أسرار البلاغة في علم البيان: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۹: خط ۲۹:




'''اسرار البلاغة''' در موضوع علم بيان، توسط [[عبدالقاهر جرجانى]] (متوفاى 471ق) از اديبان و نحویان ایرانى و از پایه‌گذاران دو علم از علوم بلاغى يعنى معانى و بيان نوشته شده است.او برای سروسامان بخشيدن به این علوم، قرآن كريم را كانون توجه و تحقيق خود قرار داد و کتاب دلائل الاعجاز را در علم معانى و اسرار البلاغة را در علم بيان تدوین كرد. کتاب اسرار البلاغه را بايد به سبب دربرداشتن یک دورۀ كامل علم بيان با درون‌مايه‌اى غنى یکى از كتب زيرساز این دانش دانست.
'''اسرار البلاغة''' در موضوع علم بیان، توسط [[جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان|عبدالقاهر جرجانى]] (متوفاى 471ق) از ادیبان و نحویان ایرانى و از پایه‌گذاران دو علم از علوم بلاغى یعنى معانى و بیان نوشته شده است.او برای سروسامان بخشیدن به این علوم، قرآن کریم را کانون توجه و تحقیق خود قرار داد و کتاب دلائل الاعجاز را در علم معانى و اسرار البلاغة را در علم بیان تدوین کرد. کتاب اسرار البلاغه را باید به سبب دربرداشتن یک دورۀ کامل علم بیان با درون‌مایه‌اى غنى یکى از کتب زیرساز این دانش دانست.


==ویژگى‌ها==
==ویژگى‌ها==


قبل از [[جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان|جرجانى]] کسانى چون [[جاحظ]] و [[ابن دريد|ابن درید]] و غیره در علم بیان آثارى از خود بجاى گذاشته‌اند، اما بسیارى از اهل فن [[جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان|عبدالقاهر جرجانى]] را مؤسس و واضع علم بلاغت مى‌دانند چرا که آثار نویسندگان قبل از وى مشتمل بر ابحاثى پراکنده بود که از گوشه و کنار گرد آمده بود اما [[جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان|جرجانى]] اصول علم بلاغت را تدوین کرده،
فروع این علم را به آن اصول بازگرداند و برای آن قواعد و اصولى مقرر نمود که از هرگونه نقص و تعقیدى خالى است و از تجرید و تعقیدهاى منطقى که در آثار افرادى چون سکاکى نمایان است، به دور مانده است.


قبل از جرجانى كسانى چون [[جاحظ]] و [[ابن دريد]] و غيره در علم بيان آثارى از خود بجاى گذاشته‌اند، اما بسيارى از اهل فن عبدالقاهر جرجانى را مؤسس و واضع علم بلاغت مى‌دانند چرا كه آثار نویسندگان قبل از وى مشتمل بر ابحاثى پراكنده بود كه از گوشه و كنار گرد آمده بود اما جرجانى اصول علم بلاغت را تدوین كرده،
در کتاب [[جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان|جرجانى]] توجه ویژه‌اى به محسنات بدیعیه شده است، در حالیکه این محسنات از دیدگاه عالمان علوم بلاغت متأخر امرى خارج از مطابقت کلام با مقتضاى حال به شمار مى‌رفت و ایشان محسنات را صرفا آرایه‌اى لفظى برای کلامى که وجوه مطابقت را به دست آورده بود مى‌دانستند.
فروع این علم را به آن اصول بازگرداند و برای آن قواعد و اصولى مقرر نمود كه از هرگونه نقص و تعقيدى خالى است و از تجريد و تعقيدهاى منطقى كه در آثار افرادى چون سكاكى نمايان است، به دور مانده است.


در کتاب جرجانى توجه ویژه‌اى به محسنات بديعيه شده است، در حالیکه این محسنات از ديدگاه عالمان علوم بلاغت متأخر امرى خارج از مطابقت كلام با مقتضاى حال به شمار مى‌رفت و ايشان محسنات را صرفا آرايه‌اى لفظى برای كلامى كه وجوه مطابقت را به دست آورده بود مى‌دانستند.
ویژگى دیگر این کتاب اینست که علاوه بر طرح مسائل مربوط، نشان از اجتهاد نویسندۀ آن دارد، چه در موارد بسیارى همزمان با توضیح یک اصطلاح بیانى چندان از آن لایه برمى‌گیرد که دریافت خواننده از آن با آنچه پیشتر در ذهن داشته کاملا متفاوت مى‌گردد و اندیشه پیوسته در معرض مفاهیم ظریف و نازکى قرار مى‌گیرد که به هرروى دریافت کامل آن را بر پژوهشگر دشوار مى‌سازد و ره‌آورد این دشوارى به دست آوردن مفهومى است ظریف که وجه امتیاز این کتاب نسبت به سایر کتاب‌هاى مشابه است.استعاره، مجاز، تشبیه، تمثیل و دیگر اصطلاحات بیانى در کتاب اسرار البلاغه از مفهومى به مراتب پربارتر برخوردار است.
 
ویژگى ديگر این کتاب اينست كه علاوه بر طرح مسائل مربوط، نشان از اجتهاد نویسندۀ آن دارد، چه در موارد بسيارى همزمان با توضيح یک اصطلاح بيانى چندان از آن لايه برمى‌گيرد كه دريافت خواننده از آن با آنچه پيشتر در ذهن داشته كاملا متفاوت مى‌گردد و انديشه پيوسته در معرض مفاهيم ظريف و نازكى قرار مى‌گيرد كه به هرروى دريافت كامل آن را بر پژوهشگر دشوار مى‌سازد و ره‌آورد این دشوارى به دست آوردن مفهومى است ظريف كه وجه امتياز این کتاب نسبت به ساير کتاب‌هاى مشابه است.استعاره، مجاز، تشبيه، تمثيل و ديگر اصطلاحات بيانى در کتاب اسرار البلاغه از مفهومى به مراتب پربارتر برخوردار است.


==ساختار==
==ساختار==
کتاب مشتمل بر مقدمه مؤلف، فصلى دربارۀ اقسام و انواع تجنيس، استعاره، اقسام تشبيه، فرق تشبيه با تمثيل، شبه عقلى، تفاوت تشبيه متعدد و تشبيه مركب، فرق استعاره با تمثيل، سرقت شعرى و اقسام آن، فرق تشبيه و استعارة، تعريف حقيقت و مجاز، مجاز عقلى و مجاز لغوى و تفاوت بين این دو و تقسيمات هریک، حذف و زيادت و غيره مى‌باشد.
کتاب مشتمل بر مقدمه مؤلف، فصلى دربارۀ اقسام و انواع تجنیس، استعاره، اقسام تشبیه، فرق تشبیه با تمثیل، شبه عقلى، تفاوت تشبیه متعدد و تشبیه مرکب، فرق استعاره با تمثیل، سرقت شعرى و اقسام آن، فرق تشبیه و استعارة، تعریف حقیقت و مجاز، مجاز عقلى و مجاز لغوى و تفاوت بین این دو و تقسیمات هریک، حذف و زیادت و غیره مى‌باشد.


==نسخه‌شناسى==
==نسخه‌شناسى==


این کتاب با تحقیق و پژوهش دکتر [[هنداوی، عبدالحمید|عبدالحمید هنداوى]]، استاد دانشکده دار العلوم دانشگاه قاهره در قطع وزیرى با جلد گالینگور در 326 صفحه از سوى دار الکتب العلمیه، بیروت برای اولین‌بار در سال 1422 ه‍-2001‌م منتشر شده است.


اين کتاب با تحقيق و پژوهش دكتر [[عبدالحمید هنداوى]]، استاد دانشكده دار العلوم دانشگاه قاهره در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 326 صفحه از سوى دار الكتب العلمیه، بيروت برای اولین‌بار در سال 1422 ه‍-2001‌م منتشر شده است.
محقق در ابتداى این نسخه مقدمه سید‌ ‎[[محمد رشید رضا]] دربارۀ این کتاب را قبل از مقدمه‌اى که خود بر این اثر نگاشته است آورده است.محقق متن کتاب را طبق نسخه‌هاى رایج به‌ویژه نسخه رشید رضا که در سال 1981‌م از سوى دار المعرفة به چاپ رسیده است و نیز نسخه محمود شاکر،ضبط نموده و تمام شواهد کتاب و آیات قرآنى و احادیث و اشعار موجود را از مصادر اصلى تخریج نموده و نسبت به شرح واژگان غریب آن اهتمام ورزیده است.


محقق در ابتداى این نسخه مقدمه سيد‌ ‎[[محمد رشيد رضا]] دربارۀ این کتاب را قبل از مقدمه‌اى كه خود بر این اثر نگاشته است آورده است.محقق متن کتاب را طبق نسخه‌هاى رايج به‌ویژه نسخه رشيد رضا كه در سال 1981‌م از سوى دار المعرفة به چاپ رسيده است و نيز نسخه محمود شاكر،ضبط نموده و تمام شواهد کتاب و آيات قرآنى و احاديث و اشعار موجود را از مصادر اصلى تخريج نموده و نسبت به شرح واژگان غريب آن اهتمام ورزيده است.
مهمترین حواشى رشید رضا و شیخ [[محمد عبده]] و نیز شیخ [[شاکر، محمود|محمود شاکر]] را در پاورقى کتاب به همراه تعلیقات و حواشى خود آورده است.
مهمترين حواشى رشيد رضا و شيخ [[محمد عبده]] و نيز شيخ [[محمود شاكر]] را در پاورقى کتاب به همراه تعليقات و حواشى خود آورده است.
در پایان این نسخه فهرست آیات قرآنى، احادیث نبوى، اقوال و أمثال، ابیات شعرى، رجز و فهرست موضوعات کتاب در اختیار خواننده قرار گرفته است.
در پایان این نسخه فهرست آيات قرآنى، احاديث نبوى، اقوال و أمثال، ابيات شعرى، رجز و فهرست موضوعات کتاب در اختيار خواننده قرار گرفته است.


==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
#مقدمه رشيد رضا و محقق کتاب دكتر هنداوى
#مقدمه رشید رضا و محقق کتاب دکتر هنداوى
#دانشنامه قرآن كريم، ج اول ص840 و 211 [[خرمشاهی، بهاءالدین|بهاء‌الدين خرمشاهى]]  
#دانشنامه قرآن کریم، ج اول ص840 و 211 [[خرمشاهی، بهاءالدین|بهاء‌الدین خرمشاهى]]  
 
 


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش