فراتر از روش «آزمون - خطا»: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'محمد کاظم' به 'محمدکاظم') |
جز (جایگزینی متن - 'عمدتا' به 'عمدتاً') |
||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
در بخش نهم و دهم کتاب، مواضع سیاسی – اجتماعی سید در پیش از مشروطیت و در عصر مشروطیت مطالعه شده است. [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|صاحب عروه]] در تواریخ مشروطیت به‌عنوان یکى از منتقدان و مخالفان مشروطه - بلکه یکى از عناصر اصلى و محورى گروه منتقد - شناخته مىشود. البته، موضع سید در قبال مشروطه، از آغاز تا فرجام، یکسان نبود و وى در طول دوران مشروطیت، به‌تناسب شرایط و اوضاع، در مجموع، سه مرحله کلى را از سر گذراند که عبارت بوده از: موافقت مشروط با مشروطه، امتناع وی از قبول و تأیید خواستههاى جناح تندرو و سکولار مشروطه (به رهبرى امثال تقىزاده)، عدم تأیید مشروطه وارداتى و امتناع از تأیید اصل مشروطیت. نویسنده در این بخش به تشریح این سه مرحله پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص355-412</ref>. | در بخش نهم و دهم کتاب، مواضع سیاسی – اجتماعی سید در پیش از مشروطیت و در عصر مشروطیت مطالعه شده است. [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|صاحب عروه]] در تواریخ مشروطیت به‌عنوان یکى از منتقدان و مخالفان مشروطه - بلکه یکى از عناصر اصلى و محورى گروه منتقد - شناخته مىشود. البته، موضع سید در قبال مشروطه، از آغاز تا فرجام، یکسان نبود و وى در طول دوران مشروطیت، به‌تناسب شرایط و اوضاع، در مجموع، سه مرحله کلى را از سر گذراند که عبارت بوده از: موافقت مشروط با مشروطه، امتناع وی از قبول و تأیید خواستههاى جناح تندرو و سکولار مشروطه (به رهبرى امثال تقىزاده)، عدم تأیید مشروطه وارداتى و امتناع از تأیید اصل مشروطیت. نویسنده در این بخش به تشریح این سه مرحله پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص355-412</ref>. | ||
نویسنده همچنین در بخش یازدهم کتاب بر این نکته تأکید میکند که اختلاف [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانی]] با [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|صاحب عروه]] و هم‌فکران او در جریان مشروطیت، | نویسنده همچنین در بخش یازدهم کتاب بر این نکته تأکید میکند که اختلاف [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانی]] با [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|صاحب عروه]] و هم‌فکران او در جریان مشروطیت، عمدتاًً ناشی از اختلاف آنان در «تشخیص موضوع»، یعنی تشخیص ماهیت واقعی جریان‌ها و مبدأ و مآل اشخاص و گروههای دستاندرکار مشروطیت (نظیر تقیزاده) بوده است. | ||
در بخشهای دوازدهم و سیزدهم، سید و رهبری جهاد در جنگ جهانی اول و نیز وصیت و رحلت سید ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص481-698</ref>. | در بخشهای دوازدهم و سیزدهم، سید و رهبری جهاد در جنگ جهانی اول و نیز وصیت و رحلت سید ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص481-698</ref>. | ||
نسخهٔ ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۲:۳۵
| فراتر از روش «آزمون - خطا» | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوالحسني، علي (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | زمانه و کارنامه آيت‌الله العظمي آقا سيد محمدکاظم طباطبايي يزدي "صاحب عروه" |
| ناشر | موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-2834-23-5 |
| موضوع | يزدي، محمدکاظم بن عبدالعظيم، 1247؟ - 1338؟ق.
روحانيت - ايران - فعاليتهاي سياسي ايران - تاريخ - انقلاب مشروطه، 1324 - 1327ق. - روحانيت |
| تعداد جلد | 1 |
فراتر از روش «آزمون - خطا»: زمانه و کارنامه آیت‌الله‌العظمى آقا سید محمدکاظم طباطبایى یزدی، به قلم علی ابوالحسنی، کتابی است در شرح حال و آثار صاحب کتاب شریف العروة الوثقی (متوفی 1433ق) که به زبان فارسی به رشته تحریر درآمده است.
کتاب حاضر، حاصل سال‌ها پژوهش و تحقیق گسترده نویسنده درباره صاحب عروه است و بهانگیزه گشودن راه بر فهم درست رویدادها و رویدادآفرینان دوران مشروطه و هموار گشتن مسیر عبرت‌گیری و نکته‌آموزی از تاریخ معاصر فراهم آمده است [۱].
ساختار
کتاب از یک مقدمه ادبی، یک پیشگفتار و چهارده بخش تشکیل شده است. هریک از بخشهای کتاب مشتمل بر ریزعناوینی است.
گزارش محتوا
مؤلف در بخشهایی از کتاب، از اطلاعات و مطالب شخصیتی به نام حاج سید عبدالعزیز طباطبایى که به تعبیر وی «محقق و کتاب‌شناس بزرگ معاصر و حفید صاحب عروه» بوده، استفاده نموده است؛ به‌عنوان مثال در پاورقی، ص207 با عنوان یادداشتهای حاج آقا عزیز طباطبایی، مطلبی را ذکر میکند. او خود متذکر میشود که: «در این دفتر، گذشته از منابع مکتوب که نام و مشخصات کاملشان در «کتابنامه» پایان کتاب آمده است، با انبوه اسناد تاریخى منتشرنشدهاى روبه‌رو مىشوید که در تدوین مباحث کتاب، از آنها بهره وافر گرفتهایم. گفتنى است که، بخشى درخور ملاحظه از این اسناد، در طول دهه 1360ش، به لطف مرحوم حاج سید عبدالعزیز طباطبایى، در اختیار راقم سطور قرار گرفت و بخش دیگر، به لطف و عنایت جناب آقاى على‌اکبر اشعرى...»[۲].
