۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
القبسات که نام کامل آن در برخى از منابع تحت عنوان «قبسات حق اليقين في حدوث العالم» آمده است، مهم‌ترین کتاب از میر برهان‌الدین محمدباقر داماد حسینى ملقب به «معلم ثالث» و «سید الافضل» و معروف به «[[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]»، از فیلسوفان بنام دوره صفویه، در موضوع حدوث دهری است.<ref>آشنایی با کتاب «القبسات»، 1385- 1386، ص110</ref> | القبسات که نام کامل آن در برخى از منابع تحت عنوان «قبسات حق اليقين في حدوث العالم» آمده است، مهم‌ترین کتاب از [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میر برهان‌الدین محمدباقر داماد حسینى]] ملقب به «معلم ثالث» و «سید الافضل» و معروف به «[[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]»، از فیلسوفان بنام دوره صفویه، در موضوع حدوث دهری است.<ref>آشنایی با کتاب «القبسات»، 1385- 1386، ص110</ref> | ||
اثر حاضر به اهتمام [[محقق، مهدی|مهدی محقق]]، توشیهیکو | اثر حاضر به اهتمام [[محقق، مهدی|مهدی محقق]]، [[ایزوتسو، توشیهیکو|توشیهیکو ایزوتسو]]، [[ديباجي، ابراهيم|ابراهیم دیباجی]] و علی موسوی بهبهانی به چاپ رسیده است. | ||
===تاریخ نگارش=== | ===تاریخ نگارش=== | ||
این کتاب را سید داماد در ربیع‌الاول سال 1034ق، روز میلاد پیامبر(ص) آغاز و در شعبان همان سال، به پایان رسانیده است و خود ایشان در آخر کتاب تحت عنوان «بدأ كتابی القبسات 1034» به این مطلب اشاره فرموده‌اند.<ref>همان، ص110- 11</ref> | این کتاب را [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|سید داماد]] در ربیع‌الاول سال 1034ق، روز میلاد پیامبر(ص) آغاز و در شعبان همان سال، به پایان رسانیده است و خود ایشان در آخر کتاب تحت عنوان «بدأ كتابی القبسات 1034» به این مطلب اشاره فرموده‌اند.<ref>همان، ص110- 11</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
نمونه خط [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]، سه مقدمه از [[محقق، مهدی|مهدی محقق]]، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل اسکندربیک منشی در «تاریخ عالم‌آرای عباسی»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از تقی‌الدین حسینی کاشانی در «تذکره خلاصة الأشعار»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از لاهیجی اشکوری در «محبوب القلوب»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از سید علی‌خان مدنی در «سلافة العصر»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از محمدعلی مدرس تبریزی در «ریحانة الأدب»، مقدمه تحلیلی قبسات به قلم [[بهبهانی، علی|سید علی موسوی بهبهانی]]، مقدمه «[[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] یا معلم ثالث «مکتب الهی اصفهان»» نوشته [[کربن، هانری|هانری کربن]] با ترجمه عیسی سپهبدی، مقدمه «فلسفه [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]» نوشته توشیهیکو ایزوتسو با ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مقدمه «حدوث دهری [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]» نوشته فضل‌الرحمن با ترجمه کامران فانی، مقدمه «تأثیر ابن سینا بر [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]» نوشته [[محقق، مهدی|مهدی محقق]] و سه یادداشت بر کتاب القبسات، نوشته سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، آغازگر کتاب می‌باشد.<ref>متن کتاب، صفحه دال- صدوشصت‌وهفت</ref> | نمونه خط [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]، سه مقدمه از [[محقق، مهدی|مهدی محقق]]، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل اسکندربیک منشی در «تاریخ عالم‌آرای عباسی»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از تقی‌الدین حسینی کاشانی در «تذکره خلاصة الأشعار»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از لاهیجی اشکوری در «محبوب القلوب»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از سید علی‌خان مدنی در «سلافة العصر»، شرح حال [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] به نقل از محمدعلی مدرس تبریزی در «ریحانة الأدب»، مقدمه تحلیلی قبسات به قلم [[بهبهانی، علی|سید علی موسوی بهبهانی]]، مقدمه «[[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] یا معلم ثالث «مکتب الهی اصفهان»» نوشته [[کربن، هانری|هانری کربن]] با ترجمه عیسی سپهبدی، مقدمه «فلسفه [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]» نوشته [[ایزوتسو، توشیهیکو|توشیهیکو ایزوتسو]] با ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مقدمه «حدوث دهری [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]» نوشته فضل‌الرحمن با ترجمه کامران فانی، مقدمه «تأثیر ابن سینا بر [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]» نوشته [[محقق، مهدی|مهدی محقق]] و سه یادداشت بر کتاب القبسات، نوشته سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، آغازگر کتاب می‌باشد.<ref>متن کتاب، صفحه دال- صدوشصت‌وهفت</ref> | ||
سید داماد این کتاب را در یک مقدمه و ده باب تنظیم کرده و هر بابى را «قبس» نامیده و هر قبسى مشتمل بر فصول کوچکى است که از آنها تعبیر به «ومضه» یا «ومیض» کرده است. قبس به معنى «اخگر» یا «پاره آتش» است و از قرآن مجید اقتباس شده؛ در آنجا که مى‌فرماید: «'''...أو آتيكم بشهاب قبس لعلكم تصطلون'''»(7/27). ومضه و ومیض نیز از ریشه «ومض» و به معنى «درخشیدن برق» است.<ref>ر.ک: آشنایی با کتاب «القبسات»، 1385- 1386، ص111</ref> | سید داماد این کتاب را در یک مقدمه و ده باب تنظیم کرده و هر بابى را «قبس» نامیده و هر قبسى مشتمل بر فصول کوچکى است که از آنها تعبیر به «ومضه» یا «ومیض» کرده است. قبس به معنى «اخگر» یا «پاره آتش» است و از قرآن مجید اقتباس شده؛ در آنجا که مى‌فرماید: «'''...أو آتيكم بشهاب قبس لعلكم تصطلون'''»(7/27). ومضه و ومیض نیز از ریشه «ومض» و به معنى «درخشیدن برق» است.<ref>ر.ک: آشنایی با کتاب «القبسات»، 1385- 1386، ص111</ref> | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
از جمله ویژگی‌های این کتاب، آن است که فصل‌بندی و ابواب کتاب، مانند دیگر کتب مشابه، روشن و منظم نیست و این خود یکی از ممیزات سبک نگارش داماد بشمار می‌رود. با توجه بدین نکته است که فهرست مطالب آن، بدان صورت که کاملا روشن و گویا باشد، آسان نمی‌نماید. علاوه بر این مطالب و مسائل فلسفی، هرچند به طریق منطقی هم باشد، نمی‌توان برای آنها همانند کتاب‌های ادبی یا حقوقی، فهرست منظم و کاملا روشنی تهیه کرد و این مشکل ناشی از طبیعت مسائل فلسفی است؛ یعنی این مطالب آن‌چنان به هم بستگی دارند که نمی‌توان آنها را دسته‌بندی کرد و هر دسته را در جای جدا و معین قرار داد.<ref>متن کتاب، صفحه شصت‌وپنج</ref> | از جمله ویژگی‌های این کتاب، آن است که فصل‌بندی و ابواب کتاب، مانند دیگر کتب مشابه، روشن و منظم نیست و این خود یکی از ممیزات سبک نگارش داماد بشمار می‌رود. با توجه بدین نکته است که فهرست مطالب آن، بدان صورت که کاملا روشن و گویا باشد، آسان نمی‌نماید. علاوه بر این مطالب و مسائل فلسفی، هرچند به طریق منطقی هم باشد، نمی‌توان برای آنها همانند کتاب‌های ادبی یا حقوقی، فهرست منظم و کاملا روشنی تهیه کرد و این مشکل ناشی از طبیعت مسائل فلسفی است؛ یعنی این مطالب آن‌چنان به هم بستگی دارند که نمی‌توان آنها را دسته‌بندی کرد و هر دسته را در جای جدا و معین قرار داد.<ref>متن کتاب، صفحه شصت‌وپنج</ref> | ||
در قبس اول، از انواع حدوث و اقسام وجود از جهت حادث و غیر حادث بودن و نیز تحدید موضوع مورد بحث کتاب گفتگو می‌شود که جمیعا شامل هفت «ومضه» است و ومضه‌های چهار و هفت، هرکدام مشتمل بر هفت «ومیض». این تقسیم‌بندی را می‌توان چنین تفسیر کرد که «قبس» به‌منزله باب و «ومضه» در حکم فصل و «ومیض» همچون بند فرض شده است.<ref>همان، صفحه هفتادویک</ref> | در قبس اول، از انواع حدوث و اقسام وجود از جهت حادث و غیر حادث بودن و نیز تحدید موضوع مورد بحث کتاب گفتگو می‌شود که جمیعا شامل هفت «ومضه» است و ومضه‌های چهار و هفت، هرکدام مشتمل بر هفت «ومیض». این تقسیم‌بندی را می‌توان چنین تفسیر کرد که «قبس» به‌منزله باب و «ومضه» در حکم فصل و «ومیض» همچون بند فرض شده است.<ref>همان، صفحه هفتادویک</ref> | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۵: | ||
بحث در سایر قبسات نیز بر همین منوال می‌باشد. می‌توان چنین گفت که محور اساسى و اصلى کتاب از ابتدا تا انتها، حول خلقت جهان و چگونگى صدور عالم از بارى تعالى و همچنین اثبات «حدوث دهرى» مى‌گردد که خود [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] آن را ابداع و برهانى کرده است؛ اما «انواع حدوث و تقسیم وجود بر حسب آن، انواع سه‌گانه سبق ذاتى، تأخر انفکاکى و اثبات حدوث دهرى، استشهاد بر آیات و احادیث، وجود طبایع مرسله، اتصال زمان و حرکت، دفع شکوک، صفات قدرت و اراده بارى تعالى، جواهر عقلیه و ترتیب نظام عالم وجود و بالاخره قضا و قدر الهى و چگونگى دخول شر در آن» عناوین اصلى کتاب را تشکیل مى‌دهد.<ref>ر.ک: آشنایی با کتاب «القبسات»، 1385- 1386، ص111</ref> | بحث در سایر قبسات نیز بر همین منوال می‌باشد. می‌توان چنین گفت که محور اساسى و اصلى کتاب از ابتدا تا انتها، حول خلقت جهان و چگونگى صدور عالم از بارى تعالى و همچنین اثبات «حدوث دهرى» مى‌گردد که خود [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] آن را ابداع و برهانى کرده است؛ اما «انواع حدوث و تقسیم وجود بر حسب آن، انواع سه‌گانه سبق ذاتى، تأخر انفکاکى و اثبات حدوث دهرى، استشهاد بر آیات و احادیث، وجود طبایع مرسله، اتصال زمان و حرکت، دفع شکوک، صفات قدرت و اراده بارى تعالى، جواهر عقلیه و ترتیب نظام عالم وجود و بالاخره قضا و قدر الهى و چگونگى دخول شر در آن» عناوین اصلى کتاب را تشکیل مى‌دهد.<ref>ر.ک: آشنایی با کتاب «القبسات»، 1385- 1386، ص111</ref> | ||
[[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] در تمهید مطالب فوق و اثبات نظر خود درباره حدوث دهرى عالم، بیش از همه توجه به | [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] در تمهید مطالب فوق و اثبات نظر خود درباره حدوث دهرى عالم، بیش از همه توجه به «[[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]» و آثارش و پس از او به «[[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسى]]«داشته است و در موارد زیادى اشاره به اقوال حکماى دیگر نیز مى‌کند.<ref>همان</ref> | ||
سید داماد در مورد علم الهى، ایراداتى را که [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] در شرح اشارات بر شیخ وارد ساخته و به نقد دیدگاه مشائین پرداخته است، پاسخ مى‌دهد.<ref>ر.ک: همان</ref> | [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|سید داماد]] در مورد علم الهى، ایراداتى را که [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] در شرح اشارات بر شیخ وارد ساخته و به نقد دیدگاه مشائین پرداخته است، پاسخ مى‌دهد.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۶: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||