رسالة الأعضاء

رسالة الأعضاء

نام کتاب	رسالة الأعضاء
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	ابن نفیس، علی بن ابی‌حزم (نويسنده) زیدان، یوسف (محقق)
زبان	عربی
کد کنگره	‏RIS‎‏ ‎‏445‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏9‎‏ر‎‏5‎‏*
موضوع	ابن نفیس، علی بن ابی‌الحزم، 607 - 687ق. پزشکی
ناشر	نهضة مصر
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	2008 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12466AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

رسالة الاعضاء تألیف ابن نفيس قرشى است از بزرگ‌ترين پزشکان قرن هفتم هجرى است. اين اثر از جمله آثار ناشناخته ابن نفيس به شمار مى‌رود كه حتى فهرست نگاران همانند حاجى خليفه، بغدادى، زركلى، كحاله، بروكلمان و ديگران به آن اشاره نكرده‌اند، بلكه حتى در فهارس كتابخانه‌هاى خطى هم اشاره‌اى به اين رساله نشده است. با اين حال جاى هيچ‌گونه ترديدى در انتساب اين رساله به ابن‌نفيس نيست، چرا كه در تنها نسخه خطى اين رساله -هم در ابتدا و هم در انتها- به صراحت ابن نفيس مؤلف آن شمرده شده است.

از تاريخ دقيق نگارش اين رساله اطلاعى در دست نيست؛ تنها اين مطلب براى ما مسلم است كه رسالة الاعضاء بعد از تأليف كتاب شرح تشريح القانون به رشته تحرير درآمده است. از اين‌رو در اين اثر ابن‌نفيس گاه به تكميل و يا تحشيه كتاب شرح تشريح القانون مى‌پردازد از جمله در شرح تشريح قانون به طرح نظريه گردش قانون مى‌پردازد و در رسالة الاعضاء آن نظريه را به صورت كامل‌تر بيان مى‌كند.

ابن نفيس اين رساله را به يكى از فرزندان امير وقت كه از او با نام حسام‌الدين ياد مى‌كند كرده است. (رسالة الاعضاء، ص 62-61).

ساختار

كتاب در پانزده فصل بدون بخش‌هاى كوچك‌تر به رشته تحرير درآمده است. برخى از عناوين فصول كتاب عبارت است از:قول كلى (كليات) پيرامون اعضاء، احتياج بدن انسان به اعضاء ريشه و مواضع آنها، احتياج به اعضاى خادم قلب و مواضع آنها، احتياج به اعضاى مغز و مواضع آنها، احتياج به اعضاى حواس ظاهرى و مواضع آنها، بيان حاجت به اعضاى گوارش و مواضع هر يك، نياز به اعضاى دفع فضولات و مواضع هر يك، احتياج به آلات صوت و مواضع هر يك، استخوان‌ها، مفاصل، غضروف‌ها و احتياج به آنها، شباهت و تفاوت‌هاى انسان و گياه.

گزارش محتوا

رسالة الاعضاء از تأليفات ناشناخته ابن‌نفيس است از اين‌رو - برخلاف بسيارى از آثار ديگر ابن‌نفيس - گزارشى از آن در كتاب‌هاى طبى پزشکان ديگر مشاهده نمى‌شود. با اين حال اين رساله اثرى ارزنده، پرمحتوا و در عين حال مختصر است.نكته قابل توجه در اين رساله اين است كه از آخرين نگاشته‌هاى ابن نفيس است از اين‌رو حاوى آخرين نظريات ابن‌نفيس در زمينه تشريح است.

ويژگى ديگر اين رساله اين است كه محتواى آن تنها دربرگيرنده مسائل طبى نيست، بلكه ابن نفيس در اين رساله مختصر به برخى از مسائل جامعه‌شناسى نيز مى‌پردازد.

وضعيت كتاب

رسالة الاعضاء - همانند بسيارى ديگر از آثار ابن نفيس - به تحقيق دكتر يوسف زيدان و بر اساس تنها نسخه خطى موجود از آن تصحيح شده است. دكتر زيدان علاوه بر تصحيح متن كتاب مقدمه‌اى مفصل پيرامون زندگى و آثار ابن نفيس نگاشته است. پاورقى‌ها نيز گاه به كاستى‌هاى نسخه اصل اشاره دارد و در برخى ديگر نكاتى در رابطه با متن آورده شده است.

در انتهاى كتاب نمايه كلمات، فهرست منابع و فهرست مطالب ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب