الأغذية و الأدوية عند مؤلفي الغرب الإسلامي

الأغذیة و الأدویة عند مؤلفي الغرب الإسلامي
پدیدآوران	خطابی، محمد عربی (نويسنده)
ناشر	دار الغرب الإسلامي
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1990 م
چاپ	1
موضوع	گیاهان دارویی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏RS‎‏ ‎‏164‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ع‎‏5‎‏*

الأغذية و الأدوية عند مؤلفي الغرب الإسلامي تألیف محمد العربى الخطّابى در حقيقت بيان تاريخ طب سنتى در سرزمين‌هاى غربى اسلامى است. مؤلف اين كتاب را به‌منزله تتمه كتاب الطب و الاطباء في الاندلس الاسلاميه است. (ص5).

ساختار

مطالب كتاب را مى‌توان به دو بخش تقسيم نمود: بخشى پيرامون اغذيه و بخش ديگر پيرامون ادويه است. آنچه در بخش اغذيه آمده منتخبى است از اين آثار:

1. عمدة الطبيب في معرفة النبات تأليف مؤلفى ناشناس.
2. كتاب الاغذية، تأليف ابومروان عبدالملك بن زهر ايادى اشبيلى (متوفى 557ق).3. كتاب القول في اشخاص الاغذية، تأليف ابووليد محمد بن رشد (متوفى 595ق) جزئى از كتاب كليات ابن رشد است.
3. كتاب الاغذية، تأليف محمد بن ابراهيم رندى از علماى قرن نهم هجرى.
4. جدول الاغذية الدوائية و التوابل والافاوية، كه محمد العربى الخطابى اين جدول را براساس منابع و مراجعه به تأليفات علماى اندلس تدوين و تنظيم نموده است.

در بخشى كه به مبحث ادويه پرداخته شده منتخبى از هفت اثر زير نقل شده است:

1. التعريف لمن عجز عن التأليف، تأليف ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوى (متوفى بعد از سال 404ق).
2. كتاب المستعينى في الادوية المفردة، تأليف يونس بن اسحاق بن بكلارش از علماى قرن پنجم.
3. كتاب الادوية المفردة، تأليف امية بن عبدالعزيز بن ابى الصلت دانى (متوفى 529ق).
4. كتاب الادوية المفردة و قوانين التركيب تألیف ابن رشد كه جزء پنجم كتاب كليات ابن رشد است.
5. مقالة في الطب تأليف ابوعبدالله محمد لخمى شقورى كه از علماى قرن هشتم هجرى بوده است.
6. اصناف الادوية المركبة و منافعها كه مؤلف خود از ميان انبوهى از نگاشته‌هاى اندليسان تحرير و تدوين نموده است.
7. بخشى از كتاب الاكتفاء في طب الشفاء تأليف محمد بن يحيى بن ابى‌طالب غرفى سبتى (متوفى 768ق). مؤلف در ابتدا مقدمه‌اى مفصل تحت عنون «المدخل» نگاشته و سپس منتخب اين منابع را يكى پس از ديگرى نقل نموده است.

گزارش محتوا

اين اثر مجموعه‌اى ارزشمند از منابع مهم در طب سنتى است كه محمد العربى الخطابى با ذوق و سليقه تمام آن را در كنار هم مرتب و منظم نموده است.

علاوه بر آن در ابتداى هر گزيده زندگى‌نامه مؤلف آن نگاشته است؛ از اين‌رو در اين اثر به بخشى از تاريخ پزشکى اندلس اسلامى هم پرداخته شده است.

افزون بر اين مؤلف در آخر بخش اغذيه جدولى تفصيلى پيرامون ادويه‌هاى غذايى همراه با طبائع و منافع آن تدوين و تنظيم نموده است. همچنين در آخر بخش ادويه، قرابادينى تحت عنوان منتخبات من الادوية المركبة المستخلصة من كتب اندلسى تدوين و تنظيم نموده است كه مطالب ارزنده و سودمندى در آن به چشم مى‌خورد.

محمد العربى الخطابى در پايان اين اثر، فرهنگ‌نامه مفصلى تدوين نموده و در آن مصطلحات طبى و لغاتى را كه در كتب طبى به‌كار مى‌رود تفسير و شرح نموده است.

وضعيت كتاب

فهرست مفردات كتاب با ذكر اصطلاح فرنگى آن در انتهاى اثر به ترتيب حروف الفبا آمده است. فهرست مطالب نيز پس از آن ذكر شده است.

در پاورقى‌هاى اندك كتاب برخى اختلاف نسخه‌ها و توضيحات مختصرى برخى از الفاظ بيان شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب