المزار (قزويني)

المزار (قزویني)

نام کتاب	المزار (قزویني)
نام های دیگر کتاب	کتاب المزار
پدیدآورندگان	قزوینی، مهدی (نويسنده) قزوینی، جودت (محقق)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏262‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏م‎‏4*
موضوع	حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - زیارت نامه‏ها زیارت - آداب و رسوم علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - زیارت نامه‏ها محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - زیارت نامه‌ها
ناشر	دار الرافدين
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1426 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10124AUTOMATIONCODE

معرفي اجمالي

كتاب المزار، فصلي از فصل‌هاي كتاب فلك النجاة في احكام الهداة، با موضوع تعيين قبور انبياء و الشهداء و اولاد أئمه و علماء، تأليف سيد مهدي قزويني (متوفي 1300ق) است كه به صورت مجزا با تحقيق دكتر جودت قزويني منتشر شده است. اين اثر كه نگارش آن در سال 1272 به اتمام رسيده است، به عنوان مصدر مهمي براي تحقيق در سيره ائمه و اولاد ايشان و نيز تعيين قبور و مزارات آنها و اختلاف مدافن شريفشان به شمار مى‌رود.

ساختار

كتاب در دو مبحث طرح شده است:1- در مشروعيت زيارت، 2- در زيارت نبي(ص) و معصومين (ع).

در بحث اول، فصلي عنوان نشده است؛ اما بحث دوم مشتمل بر 10 فصل است كه در بخش گزارش محتوا مطرح مى‌شود. بحثي نيز تحت عنوان زيارت اخوان در خاتمه آمده است. درباره زيارت معصومين (ع) به اختصار اكتفا كرده و پس از ذكر تاريخ ولادت و شهادت و نام مادر و محل دفن به فضيلت زيارت ايشان اشاره كرده است.

گزارش محتوا

پيش از بحث اول معناي لغوي و اصطلاحي زيارت ذكر شده است. در معاجم لغت زيارت را قصد معنا كرده‌اند. معناي شرعي آن نيز حاضر شدن نزد معصوم - نبي يا امام - است. نويسنده معتقد است كه ولي خدا و عالم و مؤمن نيز در حكم زيارت ملحق به معصوم مى‌شود.

بحث اول: مبحث مشروعيت زيارت با اين استدلال آغاز شده است كه اولاً: زيارت أحياء مشروع است. ثانياً: معصومين و شهداء أحيا هستند و نزد پروردگارشان روزي مى‌خورند. بنابراين زيارت مشروع بوده و هيچ‌گونه حرمتي ندارد. زيارت در واقع راه مودت و صله بين احياء و اموات است.

روايات دراين رابطه فراوان است كه از باب نمونه به تعدادي از آنها اشاره شده است. صدوق(ره) زيارت انبيا و حجج او را زيارت خدا مى‌داند، همچنانكه اطاعت آنها اطاعت خدا و نافرماني از آنها نافرماني از خداست.

بحث دوم: مطالبي كه در اين بخش آمده، به ترتيب فصول به اين شرح است:

1. زيارت نبي اكرم(ص) براي حجاج و غير آنها از اهل مدينه و ساير بلاد مستحب مؤكد است. در روايات نبوي حج بدون زيارت قبر پيامبر (ص) جفا و به جاي آورده آن سبب شفاعت دانسته شده است. پس از ذكر چند روايت، نسب شريف پيامبر (ص) تا بيست پشت ذكر شده است. ابوين ايشان نيز به اختصار معرفي شده‌اند. بر تاريخ بعثت و روز غدير و رحلت آن وجود مبارك و تعداد نساء و فرزندان معصوم در پايان تأكيد شده است.
2. فاطمه زهراء(س) در مكان زيارت مي‌شود: بيت، روضه، بقيع و بيت الاحزان. نويسنده با استناد به روايتي از نبي اكرم(ص): «مابين قبر و منبر من روضه‌اي از رياض بهشت است»، قول صحيح را "روضه" مي‌داند. در تاريخ شهادت ايشان نيز همانند مزار شريفش اقوال مختلف است.
3. زيارت أئمه اطهار عليهم‌السلام اگر چه در بعضي ايام فضيلت دارد؛ اما در تمامي ايام مستحب است. "الغري" از اسامي شهر نجف است كه اميرالمؤمنين علي(ع)در آنجا مدفون است. فضل زيارت ايشان احصاء نمى‌شود. پس از ذكر برخي روايات در ثواب زيارت به كلامي از يكي از اساتيد ثقه كه نامش را ذكر نكرده، اشاره مى‌كند كه: «نفس نزد علي(ع) معادل چهارصد سال عبادت است».

