۵۳٬۳۲۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
8. معانى اخبار، نوشته حكيم ترمذى؛ هرچند در فهرست آثار خواجه حكيم ترمذى چنين كتابى ديده نمىشود؛ | 8. معانى اخبار، نوشته حكيم ترمذى؛ هرچند در فهرست آثار خواجه حكيم ترمذى چنين كتابى ديده نمىشود؛ | ||
9. نوادر الأصول، نوشته حكيم ترمذى؛ اگرچه مؤلف نامى از اين منبع نبرده است، اما مطابقت برخى احاديث و اخبار ارشاد با نوادر الأصول، تأييد مىكند كه مؤلف، اين كتاب را نيز در دست داشته است | 9. نوادر الأصول، نوشته حكيم ترمذى؛ اگرچه مؤلف نامى از اين منبع نبرده است، اما مطابقت برخى احاديث و اخبار ارشاد با نوادر الأصول، تأييد مىكند كه مؤلف، اين كتاب را نيز در دست داشته است <ref>ر.ك: مقدمه كتاب، ص شصت و شش-هفتاد</ref>. همچنين مصحح تأكيد كرده است كه: «آنچه در صفحات آتى عرضه مىشود، تحرير نسخه T است كه با نسخه P مقابله گرديده است. تفاوتهاى اين دو تحرير - خرد و كلان، حذف و اضافه - در پاورقىها ضبط شده است... <ref>ر.ك: مقدمه كتاب، ص هشتاد و نه</ref>. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
هرچند درباره محتواى اين اثر سودمند، گفتنىها فراوان است، ولى به جهت ضيق مجال، به ذكر نمونههايى كوتاه و گويا از مطالب آن اكتفا مىشود: | هرچند درباره محتواى اين اثر سودمند، گفتنىها فراوان است، ولى به جهت ضيق مجال، به ذكر نمونههايى كوتاه و گويا از مطالب آن اكتفا مىشود: | ||
1. نويسنده در مقدمهاش كه زمان و مكان و مشخصات نگارش آن را معلوم نساخته، يادآور شده است: بعضى از دوستان و ياران از من درخواست كردند تا دانستههاى خود را در زمينه اخلاق و موعظه و عرفان - كه از پدرم خواجه امام ابوبكر بن محمد قلانسى (ره) و از استادان خويش (رض) آموختهام - براى آنان املا كنم تا بهرهمند شوند و مرا دعا كنند. بنده هرچند اهليت نداشتم، ولى اجابت كردم و از خداى تعالى توفيق اتمام و عصمت از خطا و زلت طلبيدم كه او بر آنچه خواهد، تواناست | 1. نويسنده در مقدمهاش كه زمان و مكان و مشخصات نگارش آن را معلوم نساخته، يادآور شده است: بعضى از دوستان و ياران از من درخواست كردند تا دانستههاى خود را در زمينه اخلاق و موعظه و عرفان - كه از پدرم خواجه امام ابوبكر بن محمد قلانسى (ره) و از استادان خويش (رض) آموختهام - براى آنان املا كنم تا بهرهمند شوند و مرا دعا كنند. بنده هرچند اهليت نداشتم، ولى اجابت كردم و از خداى تعالى توفيق اتمام و عصمت از خطا و زلت طلبيدم كه او بر آنچه خواهد، تواناست <ref>ر.ك: مقدمه كتاب، ص1</ref>. | ||
2. از جمله مطالب جالب نويسنده اين است: «ببايد دانستن كه علم، بامنفعت بود و بىمنفعت بود. دليل بر آن است كه رسول(ص) فرموده است: «اللهم ارزقني علما نافعا»؛ «فرمود: اى بار خدايا مرا روزى كن علم سودمند» و مطلق نگفت كه: «يا رب مرا علم بسيار ده». اگر علم، چيزى سودمند نبودى، معنى نداشتى كه گفت: «علم سودمند ده» و دليل ديگر آنكه فرمود: «نعوذ بالله من علم لا ينفع»؛ «فرمود: به خداى مىاندخسم از علم ناسودمند»» | 2. از جمله مطالب جالب نويسنده اين است: «ببايد دانستن كه علم، بامنفعت بود و بىمنفعت بود. دليل بر آن است كه رسول(ص) فرموده است: «اللهم ارزقني علما نافعا»؛ «فرمود: اى بار خدايا مرا روزى كن علم سودمند» و مطلق نگفت كه: «يا رب مرا علم بسيار ده». اگر علم، چيزى سودمند نبودى، معنى نداشتى كه گفت: «علم سودمند ده» و دليل ديگر آنكه فرمود: «نعوذ بالله من علم لا ينفع»؛ «فرمود: به خداى مىاندخسم از علم ناسودمند»» <ref>متن كتاب، ص127</ref>. «مىاندخسم»؛ يعنى پناه مىبرم. | ||
3. همانطوركه مصحح يادآور شده، مؤلف معمولا درباره موضوعات طرحشده، از ابراز نظر شخصى خوددارى كرده است و فقط در يك مورد، اختلاف نظر خود را اظهار داشته است: «آن كسان كه چنين پنداشتهاند كه شرط توكل آن است كه دست از كسب بازدارى، گفتهاند كه توكل به حق عيال و ستور و مهمان درست نيايد و اين سخن به نزد من درست نيست؛ چه، توكّل به همه جاىها فريضه است و لكن بايد كه به باطن، دل بر كسب بندى، نه آنكه دست از كسب بازدارى؛ چه خواجه حكيم - رحمه اللّه - چنين گفته است كه كسب، حصار توكل است؛ چون دست از كسب بازدارى، توكل، ويران شود و همين خواجه گفته است: اگر از اسباب به ظاهر دست بازدارى، ظاهرت هلاك شود و به باطن اگر بر كسب و اسباب چفسى [بچسبى]، باطنت هلاك شود. ميانه رفتن، آن بود كه دست به اسباب، اندرزده دارى و باطن از اسباب جدا دارى...» | 3. همانطوركه مصحح يادآور شده، مؤلف معمولا درباره موضوعات طرحشده، از ابراز نظر شخصى خوددارى كرده است و فقط در يك مورد، اختلاف نظر خود را اظهار داشته است: «آن كسان كه چنين پنداشتهاند كه شرط توكل آن است كه دست از كسب بازدارى، گفتهاند كه توكل به حق عيال و ستور و مهمان درست نيايد و اين سخن به نزد من درست نيست؛ چه، توكّل به همه جاىها فريضه است و لكن بايد كه به باطن، دل بر كسب بندى، نه آنكه دست از كسب بازدارى؛ چه خواجه حكيم - رحمه اللّه - چنين گفته است كه كسب، حصار توكل است؛ چون دست از كسب بازدارى، توكل، ويران شود و همين خواجه گفته است: اگر از اسباب به ظاهر دست بازدارى، ظاهرت هلاك شود و به باطن اگر بر كسب و اسباب چفسى [بچسبى]، باطنت هلاك شود. ميانه رفتن، آن بود كه دست به اسباب، اندرزده دارى و باطن از اسباب جدا دارى...» <ref>ر.ك: مقدمه كتاب، ص سى و نه و متن كتاب، ص152-153</ref>. | ||
4. نويسنده، يادآور شده است: «خواجه حكيم را - رحمه الله - پرسيدند كه مرد پيش دل خويش غمها بيند؛ به چه داند كه اين غمهاى دينى است يا دنيايى؟ گفت: غم دينى، روشنايى دارد و بىپژمانى و هرچند غم دينى بيش شود، بنده را زارى به درِ مولى عز و جل بيشتر شود و غم دين، با بَر بود و چون مدتى غم خورد، بَرِ وى پديد آيد؛ يعنى حال باطن وى بهتر شود و غم دنيايى تاريكى دارد و تنگى و پژمانى...» | 4. نويسنده، يادآور شده است: «خواجه حكيم را - رحمه الله - پرسيدند كه مرد پيش دل خويش غمها بيند؛ به چه داند كه اين غمهاى دينى است يا دنيايى؟ گفت: غم دينى، روشنايى دارد و بىپژمانى و هرچند غم دينى بيش شود، بنده را زارى به درِ مولى عز و جل بيشتر شود و غم دين، با بَر بود و چون مدتى غم خورد، بَرِ وى پديد آيد؛ يعنى حال باطن وى بهتر شود و غم دنيايى تاريكى دارد و تنگى و پژمانى...» <ref>همان، ص273</ref>. منظور از «به درِ مولى»، به درگاه اوست و «با بَر»؛ يعنى با فايده. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست مطالب (مقدمه كتاب، ص نه-سيزده) و فهرست منابع | براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست مطالب (مقدمه كتاب، ص نه-سيزده) و فهرست منابع <ref>متن كتاب، ص381-388</ref>، فهرستهاى فنى بسيار متعدد و جديد و جالب، شامل آيات، احاديث نبوى، احاديث قدسى و اخبار انبياى پيشين، اخبار، اقوال و مأثورات مشايخ و ضربالمثلهاى عربى، به زبان محلى، جملات احترامآميز و دعائيه، كلمات نفرين، اشعار عربى، فارسى، مثل و مثلوارههاى فارسى و ترجمه مثلهاى عربى، واژهها، تركيبات و افعال ناب فارسى و ساختهشده فارسى، واژهها و اصطلاحات معارف دينى، اخلاقى و مدنى، حكايتها، تمثيلها، كسان (و فرشتگان)، نسبتها، القاب، اديان، اقوام، نحلهها، مذاهب و طبقات اجتماعى، صنفى و عقيدتى، جاىها و كتابها <ref>همان، ص321-380</ref> نيز فراهم شده است. | ||
كتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعات را بهصورت پاورقى آورده؛ در بسيارى از موارد، اختلاف نسخههاى خطى بيان شده | كتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعات را بهصورت پاورقى آورده؛ در بسيارى از موارد، اختلاف نسخههاى خطى بيان شده <ref>همان، ص32، پاورقى 2 و...</ref> و... | ||
مصحح محترم، تصاويرى از وقفنامه و صفحات آغاز و انجام و اواسط نسخه خطى اثر حاضر را آورده است | مصحح محترم، تصاويرى از وقفنامه و صفحات آغاز و انجام و اواسط نسخه خطى اثر حاضر را آورده است <ref>ر.ك: مقدمه كتاب، صفحات بعد از ص هشتاد و نه و قبل از ص1 كه شماره صفحه ندارد و تعداد 8 صفحه است</ref>. | ||
مصحح در تعليقاتش برخى از اعلام تاريخى را بهصورت مختصر شناسانده و همچنين توضيحاتى در مورد احاديث و اخبار نبوى، اشعار، اصطلاحات، اعلام جغرافيايى، اقوال مشايخ، لغات و... ارائه كرده است | مصحح در تعليقاتش برخى از اعلام تاريخى را بهصورت مختصر شناسانده و همچنين توضيحاتى در مورد احاديث و اخبار نبوى، اشعار، اصطلاحات، اعلام جغرافيايى، اقوال مشايخ، لغات و... ارائه كرده است <ref>ر.ك: متن كتاب، ص291-320</ref>. | ||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
مقدمه و متن كتاب. | مقدمه و متن كتاب. | ||