زندگی‌نامه سید محمدکاظم با ذکر شجره‌نامه و نسب او آغاز شده است. وی که از تبار امام دوم شیعیان حضرت امام مجتبى(ع) بوده است، بنا به اصحّ اقوال در سال 1253ق، در یکى از دهات یزد موسوم به کسنویه (که اینک جزء شهر شده است) در خانوادهاى کشاورز چشم به جهان گشوده است. در بخش اول کتاب همچنین تحصیلات سید در ایران و عراق مورد بررسی قرار گرفته است.
بخش دوم کتاب، به بررسی اطلاعات و به تعبیر کتاب، «دانش کلان» سید اختصاص یافته است. صاحب‌نظران، چه معاصر و چه پس از وی، عموماَ جایگاه عالی علمی و اجتماعی او را با اوصاف و القابی بلند ستوده‌اند[۳].
در ادامه این بخش، آثار علمی و ابنیه خیریه‌ای که توسط وی احداث شده ذکر شده است[۴].
در بخش سوم تا هفتم کتاب، به اعضای خانواده و فرزندان سید، اندیشه ژرف، صفات اخلاقی، زهد و پارسایی و مردم‌داری و دیگر موضوعات پیرامون این شخصیت پرداخته شده است[۵].
عنوان بخش هشتم، همان عنوان کتاب، «فراتر از روش آزمون – خطا» است. نویسنده در قسمتی از این بخش بر این مطلب تأکید میکند که مشکله بزرگ مردم ما، به‌ویژه بخشى از مدیران جامعه، اتخاذ روش «آزمون - خطا» است. بسا اوقات، «بدون مطالعه و پژوهش»، آن‌هم پژوهشى «جامع و استوار»، «بدون حساب‌رسى کافى و کارشناسانه»، «بدون محاسبه دقیق سود و هزینه»، «بدون برنامهریزى پخته و حسابشده» و...، دست به کار مىزنیم و راهى که دیگران - کورانه، یا کژاندیشانه - در آن سوى آب‌ها در پیش گرفتهاند، ما نیز افتان و خیزان تعقیب میکنیم. این مشکل، به‌ویژه در عصر «غرب‌گرفتگى»، سخت گریبان‌گیر من و ما است؛ یک روز مفتون سوسیالیسمیم، دیگر روز شیفته لیبرالیسم، سوم روز افسونشده پلورالیسم و... هرگاه هم مشکلى پیشآمد، راه دیگر و در واقع، چاه دیگر...! صاحب عروه، امّا - چنان‌که حیات سیاسی‌اش نشان مىدهد - چنین نبود. او پیش از برداشتن هر گام، نخست نیک مىاندیشید که: کجاییم و چه داریم و به کجا مىرویم و چگونه مىرویم؟... از روش «آزمون - خطا»، سکه رایج در عرصه اجتماع و سیاست این ملک، به‌دور بود و به‌جاى آن، «اندیشه و دانش و درایت و توفیق» را نشانده بود؛ لاجرم از «حسرت و ندامت» فرجام کار، دور بود و از آنان نبود که احیاناًً در پایان عمر، نه‌تنها از «سیئات» خود، بلکه ناگزیرند از برخى از به‌ظاهر «حسنات» خویش نیز «استغفار» کنند.
ابوالحسنی، سپس ابراز امیدواری کرده که اگر خواننده این دفتر، از خوانش این کتاب، تنها ضرورت همین نکته را دریابد، نویسنده بهره خویش را از رنجى که در تدوین این دفتر برده، گرفته است[۶].
در بخش نهم و دهم کتاب، مواضع سیاسی – اجتماعی سید در پیش از مشروطیت و در عصر مشروطیت مطالعه شده است. صاحب عروه در تواریخ مشروطیت به‌عنوان یکى از منتقدان و مخالفان مشروطه - بلکه یکى از عناصر اصلى و محورى گروه منتقد - شناخته مىشود. البته، موضع سید در قبال مشروطه، از آغاز تا فرجام، یکسان نبود و وى در طول دوران مشروطیت، به‌تناسب شرایط و اوضاع، در مجموع، سه مرحله کلى را از سر گذراند که عبارت بوده از: موافقت مشروط با مشروطه، امتناع وی از قبول و تأیید خواستههاى جناح تندرو و سکولار مشروطه (به رهبرى امثال تقىزاده)، عدم تأیید مشروطه وارداتى و امتناع از تأیید اصل مشروطیت. نویسنده در این بخش به تشریح این سه مرحله پرداخته است[۷].
نویسنده همچنین در بخش یازدهم کتاب بر این نکته تأکید میکند که اختلاف آخوند خراسانی با صاحب عروه و هم‌فکران او در جریان مشروطیت، عمدتاًً ناشی از اختلاف آنان در «تشخیص موضوع»، یعنی تشخیص ماهیت واقعی جریان‌ها و مبدأ و مآل اشخاص و گروههای دستاندرکار مشروطیت (نظیر تقیزاده) بوده است.
در بخشهای دوازدهم و سیزدهم، سید و رهبری جهاد در جنگ جهانی اول و نیز وصیت و رحلت سید ذکر شده است[۸].
آخرین بخش کتاب نیز همان گونه که ذکر شد، به شرح حال سید عبدالعزیز طباطبایی اختصاص دارد.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده است. در نگارش کتاب از دو دسته منابع شفاهی و کتبی استفاده شده که در کتابنامه آخر کتاب به‌تفکیک لیست شده است. در پاورقی کتاب معنای برخی الفاظ، توضیح برخی عبارات و معرفی اعلام ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.