سفرنامه جیمز موریه

سفرنامه جیمز موریه

نام کتاب	سفرنامه جیمز موریه
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	موریه، جیمز جاستی نین (نويسنده) سری، ابوالقاسم (مترجم)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏‎‏DSR‎‏ ‎‏1347‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏9‎‏س‎‏7
موضوع	آسیای صغیر - سیر و سیاحت - قرن 13ق. ایران - سیر و سیاحت - قرن 13ق.
ناشر	توس
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1386 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10713AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

سفرنامه جيمز موريه، كتابى است در دو جلد، به زبان فارسى، كه از روى نسخه اصلى آن كه به زبان انگليسى است، ترجمه شده و به گزارشات سفر جيمز موريه به ايران اختصاص يافته است.

اين كتاب در سال‌هاى 1812 و 1818م. منتشر شده است. كتاب حاضر از منابع مهم آن دوره از تاريخ ايران به شمار مى‌رود.

ساختار

جلد اول كتاب كه شرح سفر يكم موريه است؛ مشتمل بر فهرست نگاره‌هاى جيمز موريه، درباره نويسنده كتاب و برداشت‌هاى او، در كارنامه ايرانگردان سده‌ها، پيش‌گفتار مؤلف، نوزده فصل و چندين نقشه مى‌باشد.

جلد دوم نيز به شرح سفر دوم موريه مى‌پردازد و مشتمل بر يادداشتى از ويراستار كتاب، سخن‌ها و روايت‌هايى درباره جيمز موريه و بيست و پنج فصل و نيز فهرست لوحه‌ها و نقشه‌ها مى‌باشد.

گزارش محتوا

مجلد اول كتاب، گزارش سفر اول موريه به ايران و ارمنستان و آسياى كوچك و قسطنطنيه ميان سال‌هاى 1809 1808م. مى‌باشد.

مجلد دوم، سفرنامه دوم اوست كه مربوط به سال‌هاى 1816 1810م.. در اين سفرنامه شرحى هم از رويدادهاى سفر دريايى او از برزيل و بمبئى تا خيلج فارس آمده است.

در هر دو جلد تعداد زيادى گراورهايى از طرح‌هاى خود او، سنگنبشته‌ها و چند نقشه درج شده است.

بدون ترديد اين سفرنامه حاوى اطلاعات بسيار مهمى از تاريخ سياسى و اجتماعى و فرهنگى ايران در نيمه نخست قرن نوزدهم (نيمه نخست قرن سيزدهم هجرى) است. توجه موريه سبب شده است تا اطلاعات مهمى از وضعيت جارى ايران ثبت شود. اين منهاى اطلاعات سياسى است كه در اين كتاب آمده و از جهاتى منحصر به فرد است. نگاه ايرانيان به زندگى، به سياست، به سياستمداران داخلى و خارجى و بسيارى از نكات لطيف و خواندنى ديگر در اين كتاب آمده است. ممكن است برخى نادرست باشد؛ اما به هر روى براى ايرانى يك نگاه از بيرون و جالب توجه است.

اين اثر در آستانه نخستين تغييرات اجتماعى و نظامى در ايران بر اساس انضباط اروپايى نوشته شده و با مطالعه آن مى‌توان نشانه‌هايى اين تغييرات را از زبان موريه دريافت.

اين اثر منبعى است براى شناخت آداب و عادات اجتماعى، برخى از آيين‌هاى دينى و همين طور برخى از آثار تاريخى و سنگنبشته‌هايى است كه در گوشه و كنار بوده است. برخى از سنگنبشته‌هاى ايرانى براى نخستين بار توسط موريه يافت و ارائه شد.

تعصب مسيحى‌گرى موريه در برخورد با مظاهر اسلامى كاملا آشكار بوده و نشانه‌هايى از طعنه و تمسخر در آن با زيركى به چشم مى‌خورد. مترجم در جايى درباره موريه نوشته است: شك نيست كه نگارنده كتاب مردى است متعصب در دين خود و مغرض و بدبين نسبت به مردم ايران و دين اسلام و نيز گاهى بى‌اطلاع اين مطلب بارها در كتاب حاضر آشكار شده است و اين نيز يكى از آن گونه است.

ويژگى‌ها

برترين ويژگى‌هاى دو سفر موريه كه در اين سفرنامه انعكاس يافته، به قرار زير است:

1-در سفر نخست به هنگام عيد ميلاد مسيح براى يافتن شهر بيشاپور از كازرون راه مى‌افتد. پيش از وى هيچ جهانگرد ديگرى درباره بيشاپور سخنى نگفته بود. به سال 1672م. 1083ه.ق. نخستين بار نام اين شهر روى نقشه‌هاى اروپايى پديدار گشت.

2-موريه نخستين كسى است كه در تخت جمشيد به كاوش پرداخته و پيكره‌هايى را از زير خاك بيرون آورده است.

3-موريه پس از ديدن شهر پاسارگاد و بررسى آرامگاه مادر سليمان(ع) براى نخستين بار آگهى داد كه آرامگاه مذكور همان آرامگاه كورش است.

4-نقش رجب در همسايگى تخت جمشيد را نخستين بار موريه شناساند.

وضعیت کتاب

كتاب؛ مشتمل بر پاورقى‌هاى مترجم؛ آقاى ابوالقاسم سرّى و پيوست‌هايى در انتهاى هر دو جلد و نيز نمايه كسان، مكان‌ها، اصطلاحات و قبايل و نژادها و كتاب‌ها و...مى‌باشد.

منابع مقاله

1- سرى، ابوالقاسم، درباره نويسنده كتاب و...، مقدمه بر كتاب.

2- جوادى، حسن، بحثى درباره «سرگذشت حاجى باباى اصفهانى» و نويسنده آن جيمز موريه، وحيد، آذر1345ش.، ش36.

3- سايت كتابخانه تخصصى تاريخ اسلام و ايران.

پیوندها

مطالعه کتاب سفرنامه جیمز موریه در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور