دیوان رشیدالدین وطواط: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ']]') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''دیوان رشیدالدین وطواط'''، سروده سعدالملک رشیدالدین محمد بن محمد بن عبدالجلیل عمری بلخی (573-481ق)، دبیر دیوان اتسز خوارزمشاه و معروف به «وطواط» است. شعرهای او در قالب‌های قصاید، ترجیعات، ترکیبات، مقطعات، رباعیات، غزلیات و مسمط مصنوع سروده شده‌اند. سعید نفیسی (۱۲۷۴-۱۳۴۵ش) کار مقدمه، مقابله و تصحیح کتاب را انجام داده است. | '''دیوان رشیدالدین وطواط'''، سروده [[رشید وطواط، محمد بن محمد|سعدالملک رشیدالدین محمد بن محمد بن عبدالجلیل عمری بلخی]] (573-481ق)، دبیر دیوان اتسز خوارزمشاه و معروف به «وطواط» است. شعرهای او در قالب‌های قصاید، ترجیعات، ترکیبات، مقطعات، رباعیات، غزلیات و مسمط مصنوع سروده شده‌اند. سعید نفیسی (۱۲۷۴-۱۳۴۵ش) کار مقدمه، مقابله و تصحیح کتاب را انجام داده است. | ||
رشید وطواط از بزرگان سخن‌سرایان ایران است و در رأس مرتبه دوم از سرایندگان این سرزمین جای دارد. اشعار وی بهترین گواه است که طبع بلند و ذهن سرشار داشته و در زبان فارسی استاد مسلّم بوده است. از اقسام شعر، به اشعار مصنوع، بیشتر توجه داشته است و در این زمینه بر اقران خویش (مانند قطران | [[رشید وطواط، محمد بن محمد|رشید وطواط]] از بزرگان سخن‌سرایان ایران است و در رأس مرتبه دوم از سرایندگان این سرزمین جای دارد. اشعار وی بهترین گواه است که طبع بلند و ذهن سرشار داشته و در زبان فارسی استاد مسلّم بوده است. از اقسام شعر، به اشعار مصنوع، بیشتر توجه داشته است و در این زمینه بر اقران خویش (مانند [[قطران، اب‍وم‍ن‍ص‍ور|قطران تبریزی]]، [[جبلی، عبدالواسع بن عبدالجامع|عبدالواسع جبلی]]، [[مختاری غزنوی، عثمان بن عمر|عثمان مختاری]]، [[قوامی گنجوی]]، [[ذوالفقار شروانی]]، بدرالدین جاجرمی، شرفُ‌الدین فضل‌الله حسینی قزوینی، [[شمس فخری اص‍ف‍ه‍ان‍ی|شمس فخری]]، [[سلمان ساوجی، سلمان بن محمد|سلمان ساوجی]] و [[اهلی شیرازی، محمد|اهلی شیرازی]]) که بیش‌وکم پیرو این روش بوده‌اند، برتری مسلّم دارد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص44</ref>. البته برخی با نگاهی انتقادی به شعر رشید، لفظ‌اندیشی و صنعت‌گرایی او را سبب دور شدنش از ارائه تجربه‌‌های خالص شاعری می‌دانند<ref>ر.ک: سعیدی، سارا، چکیده</ref>. | ||
ستایش‌نامه‌های وطواط: | ستایش‌نامه‌های وطواط: | ||
رشید در دیوانش 223 «ستایش‌نامه» دارد که در قالب قصیده و ترکیب‌بند سروده شده‌اند. او در بیشتر آن‌ها امیران و ادیبان زمانه‌اش را ستوده است؛ به‌گونه‌ای که 153 قصیده و ترکیب‌بند را در ستایش «اتسز» سومین پادشاه خوارزمشاهیان سروده است. او مدتی از دربار اتسز رانده شد. ازاین‌رو، پس از مرگ اتسز، اثری از شعر او در ستایش سه تن از بازماندگانش (ایل ارسلان و دو فرزندش محمود و تکش) نیست. شعری که رشید آن را بر جنازه اتسز خواند، به رنجی که از او در سینه داشته است، گواهی می‌دهد: | رشید در دیوانش 223 «ستایش‌نامه» دارد که در قالب قصیده و ترکیب‌بند سروده شده‌اند. او در بیشتر آن‌ها امیران و ادیبان زمانه‌اش را ستوده است؛ به‌گونه‌ای که 153 قصیده و ترکیب‌بند را در ستایش «اتسز» سومین پادشاه خوارزمشاهیان سروده است. او مدتی از دربار اتسز رانده شد. ازاین‌رو، پس از مرگ اتسز، اثری از شعر او در ستایش سه تن از بازماندگانش (ایل ارسلان و دو فرزندش محمود و تکش) نیست. شعری که رشید آن را بر جنازه اتسز خواند، به رنجی که از او در سینه داشته است، گواهی می‌دهد: | ||
'''شاها! فلک از سیاستت می‌لرزید | '''شاها! فلک از سیاستت می‌لرزید''' | ||
پیش تو به طوع، بندگی می‌ورزید | پیش تو به طوع، بندگی می‌ورزید | ||
'''صاحب‌نظری کجاست تا درنگَرد | '''صاحب‌نظری کجاست تا درنگَرد''' | ||
تا آن‌همه مملکت بدین می‌ارزید؟ | تا آن‌همه مملکت بدین می‌ارزید؟ | ||
او از دربار اتسز به دربار سلسله «خانیان» (خانیه یا آل خاقان یا آل افراسیاب یا ایلک‌خانیان) رفت و «سلیمان خان» را ستایش کرد. پس از او پسرش «ارسلان» (خسرو توران) را با 12 قصیده ستود که پس از اتسز، او را بیش از پادشاهان دیگر ستوده است. رشید دو قصیده نیز در ستایش نصر بن خلف (پادشاه نیمروز) از بازماندگان صفاریان سروده است. همچنین، شروان شاه (منوچهر پسر افریدون) را ستایش کرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص8-5</ref>. | او از دربار اتسز به دربار سلسله «خانیان» (خانیه یا آل خاقان یا آل افراسیاب یا ایلک‌خانیان) رفت و «سلیمان خان» را ستایش کرد. پس از او پسرش «ارسلان» (خسرو توران) را با 12 قصیده ستود که پس از اتسز، او را بیش از پادشاهان دیگر ستوده است. رشید دو قصیده نیز در ستایش نصر بن خلف (پادشاه نیمروز) از بازماندگان صفاریان سروده است. همچنین، شروان شاه (منوچهر پسر افریدون) را ستایش کرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص8-5</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۶: | ||
سعید نفیسی درباره این دیوان می‌گوید: آن را از نسخه‌های گوناگونی فراهم آورده است؛ بااین‌حال، اشعار رشید بیش از 8563 بیت این دیوان است؛ به‌ویژه آنکه، خود رشید در کتاب «حدائق السحر» بسیاری از اشعارش را آورده است و همه را به‌صراحت از آن خود می‌داند. | سعید نفیسی درباره این دیوان می‌گوید: آن را از نسخه‌های گوناگونی فراهم آورده است؛ بااین‌حال، اشعار رشید بیش از 8563 بیت این دیوان است؛ به‌ویژه آنکه، خود رشید در کتاب «حدائق السحر» بسیاری از اشعارش را آورده است و همه را به‌صراحت از آن خود می‌داند. | ||
این دیوان به‌همراه کتاب [[حدائق السحر في دقائق الشعر]] از روی چاپ عباس اقبال آشتیانی (1277-1334ش) تهیه شده است. | این دیوان به‌همراه کتاب [[حدائق السحر فی دقائق الشعر|حدائق السحر في دقائق الشعر]] از روی چاپ [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال آشتیانی]] (1277-1334ش) تهیه شده است. | ||
فهرست نام‌های خاص به‌همراه غلط‌نامه‌ای نیز در پایان کتاب آمده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص737-709</ref>. | فهرست نام‌های خاص به‌همراه غلط‌نامه‌ای نیز در پایان کتاب آمده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص737-709</ref>. | ||