علل الشرایع (ترجمه ذهنی تهرانی): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۳ ژوئن ۲۰۱۶، ساعت ۰۹:۲۶

علل الشرایع


نام کتاب	علل الشرایع
نام های دیگر کتاب	علل الشرایع و الاسلام. فارسی - عربی
پدیدآورندگان	ابن‌بابویه، محمد بن علی (نويسنده) ذهنی تهرانی، محمد جواد (مترجم)
زبان	فارسی عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏129‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ع‎‏8041
موضوع	احادیث احکام - قرن 4ق. احادیث شیعه - قرن 4ق.
ناشر	مؤمنین
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1380 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2628AUTOMATIONCODE

آقاى سيد محمد جواد ذهنى تهرانى كتاب علل الشرائع شيخ صدوق(ره)كه حاوى احاديثى در رابطه با فلسفه احكام و علّت‌هاى معارف است ترجمه نموده است.

نگاهى به ترجمه:

در اغلب ترجمه‌هايى كه از متون ارائه مى‌گردد،مترجم سعى مى‌كند كه مقصود و مرام صاحب اثر را به زبان ديگر و در قالب ديگر به مخاطب انتقال دهد.و هرچه رابطه معنايى كه خواننده با ترجمه برقرار مى‌كند قوى‌تر باشد حكايت از ترجمه خوب است زيرا ترجمه خوب ترجمه‌اى است كه خواننده آن نوشته در زمان خود همان چيزى را بفهمد كه خواننده معاصر با مؤلف از متن وى برداشت مى‌كرده است.و اينچنين ترجمه‌اى بايد داراى دو ويژگى اساسى باشد:1)دقّت در برگردان عبارت متن اصلى(مبداء)به زبان ديگر(مقصد)و رعايت دقيق امانت 2)روان و سليس بودن متن مقصد.و اين مهم با روش و سبك ترجمه تحت اللفظى سازگار نيست زيرا در اين سبك نگارش،سيستم جمله‌بندى و ساختار نحوى زبان مقصد رعايت نشده و فقط تبديل كلمات به مرادف آن در زبان مقصد مدّنظر بوده است و اين نوع ترجمه غالبا موجب اشتباه و خيانت در امانت مى‌شود.علاوه بر اينكه معادل يا بى‌صرف بدون توجه به تركيب نحوى و ساختار جمله‌اى موجب نارسايى كلام مى‌شود.براى همين مترجم اين اثر به ترجمه معنايى(محتوايى) روى آورده است در اين روش ترجمه،مترجم ضمن انتقال دقيق پيام و محتواى متن اصلى به زبان ديگر(مقصد)، زبان معيار و ساختارهاى الگوهاى بيانى زبان مقصد مورد توجه است ازاين‌رو از پاى‌بندى مترجم به ساختارهاى زبان مبدا كاسته مى‌شود و به اصطلاح بوى ترجمه كمتر به مشام مى‌رسد.براى نمونه باب 6ص 40:قال امير المؤمنين على بن ابى طالب(ع):انّ الله عزّ و جلّ ركّب فى الملائكة عقلا بلا شهوة، و ركّب فى البهائم شهوة بلا عقل،و ركّب فى بنى آدم كليهما،فمن غلب عقله شهوته فهو خير من الملائكة و من غلبت عقله فهو شر من البهائم.«امير المؤمنين على بن ابى طالب(ع)فرمودند:خداوند عزّ و جلّ در فرشتگان عقل را بدون شهوت و در چهارپايان شهوت را بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد،حال كسى كه عقلش بر شهوتش غالب گردد به يقين از فرشتگان بهتر بوده و آن‌كه شهوتش بر عقلش غالب شود حتما از چهارپايان بدتر مى‌باشد.»

و به نظر مى‌رسد كه ترجمه حاضر در اين زمينه توفيق نسبى پيدا كرده است گرچه در مواردى هم مترجم عبارات عربى را با عنايت به قواعد عربى ترجمه نموده است.حال به برخى از مزاياى اين ترجمه در دو حوزه شكلى و معنايى اشاره مى‌شود.در حوزه شكلى:اعراب‌گذارى متن اصلى،آوردن متن عربى و فارسى در مقابل هم كه اين امر تطبيق متن عربى و فارسى را براى خواننده تسهيل نموده،انتخاب قلم متناسب كه خواندن آن را كاملا آسان كرده است،ارائه فهرست مطالب بطور مفصل در آغاز هر مجلد و عنوان‌بندى مستقيم متن بر اساس فهرست مطالب و درج در بالاى صفحات تا خواننده از عنوان كلى بحث آگاه باشد.

در حوزه معنايى:دقت در انتقال محتواى مبداء به مقصد،آوردن مطالب اضافى و شروح مفيد و مختصر در پاورقى كه به فهم بيشتر روايات براى خواننده كمك شايانى نموده است،بهره‌گيرى از سبك و قلم بسيار روان و قابل فهم.

براى يك ترجمه خوب علاوه بر آنچه ذكر شد بايسته‌هاى ديگرى لازم است كه اگر ترجمه حاضر فاقد آنها مى‌باشد.مترجم از نسخه‌هاى خطى‌و مورد اعتماد خويش در مقدمه اشاره‌اى نداشته است،ايشان نام كتابهاى مورد استفاده خويش را چنانكه مرسوم اهل ترجمه است نياورده و يادى از ترجمه‌هاى سابق اين اثر ننموده و وجه تمايز ترجمه خويش با ترجمه‌هاى سابق را هم يادآور نشده و ديگر اينكه مترجمان و محققان معمولا پس از اتمام كار در مقدمه كتاب به نحوه تحقيق،شيوه ترجمه،معرفى كتاب و مؤلف آن مى‌پردازند كه ترجمه فاقد اين مقدّمه مفصل مى‌باشد و فقط داراى يك مقدمه مختصر مى‌باشد كه براى خواننده زياد مورد استفاده نمى‌باشد.