طبقات شعراء المحدثين

طبقات شعراء المحدثین

نام کتاب	طبقات شعراء المحدثین
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	طباع، عمر فاروق (محقق) ابن معتز، عبدالله بن محمد (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏PJA‎‏ ‎‏2164‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ط‎‏2
موضوع	شاعران عرب - سرگذشت نامه شعر عربی - مجموعه‌ها
ناشر	شرکة دار الأرقم بن أبي الأرقم
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1419 هـ.ق یا 1998 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10177AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«طبقات الشعراء المحدثين»، به زبان عربى، اثر ابوالعباس، عبدالله بن المعتز بن المتوكل، مشهور به ابن المعتز (247 - 296ق)، مى‌باشد.

نام ديگر اين اثر، «الاختيار من شعر المحدثين» مى‌باشد كه اين را حمزه اصفهانى نقل نموده، ولى اكثر، اين اثر را با نام«طبقات الشعراء» نقل نموده‌اند.

بعضى از محققان، از جمله استاد عباس اقبال و محمد عبدالفهم خفاجى، بر آنند كه «طبقات» از تأليفات اواخر عمر مؤلف(293 - 296) بوده و مربوط به آراء او در كهن‌سالى است(ص19).

در نيمه دوم قرن 3ق، چنان‌كه ابن المعتز خود توضيح داده است(ص86)، اهل شعر و ادب، از بسيارى روايت شعر كهن، دچار ملال شده بودند و بيشتر، خواهان و پى‌گير اشعار و اخبار نوخاستگان بودند، چنان‌كه «الروضة» مبرد و«البارع» هارون بن على منجم، اختصاصاً به اشعار و اخبار نوخاستگان پرداخته بود؛ به همين علّت، خود او نيز، اين اثر را به انگيزه گردآورى گل‌چينى از اشعار و اخبار شاعران نوخاسته، تأليف نمود و بيشتر، به شاعرانى توجه داشته است كه آن‌چنان شهرتى نداشتند و فقط نزد خواص اهل ادب شناخته شده بودند.

ساختار

كتاب، مشتمل بر شرح حال 133 شاعر به همراه ذكر ابياتى از هر يك از آنان است. اولين شاعرى كه از وى ياد شده، ابن هرمه و آخرين شاعر، فضل(زنى شاعر) مى‌باشد.

گزارش محتوا

در آغاز كتاب و قبل از ورود به متن اصلى، سه مقدمه درج شده است؛ يكى، به قلم دكتر عمر فاروق طباع، ديگرى، به قلم ابوالفرج اصفهانى و سومى، به قلم ياقوت حموى.

مؤلف، كتاب را با حمد و ستايش خداوند متعال و سلام و درود بر خاتم انبياء محمد(ص) و اصحاب وى آغاز مى‌كند، آن‌گاه مى‌گويد: «در ذهنم اين مطلب خطور نمود كه كتابى از اشعار شعراء كه در رابطه با مدح خلفاء، وزراء و بزرگان بنى العباس سروده‌اند و در ميان مردم رايج است، جمع‌آورى نمايم و اين اثر را به تقليد از«طبقات الشعراء الثقات» ابن نجيم نگارش نمودم و روش خود را در اين جمع‌آورى، بر اين منوال نهادم كه قسمت‌هاى كوتاهى از اشعار اين شعراء را در كتاب گنجانده‌ام، زيرا در صورتى كه مى‌خواستم تمام آنها را بياورم، كتاب به درازا مى‌كشيد؛ به همين علّت، آنچه در اين‌جا ذكر نموده‌ام، يا در كتب و ديوان آنها نيامده يا در صورتى كه آمده، قسمتى كوتاه از آن قصايد را انتخاب و ذكر نموده‌ام».

مؤلف، سپس، اثر خود را با شرح حال ابن هرمه شروع مى‌نمايد و در ادامه به شرح بيش از 130 نفر از شاعران، از جمله بشّار بن بُرد، سيد حميرى، سُديف، مروان بن ابى حفصه، ابونواس، ابوالعتاهيه، مسلم بن الوليد، ابوتمام، منصور نمرى، البطين، عباس بن احنف، سعيد بن وهب، دعبل بن على خزاعى، حسين بن ضحاك، الحارثى، محمد بن يسير، احمد بن حجاج، العتبى، خالد نجار، ابوالاسد ثعلبى، ابن عائشه قرشى، ابوالعبر، منصور اصبهانى، عنبرى اصبهانى، اسحاق بن ابراهيم موصلى، محمود وراق، ابوشبل عاصم بن وهب، مانى مجنون و خنساء و... مى‌پردازد و براى هر كدام فصلى تحت عنوان «اخبار...» باز نموده و به‌تدريج اخبار و اشعار هر يك را در فصل مربوط به او مى‌آورد. تفصيل تراجم، بسيار متفاوت است و معمولاً بر اطلاعاتى در مورد نام، لقب و كنيه، تاريخ تولد و وفات و بعضى از رويدادهاى آنان اكتفاء شده است. بعضى از شرح حال‌ها، بيش از 15 صفحه و مشتمل بر چندين خبر و روايت و چند قطعه شعر است و بعضى ديگر، تنها مشتمل بر يك خبر و كمتر از يك صفحه مى‌باشد.

وضعيت كتاب

فهرست‌هاى زير در پايان كتاب ذكر شده است:

1. موضوعات كتاب؛

2. مصادر تحقيق؛

3. فهرست آيات قرآنى و احاديث نبوى؛

4. فهرست اعلام؛

5. فهرست شعوب و قبايل و فرق و اماكن و...؛

6. فهرست اشعار و قوافى.

در پاورقى‌ها توضيح لغات مشكل و پاره‌اى از اعلام ذكر شده است.

پیوندها

مطالعه کتاب طبقات شعراء المحدثین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور