متن و ترجمه عیون أخبار الرضا علیه‌السلام

ترجمه و متن عیون أخبار الرضا علیه‌السلام

نام کتاب	ترجمه و متن عیون أخبار الرضا علیه‌السلام
نام های دیگر کتاب	عیون اخبار الرضا. فارسی - عربی
پدیدآورندگان	مستفید، حمید رضا (مترجم) ابن‌بابویه، محمد بن علی (نويسنده) غفاری، علی‌‎اکبر (مترجم)
زبان	عربی فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏129‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ع‎‏9041‎‏ ‎‏1372
موضوع	احادیث شیعه - قرن 4ق. علی بن موسی(ع)، امام هشتم، 153 - 203ق. - احادیث
ناشر	نشر صدوق
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1372 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2631AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

ترجمه عيون اخبار الرضا(ع)، به اهتمام آقايان على‌اكبر غفارى و حميدرضا مستفيد به انجام رسيده است.

شيخ صدوق در اين اثر روايت‌هاى پيرامون امام رضا(ع) و مجموعه رواياتى كه از آن حضرت روايت شده است را، جمع‌آورى نموده است.

گزارش محتوا

يكى از ويژگى‌هاى اساسى مترجم كه همواره بايد به آن پاى‌بند باشد، رعايت دقيق امانت در ترجمه است. مترجم متون حديثى داراى يك تكليف اخلاقى است و اصل امانت‌دارى يكى از مولفه‌هاى ارزيابى و ارزش‌گذارى يك ترجمه محسوب شده است.

زيرا مترجم افزون بر آن كه بايد همواره بكوشد تا دانش مربوط را كسب كند و جايز اصول ترجمه باشد، بايد دست به يك رياضت فكرى بزند و به هوش باشد كه علائق، گرايش‌ها و پيش فرض‌هاى خود در امر ترجمه دخالت ندهد و در پرتو برخى از آنها متن حديث را ترجمه نكند و از اين طريق معناى خارجى از متن اصلى را بر آن نيفزايد و متنى به نام ترجمه به دست ندهد كه در حقيقت سخن خود وى است نه ترجمه.

مترجم وظيفه دارد كه خود را بر متن و فضاى آن بگشايد و اجازه دهد تا احاديث با همه لايه‌هاى معنايى خود، ترجمه و به خواننده منتقل شود. به همين دليل آورده‌اند كه ترجمه تنها وظيفه‌اى علمى نيست، تكليفى اخلاقى است و اگر به ترجمه موجود بنگريم، بايد اعتراف كنيم استاد غفارى تا حدّ بالايى اصل امانت‌دارى را به طور دقيق رعايت نموده‌اند، علاوه بر اين كه ايشان دقّت لازم در برگردان عبارت متن اصلى را به فارسى با ملاحظه سيستم جمله‌بندى و ساختار نحوى زبان فارسى(مقصد) را نيز رعايت كرده‌اند و اگر به طور خلاصه بخواهيم بگوئيم مى‌توانيم دو معيار اساسى ديگر را در ترجمه ايشان علاوه بر اصل امانت‌دارى كه هر ترجمه خوب بايد داراى آنها باشد را داراست و آن دقّت و روانى و سليس بودن است. به هر حال اين ترجمه به خوبى توانسته است، مفهوم فرمايشات معصومين(ع) را به خوانندگان آن برساند.

يكى ديگر از مزايا و ويژگى‌هاى اين ترجمه كه كمك شايان توجهى به بهره‌گيرى از اين اثر نموده است، تحقيق و تصحيح اين اثر است. در تصحيح و ترجمه اين كتاب، مترجمان با دو نسخه خطى كه به ترتيب در قرن‌هاى 10 و 11 كتابت شده و يك نسخه چاپ سنگى(چاپ نجم الدوله) و يك چاپ حروفى، كتاب را مقابله كرده‌اند. ملاك تصحيح از نظر استاد غفارى بدين صورت است كه صحيح‌ترين نسخه‌اى كه عرضه بر مشايخ شده و امضاء دارد ملاك قرار مى‌گيرد نه قديمى‌ترين نسخه.

ملاك صحت نسخه است نه قدّمت. ايشان معتقد هستند، در تصحيح يك كتاب نبايد تنها به نسخ ديگران اكتفا كرد، بلكه به مصادر آن نيز بايد توجه كامل نمود. تصحيح اجتهادى با تصحيح بر مبناى نسخه فرق مى‌كند و بايد بين اين دو تفكيك كرد و ما هم همين طور عمل مى‌كنيم، امّا آن قسمت اجتهادى را در متن نمى‌آوريم. من در تمام كتاب‌هايى كه تصحيح كرده‌ام، هر جا كه متن را غلط دانسته‌ام، در پاورقى(يا بعد از روايت در شرح) نوشته‌ام كه اين متن به نظر من درست نيست؛ ولى خود در متن دست نبرده‌ام.

براى همين تصحيح‌هاى او بر كتب اربعه. ايشان را از حديث‌پژوهان بزرگ دوران معاصر مى‌دانند.

و اين كار در نوع خود براى اولين‌بار بود كه به صورت حروف‌چينى با تحقيق و تصحيح و مقدّمه توسط ايشان صورت گرفت.

از مزاياى ديگر اين ترجمه، مقدّمه‌اى است كه در آن به معرفى شيخ صدوق(ره) و سفرهاى او مى‌پردازد. مرحوم غفارى در تذكرى در اين مقدمه بيان مى‌دارند كه هدف و مقصود شيخ صدوق(ره) در اين اثر صرف نقل روايات مربوط به امام هشتم در كتب قبل از وى بوده است، اعم از اين كه خبر معتبر باشد يا غير معتبر و چنانكه ديده مى‌شود، در چند مورد خبرى آورده و خود در سخنان آن خدشه نموده؛ مثل خبر تحريف قرآن، لذا ايشان در هنگام ترجمه رواياتى كه با اصول مذهب تشيع چندان سازگار نيست، اشاره به ضعف آن مى‌نمايند تا خواننده محترم توجه به ضعف حديث داشته باشد.

از بايسته‌هاى ديگرى كه هر ترجمه خوب بايد دارا باشد و اين ترجمه آنها را دربردارد: آوردن متن عربى تا اعراب‌گذارى و فارسى در يك صفحه كه اين امر تطبيق را براى خواننده آسان مى‌كند، براى روايات شماره تسلسل‌گزاردن، عنوان‌بندى مستقيم متن بر اساس فهرست مطالب و درج آن در بالاى هر باب تا خواننده از عنوان كلى بحث آگاه شود، آوردن سند كامل روايات در آغاز هر خبر، آوردن پاورقى‌هاى بسيار مفيد و مختصر، تهيه فهرست‌هاى گوناگون به ويژه فهرست مطالب در آخر هر جلد، فهرست آيات قرآنى بر اساس ترتيب سوره‌ها، فهرست اعلام، فهرست كتب و فهرست اماكن در پايان جلد دوم.

در پايان اين نكته قابل ذكر است كه آقاى حميدرضا مستفيد 29 باب از 69 باب اين كتاب را ترجمه نموده‌اند؛ در حالى كه ايشان تذكرات استاد غفارى را در ترجمه خود رعايت كرده است.

نسخه‌شناسى

نسخه حاضر توسط نشر صدوق با عنوان چاپ اول سال 1373 تهران در دو مجلد چاپ و به بازار عرضه گرديده است.

منابع

مجله علوم و حديث، شماره 19 و 20، سال پنجم، پژوهشى در اصول، مبانى و فرآيند ترجمه قرآن، سيد محمد حسن جواهرى.

مجله ماه دين، شماره 71-66، 1383.

مجله ماه دين، شماره 90-89، فروردين 1384، اسفند 1383.

وابسته‌ها

مستفید، حمیدرضا (مترجم)

ابن‌بابویه، محمد بن علی (نويسنده)

غفاری، علی‌‎اکبر (مترجم)

عيون أخبار الرضاعليه‌السلام (ابن بابویه، محمد بن علی)

عيون أخبار الرضا(عليه السلام) (تصحیح لاجوردی‌)

پیوندها

مطالعه کتاب ترجمه و متن عیون أخبار الرضا علیه‌السلام در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور