شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> بندانگشتی|شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد {|...» ایجاد کرد) |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR33386J1.jpg|بندانگشتی|شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد]] | [[پرونده:NUR33386J1.jpg|بندانگشتی|شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد]] | ||
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | ||
|+ | |+ | ||
|- | |- | ||
! نام کتاب!! data-type= | ! نام کتاب!! data-type="bookName" |شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد | ||
|- | |- | ||
|نام های دیگر کتاب | |نام های دیگر کتاب | ||
|data-type= | | data-type="otherBookNames" |تسهيل القوائد. شرح | ||
|- | |- | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
|data-type= | | data-type="authors" |[[مرادي، حسن بن قاسم]] (نويسنده) | ||
[[علي، ناصر حسين]] (محقق) | [[علي، ناصر حسين]] (محقق) | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
|- | |- | ||
|زبان | |زبان | ||
|data-type= | | data-type="language" |عربي | ||
|- | |- | ||
|کد کنگره | |کد کنگره | ||
|data-type= | | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |PJ 6151 /الف2 ت50284 | ||
|- | |- | ||
|موضوع | |موضوع | ||
|data-type= | | data-type="subject" |ابن مالک، محمد بن عبد الله، 600؟ - 672ق. تسهيل الفوائد - نقد و تفسير | ||
زبان عربي - نحو | زبان عربي - نحو | ||
|- | |- | ||
|ناشر | |ناشر | ||
|data-type= | | data-type="publisher" |دار سعدالدين | ||
|- | |- | ||
|مکان نشر | |مکان نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishPlace" |سوريه - دمشق | ||
|- | |- | ||
||سال نشر | ||سال نشر | ||
|ata-type= | | ata-type="publishYear" |مجلد1: 2008م , 1428ق , | ||
مجلد2: 2008م , 1428ق , | مجلد2: 2008م , 1428ق , | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد اتوماسیون | |کد اتوماسیون | ||
|data-type= | | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE33386AUTOMATIONCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد'''، تألیف حسن بن قاسم مرادی (متوفی 749ق) از جمله شروح ارزشمند بر تسهيل الفوائد اثر ابن مالک طائى (ح 600-672ق)، نحوی، لغوی، ادیب و ناظم اوایل عصر ممالیک در مصر است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ج4، ص567</ref>. | '''شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد'''، تألیف حسن بن قاسم مرادی (متوفی 749ق) از جمله شروح ارزشمند بر تسهيل الفوائد اثر [[ابن مالک، محمد بن عبدالله|ابن مالک طائى]] (ح 600-672ق)، نحوی، لغوی، ادیب و ناظم اوایل عصر ممالیک در مصر است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ج4، ص567</ref>. | ||
این کتاب در دو مجلد، با تحقیق ناصر حسین علی منتشر شده است. | این کتاب در دو مجلد، با تحقیق ناصر حسین علی منتشر شده است. | ||
ابن | [[ابن مالک، محمد بن عبدالله|ابن مالک]]، «تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد» را که خلاصه‌ای از اثر مفقود دیگرش، الفوائد مى‌باشد، در 80 باب نوشته است. نخستین باب آن، «الكلام و ما يتعلق به« و آخرین باب آن، «باب الهجاء» است و احتمالاً چنان‌که از شرح ناتمام آن برمى‌آید، آخرین تألیف وی بوده، اما مرگ به او امان نداده است تا آن را تمام کند و پسرش ابن ناظم آن را کامل کرده است<ref>ر.ک: همان، ص569</ref>. | ||
تنها فرق مهم این اثر با الفیه این است که این به نظم و آن به نثر است. همچنین در مقایسه‌ای گذرا بین الفیه و تسهيل الفوائد مشاهده مى‌شود که همه آنچه در الفیه آمده، بى‌کم‌وکاست در تسهيل الفوائد نیز آمده است؛ جز اینکه ترتیب چند فصل پایانى در تسهیل به هم خورده و مطالب جابه‌جا شده و برخى از موارد نیز تغییراتى جزئى کرده است؛ بنابراین مى‌توان گفت که چهار کتاب الکافیه، الوافیه، الفیه و تسهيل الفوائد از نظر محتوا یک اثر بیش نیست<ref>ر.ک: همان، ص568</ref>. | تنها فرق مهم این اثر با الفیه این است که این به نظم و آن به نثر است. همچنین در مقایسه‌ای گذرا بین الفیه و تسهيل الفوائد مشاهده مى‌شود که همه آنچه در الفیه آمده، بى‌کم‌وکاست در تسهيل الفوائد نیز آمده است؛ جز اینکه ترتیب چند فصل پایانى در تسهیل به هم خورده و مطالب جابه‌جا شده و برخى از موارد نیز تغییراتى جزئى کرده است؛ بنابراین مى‌توان گفت که چهار کتاب الکافیه، الوافیه، الفیه و تسهيل الفوائد از نظر محتوا یک اثر بیش نیست<ref>ر.ک: همان، ص568</ref>. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
حال بر ما روشن نیست که این پیچ‌وتاب‌ها، شرح‌ها و مختصرها از برای چه بوده و مؤلف با چه توجیهى کتاب مختصری را شرح مى‌کرده و دوباره آن را مختصر و بالعکس شرحى را مختصر و دوباره آن را شرح مى‌کرده است<ref>همان</ref>. | حال بر ما روشن نیست که این پیچ‌وتاب‌ها، شرح‌ها و مختصرها از برای چه بوده و مؤلف با چه توجیهى کتاب مختصری را شرح مى‌کرده و دوباره آن را مختصر و بالعکس شرحى را مختصر و دوباره آن را شرح مى‌کرده است<ref>همان</ref>. | ||
بر تسهيل الفوائد شرح‌های بسیار نوشته‌اند. از معروف‌ترین شارحان آن اثیرالدین ابوحیان غرناطى است که شرح ابن مالک و تکمله فرزندش ابن ناظم را با نام «التخييل الملخص من شرح التسهيل» خلاصه کرده و شرح مستقلى نیز با نام «منهج السالك» یا «التذييل و التكميل في شرح التسهيل»، بر آن نوشته و در آن ابن مالک را سخت مورد انتقاد قرار داده است. علاوه بر او، بدرالدین حسن بن قاسم، شهاب‌الدین احمد بن یوسف و عبدالرحمان بن عقیل نیز شرح‌هایى بر آن نوشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص569</ref>. | بر تسهيل الفوائد شرح‌های بسیار نوشته‌اند. از معروف‌ترین شارحان آن اثیرالدین ابوحیان غرناطى است که شرح ابن مالک و تکمله فرزندش ابن ناظم را با نام «التخييل الملخص من شرح التسهيل» خلاصه کرده و شرح مستقلى نیز با نام «منهج السالك» یا «التذييل و التكميل في شرح التسهيل»، بر آن نوشته و در آن [[ابن مالک، محمد بن عبدالله|ابن مالک]] را سخت مورد انتقاد قرار داده است. علاوه بر او، بدرالدین حسن بن قاسم، شهاب‌الدین احمد بن یوسف و عبدالرحمان بن عقیل نیز شرح‌هایى بر آن نوشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص569</ref>. | ||
بخش اعظمی از جلد اول کتاب، به مقاله تحقیقی ناصر حسین علی اختصاص دارد. این مقاله مشتمل بر دو قسمت است: در قسمت اول که خود از شش فصل تشکیل شده، به‌ترتیب این مباحث بررسی شده است: | بخش اعظمی از جلد اول کتاب، به مقاله تحقیقی ناصر حسین علی اختصاص دارد. این مقاله مشتمل بر دو قسمت است: در قسمت اول که خود از شش فصل تشکیل شده، به‌ترتیب این مباحث بررسی شده است: | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
