۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
گنجینه بهارستان (علوم قرآنی و روایی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۹ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۳:۵۴
، ۹ سپتامبر ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'ی‌ه' به 'ی‌ه'
جز (جایگزینی متن - 'ل‌ت' به 'ل‌ت') |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ه' به 'ی‌ه') |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه کتاب مطالب ارزنده‌ای در مورد | در مقدمه کتاب مطالب ارزنده‌ای در مورد ویژگی‌ها و اهداف این مجموعه نوشتار ذکر شده است از جمله اینکه، این اثر در پی جمعآوری آثار و رسائلی است که: الف) از لحاظ کمی پس از تصحیح، حداکثر در حدود صد صفحه باشند؛ ب) رساله‌هایی آورده شده است که حداقل یک نسخه از آن از در کتابخانه مجلس موجود است؛ ج) چون هدف اصلی از این نوشتار بازخوانی و احیای رساله‌های موجود در کتابخانه مجلس است، اصراری بر بهره برداری از نسخ موجود در دیگر کتابخانه‌ها نیست؛ د) اولویت با در این مجموعه با رسائلی است که تا کنون به زیور طبع آراسته نشده است. | ||
در جلد اول کتاب، هفده رساله جمعآوریشده است که در دو بخش عمده علوم قرآنى و علوم روایى مطالب را عرضه می‌کند. در بخش علوم قرآنى به ترتیب رساله‌های زیر است: | در جلد اول کتاب، هفده رساله جمعآوریشده است که در دو بخش عمده علوم قرآنى و علوم روایى مطالب را عرضه می‌کند. در بخش علوم قرآنى به ترتیب رساله‌های زیر است: | ||
# رسم القرآن: از کهنترین رسائل فارسى در زمینه رسم‌الخط قرآن که توسط ابوبکر بن احمد بن حسین بن مهران نیشابورى(295-381ق) تألیف گردیده و داراى اهمیت ویژه‌اى در زمینه کتابت قرآن هست. رساله حاضر، به تاریخ ۱۰۱۴ هجرى کتابت یافته است، از این رساله تحریرهاى متعددى به عربى یا به ترجمه فارسى در دست است. یکى از نسخه‌هاى فارسى آن در مجموعه رسائل فارسى (دفتر چهارم) بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس تحت عنوان اختلافات هجاء قرآنى با مقدمه‌اى سودمند انتشار یافته است که در مواردى نه اندک، با نسخه کتابخانه مجلس اختلاف دارد<ref>مقدمه، صفحه بیست‌وهشت</ref>. | # رسم القرآن: از کهنترین رسائل فارسى در زمینه رسم‌الخط قرآن که توسط ابوبکر بن احمد بن حسین بن مهران نیشابورى(295-381ق) تألیف گردیده و داراى اهمیت ویژه‌اى در زمینه کتابت قرآن هست. رساله حاضر، به تاریخ ۱۰۱۴ هجرى کتابت یافته است، از این رساله تحریرهاى متعددى به عربى یا به ترجمه فارسى در دست است. یکى از نسخه‌هاى فارسى آن در مجموعه رسائل فارسى (دفتر چهارم) بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس تحت عنوان اختلافات هجاء قرآنى با مقدمه‌اى سودمند انتشار یافته است که در مواردى نه اندک، با نسخه کتابخانه مجلس اختلاف دارد<ref>مقدمه، صفحه بیست‌وهشت</ref>. | ||
# سلك البيان: تألیف ملا محمدجعفر استرآبادى(1198-1263ق) معروف به شریعتمدار که در آن به بیان کلمات قرآنى که احتمال اشتباه در قرائت آن‌ها وجود دارد پرداخته و به ترتیب سوره‌هاى قرآن، به‌تفصیل کلمات مزبور را بیان کرده است. ازآنجاکه در این مجموعه بنا بر اختصار است، سعى شده تا متنى ویراسته و در حد امکان نزدیک به متن مؤلف ارائه گردد و از تقدیم و تعلیق و تحلیل محتوا احتراز گردیده. تنها اندکى تغییر در رسم‌الخط رساله بهعملآمده تا براى خواننده امروزى نامأنوس نباشد. | # سلك البيان: تألیف ملا محمدجعفر استرآبادى(1198-1263ق) معروف به شریعتمدار که در آن به بیان کلمات قرآنى که احتمال اشتباه در قرائت آن‌ها وجود دارد پرداخته و به ترتیب سوره‌هاى قرآن، به‌تفصیل کلمات مزبور را بیان کرده است. ازآنجاکه در این مجموعه بنا بر اختصار است، سعى شده تا متنى ویراسته و در حد امکان نزدیک به متن مؤلف ارائه گردد و از تقدیم و تعلیق و تحلیل محتوا احتراز گردیده. تنها اندکى تغییر در رسم‌الخط رساله بهعملآمده تا براى خواننده امروزى نامأنوس نباشد. نادرستی‌ها و ناهمگونی‌های نسخه با حرف رمز «س» در پاورقی‌ها مشخص شده است<ref>همان</ref>. | ||
# عمدة القاري: منظومه‌اى مختصر در علم تجوید که توسط مؤلفى ناشناخته به نام حافظ شرف به سال 703ق سروده شده؛ رساله داراى یک مقدمه و نه بخش است. در مقدمه به حمد و ثناى پروردگار، پیامبر اکرم(ص) یاران و پیروان ایشان مىپردازد و در پى این مقدمه بخشه‌ای نه گانه باب المد، باب الادغام، باب النون الساکنه و التنوین، باب احکام الراات، باب احکام اللامات، باب احکام الوقف، در بیان مخارج، در بیان وقف و بیان وقف کفر مىآید<ref>همان</ref>. | # عمدة القاري: منظومه‌اى مختصر در علم تجوید که توسط مؤلفى ناشناخته به نام حافظ شرف به سال 703ق سروده شده؛ رساله داراى یک مقدمه و نه بخش است. در مقدمه به حمد و ثناى پروردگار، پیامبر اکرم(ص) یاران و پیروان ایشان مىپردازد و در پى این مقدمه بخشه‌ای نه گانه باب المد، باب الادغام، باب النون الساکنه و التنوین، باب احکام الراات، باب احکام اللامات، باب احکام الوقف، در بیان مخارج، در بیان وقف و بیان وقف کفر مىآید<ref>همان</ref>. | ||
# تحفة الحفاظ: منظومه‌اى مفصل‌تر از رساله پیشین، تألیف نصرة بن عمر ملقب به سکندر، از دانشمندان قرن نهم هجرى که با نظمى دلنشین خلاصه‌اى از همه احکام تجویدى را از شش کتاب دیگر برگزیده است. موضوعات مطروحه در این منظومه، اگرچه نسبت به کتب دیگرى که در علم تجوید نوشته شده، از جامعیت کافى برخوردار نیست، اما ناظم تلاش نموده است تا مطالب مهم علم تجوید را با گزینش از شش کتاب دیگر براى مبتدیان در این علم گرد آورد. مهمترین موضوعات طرح شده در این منظومه عبارتند از: تعریف تجوید، مخارج حروف، مد، نون ساکن، تنوین، قلب، اظهار، ادغام، اخفا، تاء تأنیث، تفخیم و ترقیق را، تلفظ واژه الله، وقف، اشمام، روم، تکبیر، اسامى و مولد قرا، شمار آیات و حروف هجا<ref>همان، صفحه بیست‌وهشت و بیست‌ونه</ref>. | # تحفة الحفاظ: منظومه‌اى مفصل‌تر از رساله پیشین، تألیف نصرة بن عمر ملقب به سکندر، از دانشمندان قرن نهم هجرى که با نظمى دلنشین خلاصه‌اى از همه احکام تجویدى را از شش کتاب دیگر برگزیده است. موضوعات مطروحه در این منظومه، اگرچه نسبت به کتب دیگرى که در علم تجوید نوشته شده، از جامعیت کافى برخوردار نیست، اما ناظم تلاش نموده است تا مطالب مهم علم تجوید را با گزینش از شش کتاب دیگر براى مبتدیان در این علم گرد آورد. مهمترین موضوعات طرح شده در این منظومه عبارتند از: تعریف تجوید، مخارج حروف، مد، نون ساکن، تنوین، قلب، اظهار، ادغام، اخفا، تاء تأنیث، تفخیم و ترقیق را، تلفظ واژه الله، وقف، اشمام، روم، تکبیر، اسامى و مولد قرا، شمار آیات و حروف هجا<ref>همان، صفحه بیست‌وهشت و بیست‌ونه</ref>. | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
# شرح حدیث كنت كنزاً مخفياً: این شرح که به‌اشتباه از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهین]] یا [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایى]] و یا [[علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد|علاءالدوله سمنانى]] دانسته شده، از رسائل شیخ اشراق [[ابن عربی، محمد بن علی|محی‌الدین عربى]](638ق) است که در پاسخ به اشکالى بر مضمون آن، تألیف نموده. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در این رساله چهار جواب به اشکال مزبور ارائه کرده است<ref>همان، صفحه سی</ref>. | # شرح حدیث كنت كنزاً مخفياً: این شرح که به‌اشتباه از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهین]] یا [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایى]] و یا [[علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد|علاءالدوله سمنانى]] دانسته شده، از رسائل شیخ اشراق [[ابن عربی، محمد بن علی|محی‌الدین عربى]](638ق) است که در پاسخ به اشکالى بر مضمون آن، تألیف نموده. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در این رساله چهار جواب به اشکال مزبور ارائه کرده است<ref>همان، صفحه سی</ref>. | ||
# صحيفة المحبة: در مجموعه میراث مکتوب اسلامى، چهل حدیثهاى فراوانى به چشم مىآید. این رساله ترجمه منظوم چهل حدیثى است که توسط سائل کاشانى (م 940ق) سروده شده. ناظم هر حدیث را در قالب دو بیت به زیبایى بیان کرده است<ref>همان</ref>. | # صحيفة المحبة: در مجموعه میراث مکتوب اسلامى، چهل حدیثهاى فراوانى به چشم مىآید. این رساله ترجمه منظوم چهل حدیثى است که توسط سائل کاشانى (م 940ق) سروده شده. ناظم هر حدیث را در قالب دو بیت به زیبایى بیان کرده است<ref>همان</ref>. | ||
# ستين عادلى: عادل بن على بن عادل(م قرن 10ق) که از عالمان و شاعران گمنام عهد صفوى است، در این رساله شصت حدیث نبوى را با بیانى ساده و روان در قالب یک یا دو بیت فارسى به نظم کشیده. این رساله پیشازاین در مجموعه میراث حدیث شیعه به چاپ رسیده، اما عدم بهره‌مندى مصحح محترم آن از نسخه مجلس شوراى اسلامى و نیز برخى | # ستين عادلى: عادل بن على بن عادل(م قرن 10ق) که از عالمان و شاعران گمنام عهد صفوى است، در این رساله شصت حدیث نبوى را با بیانى ساده و روان در قالب یک یا دو بیت فارسى به نظم کشیده. این رساله پیشازاین در مجموعه میراث حدیث شیعه به چاپ رسیده، اما عدم بهره‌مندى مصحح محترم آن از نسخه مجلس شوراى اسلامى و نیز برخى کاستی‌ها در تحقیق و تصحیح، چاپ مجدد آن را ضرورى نمود<ref>همان</ref>. | ||
# [[الأربعون حديثاَ|الأربعون]]: [[مجلسی، محمدباقر|علامه محمدباقر مجلسى]](1037-1110ق) در میان خیل آثار گران‌بهای بجاى مانده از خویش، چهل حدیثى نیز به یادگار نهاده است. احادیث منقول در این اثر که به زبان فارسى تألیف شده، جملگى از پیامبر اکرم(ص) و پیرامون خواص اوراد و اذکار است<ref>همان، صفحه سیویک</ref>. | # [[الأربعون حديثاَ|الأربعون]]: [[مجلسی، محمدباقر|علامه محمدباقر مجلسى]](1037-1110ق) در میان خیل آثار گران‌بهای بجاى مانده از خویش، چهل حدیثى نیز به یادگار نهاده است. احادیث منقول در این اثر که به زبان فارسى تألیف شده، جملگى از پیامبر اکرم(ص) و پیرامون خواص اوراد و اذکار است<ref>همان، صفحه سیویک</ref>. | ||
# الدر المكنون: مجموعه‌اى از 283 حدیث کوتاه منقول از [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] که در ابوابى به ترتیب حروف الفبا توسط امین الاسلام [[طبرسی، فضل بن حسن|فضل بن حسن طبرسى]](م 548ق) صاحب [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع‌البیان]] گردآورده شده است<ref>همان</ref>. | # الدر المكنون: مجموعه‌اى از 283 حدیث کوتاه منقول از [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] که در ابوابى به ترتیب حروف الفبا توسط امین الاسلام [[طبرسی، فضل بن حسن|فضل بن حسن طبرسى]](م 548ق) صاحب [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع‌البیان]] گردآورده شده است<ref>همان</ref>. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
در ابتدای کتاب فهرست محتویات و در انتهای آن فهارس فنی ذکر شده است. | در ابتدای کتاب فهرست محتویات و در انتهای آن فهارس فنی ذکر شده است. | ||
در | در پاورقی‌ها توضیح برخی از عبارتها، اختلاف نسخ و آدرس مطالب ذکر شده است. | ||
رساله «رسم القرآن» توسط [[امامی، ابوالقاسم|ابوالقاسم امامی]]، «سلك البيان» توسط سید مهدی جهرمی، «عمدة القاري» توسط محمد شیرین‌کار، «تحفة الحفاظ» و «مردیه» و «فضل الصلوات» توسط سید محمد یوسفی، «تفسير آیة الكرسی» و «[[العروة الوثقی|عروة الوثقی]]» و «ادعیه میریه» توسط [[اوجبی، علی|علی اوجبی]]، «شرح حدیث كنت كنزاً مخفياً» توسط فاطمه فنا، «صحيفة المحبة» و «سلوة الشيعة» توسط جویا جهانبخش، «ستين عادلی» توسط عبدالحسین مهدوی، «الأربعون» توسط محمود نظری، «الدر المكنون» و «ضوابط الأسماء و اللواحق» توسط بشیر جزایری مورد تحقیق قرار گرفته است. | رساله «رسم القرآن» توسط [[امامی، ابوالقاسم|ابوالقاسم امامی]]، «سلك البيان» توسط سید مهدی جهرمی، «عمدة القاري» توسط محمد شیرین‌کار، «تحفة الحفاظ» و «مردیه» و «فضل الصلوات» توسط سید محمد یوسفی، «تفسير آیة الكرسی» و «[[العروة الوثقی|عروة الوثقی]]» و «ادعیه میریه» توسط [[اوجبی، علی|علی اوجبی]]، «شرح حدیث كنت كنزاً مخفياً» توسط فاطمه فنا، «صحيفة المحبة» و «سلوة الشيعة» توسط جویا جهانبخش، «ستين عادلی» توسط عبدالحسین مهدوی، «الأربعون» توسط محمود نظری، «الدر المكنون» و «ضوابط الأسماء و اللواحق» توسط بشیر جزایری مورد تحقیق قرار گرفته است. | ||