مؤسسة آل البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ')و' به ') و') |
جز (Hbaghizadeh@noornet.net صفحهٔ مؤسسة آل البيت عليهم السلام لاحياء التراث را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به [[مؤسسة آل‌البيت عليهم‌السلام لاحياء ا...) |
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۳۰ نوامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۶:۳۲
| عنوان | مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث |
|---|---|
| بنيانگذار | سید جواد شهرستانی و دیگران |
| تأسیس | ۱۳۶۲ش |
| کاربری | مؤسسه پژوهشی و انتشاراتی |
| مکان | قم |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | احیاء میراث تشیع • شعبه‌های مؤسسه در دیگر کشورها • انتشارات آل البیت |
| کد مولف | AUTHORCODE05662AUTHORCODE |
مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث مجموعه‌ای تحقیقی، پژوهشی و انتشاراتی در قم است. این مؤسسه که با رویکرد احیاء میراث تشیع فعالیت می‌کند با مراکز علمی و تحقیقاتی کشورهای جهان نیز ارتباط فرهنگی داشته و شعبه‌هایی در شهرهای دیگر هم دارد که یکی از مشهورترین آنها، شعبه بیروت است. ارتباط با سایر مؤسسات مشابه، شرکت در کنگره‌ها و کنفرانسها، شرکت در نمایشگاههای بین‌المللی، انتشار فصلنامه تراثنا و ایجاد مراکز اطلاع‌رسانی از دیگر فعالیتهای مؤسسه آل البیت است. مؤسسه در سال ۱۳۶۲ش/ 1404ق/1984م جهت یاری‌دادن به حوزه‌های علمیه و حمایت از محققان میراث اسلامی با همکاری سید جواد شهرستانی، سید علی خراسانی و شیخ محمد نجف پایه‌گذاری گردید[۱] ریاست این مؤسسه را حضرت آقای شهرستانی و معاونت علمی آن را حجت‌الاسلام خراسانی و معاونت اجرایی آن را حجت‌الاسلام حاج شیخ کاظم جواهری به عهده دارند. مؤسسه دارای یک هیئت امنای پنج نفره است و بودجه و اعتبارات آن توسط آقای شهرستانی تامین می گردد.[۲]
اهداف
آغاز شکل‌گیری مؤسسه با محقق ساختن این اهداف آغاز گردید:
- احیای مـتون و منابع مهم و ارزشمندی که عالمان و محققان اسلامی در ابعاد گوناگون و در رشته‌های مختلف علوم و فـنون اسلامی در طی اعصار و قـرون مـختلف پدید آورده‌اند؛ازآن‌رو که جامعهء اسلامی از یک سو و شیعیان از سویی دیگر و حوزه‌های علمیه و عالمان و محققان و طلاب علوم دینی از طرفی دیگر،سخت نیازمند استفاده از این منابع و متون هستند،بر این اساس تـحقیق و احیای شایسته و عرضهء بهینهء این متون،از ضرورتهای انکارناپذیر است که مؤسسه برای محقق ساختن آن می‌کوشد.
- روزآمد کردن تمامی منابعی که پیش از این غیر محققانه و بدون تصحیح درست و غیراستاندارد و غیراصولی و تجلیدی نـازیبا و غـیرجذّاب چاپ و منتشر شده است.
- به دلیل تعداد زیاد و فراوانی متون خطی و چاپی در این زمینه،نیاز مبرمی به گزینشهای مختلف منابع و متون وجود دارد تا آنچه را ضرورت روز تعیین می‌کند،در اولویت قرار بـگیرد،سـپس با تحقیق،تصحیح و پیرایش و چاپ و نشری خوب و امروزین به عرصهء علم و فرهنگ تقدیم گردد.
- آگاه ساختن عالمان،فرهیختگان، طلاب،دانشجویان و سایر علاقه‌مندان و پیروان اسلام و تشیع،به میراث بزرگ و گـنجینهء نـفیس و آثار و تألیفات و میراث گرانقدری که دانشمندان بزرگ اسلام،به ویژه شیعه از خویش به یادگار گذاشته‌اند.
- مرتبط ساختن امت اسلامی به گذشتهء درخشانش در عرصهء علم،فرهنگ و تمدن شکوهمند اسلامی و مـیراث پرارج و بـی‌نظیر ائمـهء طاهرین(ع) و اهل بیت پیامبر (ص) و سـود جـستن و بـهره‌ور ساختن این ارتباط با گذشته،جهت آگاهی بیشتر در مسیر تکامل فردی و اجتماعی مسلمانان و شیعیان.
- از همه مهمتر تبیین و توضیح تفکر و اندیشه نـورانی و شـیوهء حـسنهء آل البیت(ع) در بیان اسلام،قرآن،احکام و شریعت پاک مـحمدی(ص)[۳]
بخش‌ها
مؤسسه آل البیت به جهت پیشبرد فعالیتهای خویش دارای گروه‌هایی با شرح وظایف خاص بوده که بخشی از آنها بدین شرح است:
- گروه گزینش: اولویت بندی منابع و تحقیقات بر اساس نیازهای جامعه علمی و فرهنگی، از طرف دیگر آثار و منابعی که موجب انحراف و انحطاط جامعه اسـلامی اسـت،از دائرهء تحقیق و پژوهش و از میان متون و تـراث اسلامی خارج سازند. بـنابراین کـتاب گزینش شده،باید برای امـت اسـلامی مفید باشد و به استحکام و استواری عقاید جامعه کـمک کـند.
- گروه ارزیاب و گردآورندهء نسخه‌ها: پس از انـتخاب کـتاب موردنظر، گروه ارزیـاب مـؤسسه،جستجوی گستردهء خویش را جـهت یـافتن نسخه‌های آن کتاب در فهارس نسخه‌های خطی کتابخانه‌ها آغاز می‌کند و تعداد شمارهء نسخه‌های یافته شده در فـهارس را در لیـستهای مخصوص ثبت می‌کند، سپس برای ارزیـابی آن نـسخ موجود وارد عـمل مـی‌شود و نـسخهء گزینش و ارزیابی شده را کـه از همه بهتر است انتخاب می‌نماید.برای این کار ضوابط و موازین و ملاکهایی وجود دارد که خبرگان گـروه ارزیـاب و متخصصان فن آنها را به کار مـی‌گیرند و از مـهمترین ایـن مـلاکها ایـن است که نـسخه بـه خط خود مؤلف باشد و یا نزد مؤلف قرائت شده و یا در زمان خود وی استنساخ و مورد تـأیید وی قـرار گـرفته باشد و یا اینکه با نسخهء اصل مـقابله و یـا نـزد عـلما اسـتماع شـده و یا از طرف مؤلف صحت آن تأیید گردیده و همچنین تاریخ نسخه و هویت استنساخ‌کننده شناسایی و یا واقف آن در ترجیح و ارزیابی تأثیر فراوان دارد.
- گروه بازخوانی و تقطیع نص: بعد از انتخاب نسخه‌ها و عکس نسخه‌های بـهتر، نـسخهء موردنظر نزد یکی از فاضل‌ترین و آگاه‌ترین شخص به لغت عربی،قرائت می‌شود و گروه با بهره‌برداری از علائم نگارشی مانند:فاصله، نقطه گذاری، علامت تعجب،اسـتفهام،اسـتنکار و جمله‌های معترضه و اشاره به آیـات و روایـات،به تقطیع متن و ویراستاری صوری آن،نسخه را برای مقابله،تصحیح و گزینش متنی استوار آماده می‌سازد.
- گروه استنساخ: پس از اینکه تقطیع نص و توزیع فقرات آن تمام شد،نـسخه مـورد نظر به حروفچین داده مـی‌شود تـا با دستگاههای مجهز حروفچینی،نسخه‌ای جدید و حروفچینی شده را استنساخ نماید و برای دقت در این کار،نسخهء حروفچینی شده با اصل نسخه،مطابقت داده شده و مقابله می‌گردد تا خطا و اغلاط آن اصلاح شود و نـسخه‌ای سـالم و دور از اشتباه و خطا در اختیار محقق قرار گیرد.
- گروه مقابله نسخه‌ها: در این مرحله، گروه مقابله،نسخهء حروفچینی و تصحیح شده را با دیگر نسخه‌های خطی مقابله می‌کنند و موارد اختلافی بین نسخه‌ها در برگه‌ای جداگانه کـه هـمراه نسخهء حـروفچینی شده است،ثبت می‌گردد و برای هریک از نسخه‌ها،به تناسب نسخهء گرفته شده از مراکز و کتابخانه‌ها رمزی تعیین مـی‌شود مثلا برای نسخه‌ای که از کتابخانهء مجلس شورای اسلامی،گرفته شده،رمـز«م»و بـرای کـتابخانهء آستان قدس رضوی،رمز«ق» انتخاب می‌شود و همچنین سایر نسخه‌ها.
- گروه استخراج آیات و احادیث: این گـروه خود دارای بخشهایی جداگانه بدین شرح است:
- الف.بخش استخراج آیات:این بخش کوشش مـی‌کند با دقت،تمامی آیـاتی کـه در متن و نصّ مورد تحقیق به صراحت و یا به اشاره آمده است،بازیابی و شناسایی گردد و با نشانی کامل و دقیق ثبت شود.
- ب.بخش استخراج احادیث در مصادر شیعی:که روایات ذکر شده در متن اثـر مورد تحقیق که به صراحت،یا به اشاره و یا به مفاد آن استدلال شده در منابع و مصادر شیعی مورد جستجو قرار می‌گیرد و با نشانی و آدرس کامل آنها ارجاع و ثبت می‌گردد.
- ج.بخش استخراج احادیث در مـصادر اهـل سنت:در این بخش نیز روایاتی که در متن اثر به صراحت،یا به اشاره و یا به مفاد آنها استدلال شده است،در منابع و مصادر اهل سنت و عامه مورد کاوش قرار گرفته و بـا دقـت به آن مصادر ارجاع و ثبت می‌شود.
- گروه استخراج اقوال فقهی: که خود به دو بخش تقسیم می‌گردد:
- الف.بخش استخراج اقوال فقهی عالمان شیعی:در این بخش اقدام به استخراج اقوال نقل شـده در مـصادر و منابع فقهی و جز آن‌که به عالمان امامیه تعلق دارد،می‌شود،خواه نقل قول مستقیم باشد و یا از آنان نقل شده باشد که دارای بابی بزرگ و گسترده است و شامل مسائلی چون: شهرت،اجـماع،مـسائل اخـتلافی و غیر آنها می‌گردد.همچنین اقـوالی کـه بـه صورت: ذهب الیه بعض،قال به جماعة،احتمله آخرون،تردّد او توقف او تأمّل فیه طائفة و مانند اینها آمده است،نیز شناسایی و اسـتخراج مـی‌شود.
- ب.بـخش استخراج اقوال فقهی عالمان اهل سنت:در این بـخش،هـمهء مراحلی که در بخش پیشین ذکر شد،اجرا می‌شود،با این تفاوت که در منابع اهل سنت جستجو صورت می‌گیرد،البـته بـا مـراعات و دقت کامل در ارجاع اقوال استخراج شده به منابع و مصادر اصـلی و به حسب مذاهب عالمانی که اقوالشان استخراج می‌گردد،مثلا از فقه شافعی:به کتاب الأمّ شافعی؛مختصر مزنی؛مـهذب فـیروز آبـادی؛و فتح العزیز رافعی و...و از فقه حنفی به:مشکل الآثار طحاوی؛احکام القـرآن جـصّاص؛مبسوط سرخسی؛هدایه و شرح هدایهء مرغینانی و جامع الصغیر شیبانی و از فقه مالکی:به الموطأ مالک؛احکام القـرآن قـرطبی و ابـن عربی؛الفتاوی و بدایة المجتهد ابن رشد و از فقه حنبلی:به احکام النساء احـمد بـن حـنبل؛المغنی ابن قدامه،الاحکام السلطانیه ابویعلی،الفتاوی الکبری ابن تیمیه و از فقه ظاهری:به المـحلی ابـن حـزم و جز اینها ارجاع می‌گردد.
- اضافه بر این دو مورد،در این دو بخش، اشعار،امثال،لغت و غـیر آن نـیز استخراج و ارجاع داده می‌شود.
- گـروه رجال‌شناسی و ضبط اسناد: یکی از مهمترین مسائل کتابها و متون حدیثی، طولانی بودن اسناد آنهاست.با در نـظر گـرفتن عـامل زمان،تعدّد نسّاخ،تفاوت مالکان نسخه‌ها در حفاظت از آنها و مسائلی از این قبیل،مـعلوم مـی‌شود که امکان تصحیف،تحریف،تبدیل اسامی،کنیه‌ها، القاب و انساب راویان فراوان است که نیازی به اشـاره بـه آنها نیست ولی از آنجا که موضوع ضبط دقیق رجال و اسناد،از وظایف بزرگ و مـهم تـحقیق به شمار می‌رود،مؤسسه اقدام به تـشکیل گـروهی ویـژه از متخصّصان و اهل فن و خبره در علم رجال نـموده کـه کار اساسی آنها،ملاحظهء اختلافات رجالی است که در مرحلهء مقابله،به دست آمـده اسـت.این گروه به ویژه پس از بـررسی دقـیق تراجم و اسـناد،اقـدام بـه ضبط صحیح اسم، کنیه،لقب و نـسب راویـان،با ذکر دلایل قوی، می‌نماید.
- گروه استوارسازی متون: در این بخش اسناد و مصادری کـه در گـروههای فرعی شناسایی شده از تثبیت اختلافات،استخراج و ضبط سند را،مورد بررسی دقیق قرار داده و بـا تـطبیق و قرائت دقیق نصّ به اسـتوارسازی و ضـبط دقـیق آن می‌پردازند.
- گروه نگارش پاورقیها
- گـروه بـازنگری نهایی
- گروه حروفچینی و فنی
- گروه مقابلهء نهایی
- گروه فنی
- گروه فهرستنگاری[۴]
شعبه‌ها
موسسه آل البیت در شهرهای مختلف جهان مانند بیروت، دمشق، تفلیس، لندن، استانبول و برلین شعبه دارد.
فعالیتها و ارتباطات
غیر از بـرنامه‌ها و کـارهای یاد شده، مؤسسهء آل البیت(ع) ارتباطهای گسترده‌ای با سایر مؤسسات مشابه خود در ایران و فعالیتهای پی‌گیر و مشارکت‌های مستمری در کنگره‌ها،کنفرانسها،و نمایشگاههای مختلف بین المللی کتاب دارد که برخی از آن فعالیتها از این قرار است:
- ارتباط با سایر مؤسّسات مشابه
- شـرکت در کـنگره‌ها و کـنفرانسها
- شرکت در نمایشگاههای بین المللی
- انتشار مجلهء تراثنا[۵]
انتشارات مؤسسه
این مؤسسه تاکنون ده‌ها عنوان کتاب را در علوم مختلف اسلامی تحقیق کرده و منتشر ساخته است. برخی از کتب انتشار یافته به این شرح است:
- وسائل الشيعة، حر عاملی (۳۰ جلد)؛
- مستدرك الوسائل، محدث نوری، (۱۸ جلد)؛
- أهل البيت علیهم‌السلام فی المکتبة العربیة؛
- منتهی المقال في أحوال الرجال؛
- نهاية الدراية في شرح الكفاية.