# در این اثر متن تسهيل الفوائد از شرح مجزا شده است که از شیوه مزجی به مراتب بهتر است. مطالب مصنف با «ص» و شارح با «ش» مشخص شده است. | # در این اثر متن تسهيل الفوائد از شرح مجزا شده است که از شیوه مزجی به مراتب بهتر است. مطالب مصنف با «ص» و شارح با «ش» مشخص شده است. | ||
# در غالب مواردی که کلمه «قيل» آمده است، منظور، استاد نویسنده ابوحیان (654-745ق) بوده است. | # در غالب مواردی که کلمه «قيل» آمده است، منظور، استاد نویسنده ابوحیان (654-745ق) بوده است. | ||
# بیشتر آراء حسن بن قاسم، موافق با سیبویه و ابن مالک و دیگر صرفیون بوده است. | # بیشتر آراء حسن بن قاسم، موافق با [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] و [[ابن مالک، محمد بن عبدالله|ابن مالک]] و دیگر صرفیون بوده است. | ||
# در توضیح مطالب از قرآن کریم، احادیث شریف، امثال و اقوال فصیح عرب به‌عنوان شاهد مثال استفاده شده و تنها به موضع شاهد اکتفا گردیده است. | # در توضیح مطالب از قرآن کریم، احادیث شریف، امثال و اقوال فصیح عرب به‌عنوان شاهد مثال استفاده شده و تنها به موضع شاهد اکتفا گردیده است. | ||
# حسن بن قاسم در نگارش این شرح، از شارحین دیگر تسهيل الفوائد، به‌ویژه خود ابن مالک و نیز استادش ابوحیان متأثر بوده است. این شرح در وجوه متعدد با شروح دیگر تسهيل الفوائد اتفاق دارد و در مواردی نیز مخالف است. | # حسن بن قاسم در نگارش این شرح، از شارحین دیگر تسهيل الفوائد، به‌ویژه خود ابن مالک و نیز استادش ابوحیان متأثر بوده است. این شرح در وجوه متعدد با شروح دیگر تسهيل الفوائد اتفاق دارد و در مواردی نیز مخالف است. | ||
نسخهٔ ۱۲ دسامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۱:۴۵
| نام کتاب | شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تسهيل القوائد. شرح |
| پدیدآورندگان | مرادي، حسن بن قاسم (نويسنده)
علي، ناصر حسين (محقق) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | PJ 6151 /الف2 ت50284 |
| موضوع | ابن مالک، محمد بن عبد الله، 600؟ - 672ق. تسهيل الفوائد - نقد و تفسير
زبان عربي - نحو |
| ناشر | دار سعدالدين |
| مکان نشر | سوريه - دمشق |
| سال نشر | مجلد1: 2008م , 1428ق ,
مجلد2: 2008م , 1428ق , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE33386AUTOMATIONCODE |
شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد، تألیف حسن بن قاسم مرادی (متوفی 749ق) از جمله شروح ارزشمند بر تسهيل الفوائد اثر ابن مالک طائى (ح 600-672ق)، نحوی، لغوی، ادیب و ناظم اوایل عصر ممالیک در مصر است[۱].
این کتاب در دو مجلد، با تحقیق ناصر حسین علی منتشر شده است.
ابن مالک، «تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد» را که خلاصه‌ای از اثر مفقود دیگرش، الفوائد مى‌باشد، در 80 باب نوشته است. نخستین باب آن، «الكلام و ما يتعلق به« و آخرین باب آن، «باب الهجاء» است و احتمالاً چنان‌که از شرح ناتمام آن برمى‌آید، آخرین تألیف وی بوده، اما مرگ به او امان نداده است تا آن را تمام کند و پسرش ابن ناظم آن را کامل کرده است[۲].
تنها فرق مهم این اثر با الفیه این است که این به نظم و آن به نثر است. همچنین در مقایسه‌ای گذرا بین الفیه و تسهيل الفوائد مشاهده مى‌شود که همه آنچه در الفیه آمده، بى‌کم‌وکاست در تسهيل الفوائد نیز آمده است؛ جز اینکه ترتیب چند فصل پایانى در تسهیل به هم خورده و مطالب جابه‌جا شده و برخى از موارد نیز تغییراتى جزئى کرده است؛ بنابراین مى‌توان گفت که چهار کتاب الکافیه، الوافیه، الفیه و تسهيل الفوائد از نظر محتوا یک اثر بیش نیست[۳].
حال بر ما روشن نیست که این پیچ‌وتاب‌ها، شرح‌ها و مختصرها از برای چه بوده و مؤلف با چه توجیهى کتاب مختصری را شرح مى‌کرده و دوباره آن را مختصر و بالعکس شرحى را مختصر و دوباره آن را شرح مى‌کرده است[۴].
بر تسهيل الفوائد شرح‌های بسیار نوشته‌اند. از معروف‌ترین شارحان آن اثیرالدین ابوحیان غرناطى است که شرح ابن مالک و تکمله فرزندش ابن ناظم را با نام «التخييل الملخص من شرح التسهيل» خلاصه کرده و شرح مستقلى نیز با نام «منهج السالك» یا «التذييل و التكميل في شرح التسهيل»، بر آن نوشته و در آن ابن مالک را سخت مورد انتقاد قرار داده است. علاوه بر او، بدرالدین حسن بن قاسم، شهاب‌الدین احمد بن یوسف و عبدالرحمان بن عقیل نیز شرح‌هایى بر آن نوشته‌اند[۵].
بخش اعظمی از جلد اول کتاب، به مقاله تحقیقی ناصر حسین علی اختصاص دارد. این مقاله مشتمل بر دو قسمت است: در قسمت اول که خود از شش فصل تشکیل شده، به‌ترتیب این مباحث بررسی شده است:
- زندگی و آثار مرادی؛
- شیوه تحقیقی وی؛
- آراء لغوی و صرفی مرادی؛
- شاهد مثالها؛
- مرادی و مذاهب صرفی؛
- جایگاه شرح مرادی بین شروح تسهیل و اثر آن بر مطالعات صرفی پس از خود[۶].
در قسمت دوم نیز تحقیقات و شیوه تحقیقی ناصر حسین علی در چند بخش بیان شده است. بهطور خلاصه میتوان ویژگیهای این اثر را در این موارد خلاصه نمود:
- در این اثر متن تسهيل الفوائد از شرح مجزا شده است که از شیوه مزجی به مراتب بهتر است. مطالب مصنف با «ص» و شارح با «ش» مشخص شده است.
- در غالب مواردی که کلمه «قيل» آمده است، منظور، استاد نویسنده ابوحیان (654-745ق) بوده است.
- بیشتر آراء حسن بن قاسم، موافق با سیبویه و ابن مالک و دیگر صرفیون بوده است.
- در توضیح مطالب از قرآن کریم، احادیث شریف، امثال و اقوال فصیح عرب به‌عنوان شاهد مثال استفاده شده و تنها به موضع شاهد اکتفا گردیده است.
- حسن بن قاسم در نگارش این شرح، از شارحین دیگر تسهيل الفوائد، به‌ویژه خود ابن مالک و نیز استادش ابوحیان متأثر بوده است. این شرح در وجوه متعدد با شروح دیگر تسهيل الفوائد اتفاق دارد و در مواردی نیز مخالف است.
- اگرچه این شرح خالی از خطا و اشتباه نیست، اما این موارد از اهمیت این اثر نکاسته و در بین شروح دیگر التسهيل، به جهت روانی، جامعیت و استفاده از دیگر شروح، از مهمترین شروح این اثر است[۷].
فهارس آیات قرآن کریم، احادیث، امثال، اشعار، اعلام، لغات عرب و نیز فهرست مصادر و مراجع به‌تفکیک چاپ‌شده و خطی، پایان‌نامهها و مجلات در انتهای کتاب آمده است. پس از آن نیز فهرست دو بخش تحقیقی و متن اثر نیز به‌تفکیک آمده است.
در پاورقیهای مفصل کتاب، معانی الفاظ، آدرس مطالب و اشعار و توضیحات ارزشمند دیگری ارائه شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، 1377.