ابویعلى جعفری، محمد بن حسن بن حمزه: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ابن‌ش' به 'ابن‌ ش')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۹: خط ۴۹:
وی به سبب انتساب به جعفر بن ابی طالب(ع)، به جعفری و گاه طالبی شهرت یافته است.
وی به سبب انتساب به جعفر بن ابی طالب(ع)، به جعفری و گاه طالبی شهرت یافته است.


علاوه بر منابع رجالی امامیه از قبیل [[رجال النجاشي|رجال نجاشی]] (معاصر وی) و [[معالم العلماء في فهرست كتب الشيعة و أسماء المصنفين منهم قديماً و حديثاً (تتمة كتاب الفهرست للشيخ أبي‌جعفر الطوسي)|معالم العلماء]] [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن‌ شهرآشوب]]، منابع اهل سنت نیز از وی نام برده و شرح حالی از او به دست داده‌اند. با این‌همه، دانسته‌های ما دربارۀ ابویعلی بسیار نیست. ذهبی كه در سیر به شرح احوال او پرداخته است، با اینكه به تاریخ الشیعۀ [[ابن ابی‌طی، یحیی بن حمید|ابن ابی طی]] دسترس داشته، باز نام ابویعلی را یك جا به اشتباه ضبط كرده است.


علاوه بر منابع رجالی امامیه از قبیل رجال نجاشی (معاصر وی) و معالم العلماء ابن‌ شهرآشوب، منابع اهل سنت نیز از وی نام برده و شرح حالی از او به دست داده‌اند. با اینهمه، دانسته‌های ما دربارۀ ابویعلی بسیار نیست. ذهبی كه در سیر به شرح احوال او پرداخته است، با اینكه به تاریخ الشیعۀ ابن ابی طی دسترس داشته، باز نام ابویعلی را یك جا به اشتباه ضبط كرده است.
همین اشتباه به [[لسان الميزان (7 جلد)|لسان المیزان]] [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن‌ حجر]] و منابع متأخرتر نیز راه یافته است.
همین اشتباه به لسان المیزان ابن‌ حجر و منابع متأخرتر نیز راه یافته است.
 


==ولادت==
==ولادت==


از آنجا كه ابویعلی هنگام درگذشت شیخ مفید (۴۱۳ ق) شایستگی جانشینی او را داشته، و با توجه به تاریخ وفات ابویعلی، می‌توان تولد وی را در دهۀ ‌9 سدۀ ۴ ق تخمین زد.
از آنجا كه ابویعلی هنگام درگذشت [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] (۴۱۳ ق) شایستگی جانشینی او را داشته، و با توجه به تاریخ وفات ابویعلی، می‌توان تولد وی را در دهۀ ‌9 سدۀ ۴ ق تخمین زد.




==تحصیلات، اساتید==
==تحصیلات، اساتید==
   
   
در مورد تحصیلات ابویعلی همین قدر می‌دانیم كه وی شاگرد شیح مفید و سید مرتضی و ظاهراً حسین بن عبیدالله غضائری بوده و در فقه، اصول و كلام تبحر داشته و از علم قرائت نیز آگاه بوده است.
در مورد تحصیلات ابویعلی همین قدر می‌دانیم كه وی شاگرد [[مفید، محمد بن محمد|شیح مفید]] و [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] و ظاهراً [[غضائری، حسین بن عبیدالله|حسین بن عبیدالله غضائری]] بوده و در فقه، اصول و كلام تبحر داشته و از علم قرائت نیز آگاه بوده است.  
شهرت او در دانش و به ویژه فقاهت چندان بوده كه حتی شرح حال‌نویسان غیرشیعی، نظیر ابن اثیر، ذهبی و ابن حجر از او با عباراتی چون: «فقیه الامامیه»، «من دعاه الشیعه» و «من كبار علماء الشیعه» یاد كرده‌اند.  
 
شهرت او در دانش و به ویژه فقاهت چندان بوده كه حتی شرح حال‌نویسان غیرشیعی، نظیر [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]]، [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] از او با عباراتی چون: «فقیه الامامیه»، «من دعاه الشیعه» و «من كبار علماء الشیعه» یاد كرده‌اند.  
 




==ازدواج، جانشینی شیخ مفید، تدریس==
==ازدواج، جانشینی شیخ مفید، تدریس==


ابویعلی با دختر شیخ مفید ازدواج كرد و پس از مرگ شیخ، جانشینی او و تصدی درس كلام و فقه، به وی منزلت اجتماعی ممتازی بخشید، به‌گونه‌ای كه از نقاط دور و نزدیك چون موصل، صیدا، طرابلس و كربلا ‌برای پرسش در موضوعات گوناگون علمی به وی رجوع می‌كردند. جانشینی ابویعلی در مقام شیخ مفید، نباید به معنای ریاست مطلق امامیه در آن عصر تلقی گردد، چون بدون شك سید مرتضی (د ۴۳۶ ق) پس از مفید به این جایگاه دست یافته بود.
ابویعلی با دختر [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] ازدواج كرد و پس از مرگ شیخ، جانشینی او و تصدی درس كلام و فقه، به وی منزلت اجتماعی ممتازی بخشید، به‌گونه‌ای كه از نقاط دور و نزدیك چون موصل، صیدا، طرابلس و كربلا ‌برای پرسش در موضوعات گوناگون علمی به وی رجوع می‌كردند. جانشینی ابویعلی در مقام [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]]، نباید به معنای ریاست مطلق امامیه در آن عصر تلقی گردد، چون بدون شك [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] (د ۴۳۶ ق) پس از [[مفید، محمد بن محمد|مفید]] به این جایگاه دست یافته بود.




خط ۸۳: خط ۸۴:
==وفات==
==وفات==


تاریخ درگذشت ابویعلی در متن رجال نجاشی، همچون دیگر مآخذ، ۴۶۳ ق ضبط شده است، اما با توجه به وفات نجاشی در ۴۵۰ ق، این تاریخ می‌بایست بعدها به متن رجال افزوده شده باشد. ابن ابی طی از ابویعلی مدح بسیار كرده و او را از «عُبّاد» امامیه شمرده و گفته است كه در تشییع پیكر او، گروه بسیار شركت.
تاریخ درگذشت ابویعلی در متن [[رجال النجاشي|رجال نجاشی]]، همچون دیگر مآخذ، ۴۶۳ ق ضبط شده است، اما با توجه به وفات نجاشی در ۴۵۰ ق، این تاریخ می‌بایست بعدها به متن رجال افزوده شده باشد. ابن ابی طی از ابویعلی مدح بسیار كرده و او را از «عُبّاد» امامیه شمرده و گفته است كه در تشییع پیكر او، گروه بسیار شركت.
   
   
بنابر گفتۀ نجاشی ابویعلی را در خانۀ ‌خودش به خاك سپردند.
بنابر گفتۀ نجاشی ابویعلی را در خانۀ ‌خودش به خاك سپردند.
خط ۹۷: خط ۹۸:
تألیفات ابویعلی بیشتر به صورت مسأله یا پاسخ به مسائلی است كه از وی پرسش می‌شده است. نجاشی فهرستی از برخی آثار وی به دست داده است، بدین قرار:  
تألیفات ابویعلی بیشتر به صورت مسأله یا پاسخ به مسائلی است كه از وی پرسش می‌شده است. نجاشی فهرستی از برخی آثار وی به دست داده است، بدین قرار:  


1. جواب المسأله الوارده من صیدا؛
1.جواب المسأله الوارده من صیدا؛


۲. جواب مسأله اهل الموصل؛
۲. جواب مسأله اهل الموصل؛
خط ۱۳۶: خط ۱۳۷:


رساله‌ای نیز با عنوان مسائل متفرقه در كتابخانۀ مجلس موجود است كه از روی حدس به ابویعلی نسبت داده شده است، اما در مقایسه، آشكار می‌گردد كه این كتاب چیزی جز المسائل السرویۀ شیخ مفید نیست. از كلام عبدالكریم ابن‌طاووس برمی‌آید كه برخی از آثار ابویعلی در اختیار وی بوده و از آن‌ها در كتابش بهره گرفته است و حتی برخی روایات را از دست خط ابویعلی نقل كرده است.
رساله‌ای نیز با عنوان مسائل متفرقه در كتابخانۀ مجلس موجود است كه از روی حدس به ابویعلی نسبت داده شده است، اما در مقایسه، آشكار می‌گردد كه این كتاب چیزی جز المسائل السرویۀ شیخ مفید نیست. از كلام عبدالكریم ابن‌طاووس برمی‌آید كه برخی از آثار ابویعلی در اختیار وی بوده و از آن‌ها در كتابش بهره گرفته است و حتی برخی روایات را از دست خط ابویعلی نقل كرده است.
بغدادی نیز در هدیه ظاهراً با خلط میان ابویعلی و شیخ طوسی، آثاری چون تفسیر القرآن و امالی فی الحدیث را به ابویعلی نسبت داده است. همو شاید به همین سبب، علاوه بر اینكه نام جد ابویعلی را به غلط علی ضبط كرده، او را به تبع سبكی، بر مذهب شافعی دانسته است.  
بغدادی نیز در هدیه ظاهراً با خلط میان ابویعلی و شیخ طوسی، آثاری چون تفسیر القرآن و امالی فی الحدیث را به ابویعلی نسبت داده است. همو شاید به همین سبب، علاوه بر اینكه نام جد ابویعلی را به غلط علی ضبط كرده، او را به تبع سبكی، بر مذهب شافعی دانسته است. <ref>انصاری، حسن، ‌ج6، ص434-435</ref>.
<ref>انصاری، حسن، ‌ج6، ص434-435</ref>.
‌  
‌  
==پانویس==
==پانویس==