المفسرون حياتهم و منهجهم

المفسرون حیاتهم و منهجهم

نام کتاب	المفسرون حیاتهم و منهجهم
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	ایازی، محمدعلی (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏92‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏9‎‏م‎‏7‎‏ ‎‏1373
موضوع	تفاسیر سرگذشت نامه و کتاب شناسی مفسران
ناشر	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1414 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE3170AUTOMATIONCODE

«المفسّرون حياتهم و منهجهم» تأليف سيد محمّد على ايازى به زبان عربى است كه جهت شناساندن 121 تفسير به رشته تحرير در آمده است.

ساختار

كتاب شامل يك مقدمه كه در آن به انواع بيوگرافيهاى تفاسير، فايده‌ى شناخت تفاسير، كاستى‌هاى كتابهاى معرّف مفسّران پرداخته شده و سپس به تعاريف ضرورى پيرامون اصطلاحات كتاب مثل تفاوت بين منهج، اتّجاه، طريقه و لون، ترتيب تفاسير، اسرائيليات و در خاتمه به بررسى مفسّران، دوران زندگى و منهج آنها اشاره شده است.

گزارش محتوا

معرفى تفاسير چاپ شده مذاهب اسلامى روش يكسانى ندارند بلكه حجم بررسى تفاسير بر اساس اختلاف اهميت آنها، گستردگى محتواى تفاسير با ضرورت يادآورى بعضى از افكار، مختلف مى‌گردد؛ ترتيب تفاسير بر اساس حروف الفباى عناوين آنهاست. در اين روش مذهب فكرى دخالتى در ترجيح بعضى بر بعض ديگر ندارد و پژوهشگر مى‌تواند براحتى به ديدگاه مؤلف و روش آن در بين مطالب احاطه پيدا كند.

هدف نگارنده در اين كتاب منحصر در معرفى و مقايسه متداول مى‌باشد بدين جهت وى از بيان احكام كلامى و عقيدتى مؤلفان اجتناب كرده‌اند، مگر در مواردى كه مشتمل بر فائده‌اى باشد مانند نقد اسرائيليات، خبرهاى ضعيف يا روش فكرى مفسّر. اين امر باعث راحتى دستيابى پژوهشگران به رويه‌ى فكرى مفسّر و منهج تفسيرى او شده است.

ايشان تفاسير فارسى قديمى و جديد شيعه را نام برده‌اند تا جستجوگران عرب بر اين تفاسير احاطه پيدا كنند.

نگارنده بحثهاى اين كتاب را به ترتيب زير ارائه داده‌اند:

1. اسم كتاب، نام يا اسم مشهور مؤلف، تاريخ ولادت، وفات، زبان تأليف، اجزاء كتاب

2. اطلاعات مربوط به چاپ شامل شمارگان، محل، سال، صفحات و اسم محقق

3. زندگانى مؤلف شامل نام پدر، تحصيل علمى، اساتيد، شاگردان محل وفات، موارد بارزى از دوران حيات

4. آثار علمى مؤلف مشتمل بر مهمترين آثار او مخصوصاً آثارى كه پيرامون علوم قرآن، حديث و فقه مى‌باشند.

5. معرفى فراگيرى از تفسير، شامل مباحثى راجع به كامل يا ناقص بودن، مخاطب، انگيزه نگارش، اشارات مقدّمه و مصادر، مشروح و خلاصه بودن، برگرفته از تفسير ديگر و مستقل بودن.

معرفى محتوا و روش تفسير به شكل ذيل انجام گرفته است:

أ. شناساندن روش شروع تفسير، اسلوب وارد شدن مفسّر در مباحث، البته عموم مفسّران اسلوب واحدى در اين بخش دارند، با سوره و آيه و شرح اجمالى و لفظى كلمات و جملات و سياق آيه، ارتباط آيات با بحثهاى سابق شروع كرده‌اند، على‌رغم اينكه بعضى مفسّران از اين قاعده خارج شده‌اند و از روشى ديگر بهره جسته‌اند.

ب. بعضى از تفاسير حاشيه يا شرح تفاسير ديگر بوده يا طالب هدف خاصى هستند، مؤلف سبك خاص آنها را متذكر شده است.

ج. در معرفى روش مطرح ميشود كه: آيا تفسير قرآن با قرآن است؟ چه ميزان از حديث استفاده كرده و مصادر آن كدام است؟ چه اندازه بر علم لغت اعتماد كرده؟ آيا اهتمام به جهات بلاغى و فنّى آيات داشته است؟

د. ديدگاه عقيدتى و مذهب كلامى مفسّر، خصوصيات او در تعامل با روايات، مخصوصاً اسرائيليات و خبرهاى جعلى، بررسى ميشود، ايازى بر اين باور است كه برخى معاصرين در تفسير علمى مبالغه كرده‌اند كه به نقد و تحليل آنها مى‌پردازند.

6. شناسايى كتابهاى نگاشته شده پيرامون يك تفسير شامل حاشيه، تلخيص، تحليل و نقد و فهرست موضوعى و ذكر آنها با عنوان «دراساتٌ حول التفسير».

7. نقد و تحليل بعضى از تفاسير با ارجاع به مصادر جهت استفاده پژوهشگران از اين مصادر.

مؤلف در خاتمه متذكر مى‌شوند كه؛ روشى كه در معرفى تفاسير پيموده، در همه آنها رعايت نشده است به جهت اينكه بعضى از تفاسير همه‌ى شرايط مذكور را نداشته‌اند مثلا معلومات لازم در معرفى مؤلف يا مطالب نگاشته شده پيرامون تفاسير در مورد آنها يافت نمى‌شود يا اينكه تفسير محدود بوده و نيازى به معرفى كامل نداشته است.

وضعيت كتاب

فهرست كتاب در ابتدا و در پايان فهرست روايات، كتابها براساس تاريخ نگاش، مفسّران، بر اساس مذهب، تفاسير براساس اختلاف روش، مصادر و مراجع آمده است. و در پاورقى آدرس آيات، روايات و مصادر كتاب به چشم ميخورد.