   ديگر امامان شيعه نيز در فصل‌هاي مجزا، برخي به اجمال و مواردي نيز مانند امام حسين (ع) با تفصيل بيشتري معرفي و فضيلت زيارتشان مورد تأكيد قرار گرفته است.

4. از اين فصل تا فصل هفتم، مطالب در دو بخش ارائه شده است: 1- معرفي مزارات به اجمال، 2- تعليقات؛ كه در آن تراجم اشخاص مذكور در بخش قبل و اخبار منابع مختلف در تعيين مراقدشان ذكر شده است. در اين فصل، تراجم انبياء با آدم ابوالبشر آغاز و با ذكر نوح، هود، صالح و ابراهيم به يحيي بن زكريا و يوحنا الديملجي ختم مى‌شود.
5. در تراجم شهداء نام 23 تن از اصحاب نبي اكرم(ص)، اميرالمؤمنين و امام حسين (ع) ذكر شده است كه به ترتيب به اسامي تعدادي از اين بزرگواران اشاره مي‌شود(عنوان 14 به صحابي مدفون در بقيع اختصاص دارد كه تنها به ذكر نام آنها بسنده شده است.):

   أ-حمزه سيدالشهداء، سلمان فارسی، ابوذر غفاري.

   ب-كميل بن زياد، ميثم تمّار، رشيد هجري، حجر بن عدي الكندي.

   ت-عباس بن علي بن ابى‌طالب(ع)، حبيب بن مظاهر، حر بن يزيد رياحي، مسلم بن عقيل.

6. مشاهير اولاد غير معصوم ائمه عليهم‌السلام كه در 22 بخش تنظيم شده با نام شش تن از برادران امام حسين (ع) كه در كربلا به شهادت رسيده‌اند، آغاز شده است. سپس نام عون و معين از اولاد علي(ع) مدفون در غرب بغداد و از جمله عبدالعظيم حسني مدفون در شهر ري ذكر شده است. بخش هفتم كه به حمزه بن قاسم از نوادگان عباس بن علي(ع) است، به تفصيل آمده است و در آن قضيه كشف صاحب اين مزار شريف كه تا آن زمان مشهور به حمزه بن موسي الكاظم است، نقل شده است. سيد مهدي قزويني كه مى‌دانست مردم اشتباه مي‌كنند و قبر آن بزرگوار در شهر ري واقع است به تحقيق مى‌پردازد و مردم را به حقيقت رهنمون مى‌شود.
7. تراجم علماي شيعه حجم بالايي از كتاب را به خود اختصاص داده و در 58 عنوان تنظيم شده است. در برخي از عناوين نام يكي از علما و در بعضي نيز دو و يا تعدادي از بزرگان مدفون در يك مقبره ذكر شده است. اين فصل با نام نواب اربعه آغاز و با ذكر تراجم شيخ كليني، مفيد و طوسي و علماي به نام شيعه به نام شيخ مرتضي انصاري ختم شده است.
8. جمع بين رواياتي كه در مراتب و منازل ائمه عليهم السلام وارد شده، به اختصار آمده است.
9. آداب زيارت نبي اكرم(ص) و ائمه اطهار (ع) و مطالبي پيرامون بقيع و فضيلت دفن اموات در وادي السلام در اين فصل ذكر شده است.
10. احكام زيارت مشاهد مشرفه؛ مانند: دو ركعت نماز، زيارت به مأثور، وقوف بر ضريح و استلام قبر و... در اين فصل در ضمن 24 شماره به صورت فهرست‌وار طرح شده است.

خاتمه: بر زيارت برادران ديني نيز آدابي مترتب است، به عنوان مثال مستحب است كه مزور از زائر استقبال كرده و با او مصافحه و معانقه كند و برايش طعام و نوشيدني و ميوه بياورد و بر آنچه در خانه دارد، بخل نورزد؛ اما خويش را به تكلف نير نيندازد.

وضعيت كتاب

مقدمه محقق در رابطه با اهميت و مطالب كتاب و شيوه ارائه مطالب بوده و در ادامه علاوه بر ارائه صفحاتي از نسخ خطي، تاريخچه ساخت ابنيه بر مراقد خاندان قزويني نيز ذكر شده است. شرح حال سيد مهدي قزويني نيز به قلم فرزندش سيد مهدي قزويني (متوفي 1325ق) با اضافاتي از سيد باقر قزويني(متوفي 1333ق) پس از مقدمه محقق ذكر شده است. فهارس:

1. مصادر و مراجع به تفكيك خطي و چاپي.
2. فهرست مطالب.

منابع

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب المزار (قزویني) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور