شرح نهج البلاغة» علامه مجلسى است؛ چه بسا اين اسم و موضوع نزد پژوهش‌گران جديد و غريب باشد؛ چرا كه مى‌دانيم علامه مجلسى، با وجود اينكه بعضى خطبه‌ها و نامه‌هاى«نهج البلاغة» را ترجمه كرده است، اما كتابى به اين نام، مختصر يا مطول، به‌صورت مستقل تأليف نكرده است. كتاب پيش روى محققين نيز تحقيق موسّعى در كتاب«بحار الانوار» و استخراج شروحى است كه علامه مجلسى نوشته است.

محقق كتاب، در بخش دوم مقدمه به اين نكته اشاره مى‌كند كه«بحار الانوار» به لحاظ كيفيت و كميت از بزرگ‌ترين جوامع حديثى نزد فرق اسلامى است، سپس به مصادر«بحار الانوار» و كيفيت تأليف آن مى‌پردازد و در انتها، از شيوه علامه مجلسى در شرح«نهج البلاغة»، سخن مى‌گويد كه به اختصار ارائه مى‌شود:

علامه، پس از نقل قطعه‌اى از«نهج البلاغة» در موضوع يا فصل مرتبط با آن، به شرح مختصر يا تفصيلى آن مى‌پردازد. در اين شروح و در شرح كلمات مشكل يا در بيان مطالب، براى اثبات آنها، گاه براهين و ادله‌اى را نيز از كتب حديثى ديگر ذكر مى‌كند. وى، در شرح الفاظ، از مهم‌ترين كتب لغت عربى مانند: «الصحاح» جوهرى، «قاموس اللغة» فيروزآبادى يا«تاج العروس» زبيدى به‌صورت گسترده استفاده مى‌كند.

مجلسى، از شروح مهم«نهج البلاغة» كه اسامى آنها خواهد آمد، استفاده كرده است، اما اين، بدين معنا نيست كه شرح علامه مجلسى تكرار شروح معروف است. نويسنده، معتقد است كه اين، كلام كسانى است كه به‌صورت سطحى به شروح علامه مجلسى نظر كرده‌اند. علامه، در بسيارى از موارد، گفته‌هاى شارحين«نهج البلاغة» را نقد و تحليل كرده و در خلال ردّ آنها ديدگاهى را كه به نظرش صحيح مى‌آيد، بيان مى‌كند.شروح چهارگانه‌اى كه علامه مجلسى بيش از ديگر شروح بر آنها تكيه كرده عبارت است از:

1. «شرح نهج البلاغة» ابن ميثم بحرانى؛

2. «شرح نهج البلاغة» ابن ابى الحديد معتزلى؛

3. «شرح نهج البلاغة» قطب الدين راوندى؛

4. «شرح نهج البلاغة» علامه كيدرى.

در«شرح نهج البلاغة» علامه مجلسى، آراى جديدى وجود دارد كه در ساير شروح ذكر شده، ديده نمى‌شود و نيازمند نگارش مقاله مستقلى است؛ «ولايت فقيه» و«مسئله حكومت علماى اسلام» در زمان غيبت ولى‌عصر(عج) از آن جمله است. امير المؤمنين(ع)، در خطبه سوم از«نهج البلاغة» معروف به خطبه«شقشقية» مى‌فرمايد: «سوگند به خدايى كه دانه را شكافت و جان را آفريد، اگر حاضر نمى‌شدند آن جماعت كثير و يارى نمى‌كردند كه حجت تمام شود و نبود عهدى كه خدا از علما گرفته است كه راضى نشوند بر سيرى ظالم و گرسنگى مظلوم، هرآينه ريسمان شتر خلافت را بر كوهان آن مى‌انداختم و...».

علامه مجلسى، در شرح آن مى‌نويسد: «العلماء»، يا ائمه(ع) يا اعم از آنها است و لذا دلالت دارد بر اينكه در زمان غيبت، فقيه جامع شرايط، حاكم بين مردم است.

در كتاب، دو قسم عدد وجود دارد:

برخى از اعداد، به خود خطبه‌ها، نامه‌ها و حكمت‌ها اختصاص دارد كه بين«»، آمده و توضيح آن در انتهاى هر مجلد تحت عنوان«فهرس الالفاظ الغريبة المشروحة» آمده است؛

بعضى از اعداد، متعلق به شروح علامه است كه توضيح آنها در پاورقى همان صفحه ذكر شده است.

لازم به ذكر است كه نصوص«نهج البلاغة» كه در اين كتاب نقل گرديده، همگى از نسخه صبحى صالح اخذ شده است، اما نصوص نسخه مورد استفاده علامه مجلسى با نصوص نسخه مذكور اختلافاتى دارد.

وضعيت كتاب

در انتهاى هر يك از مجلدات، فهرست مشروح الفاظ غريبه و نيز رموز كتاب و فهرست مطالب آن جلد آمده است.

منابع

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب ‏شرح نهج البلاغة المقتطف من بحار الأنوار للعلامة المجلسی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور