ابن حبیب، محمد بن حبیب: تفاوت میان نسخه‌ها - ویکی‌نور، دانشنامهٔ تخصصی

خط ۴۲:

ياقوت از ابن ابى روبه نقل مى‌كند كه وى در مكتب خود فرزندان عباس بن محمّد را درس مى‌داده است و تنها شعرى كه از وى مى‌شناسيم دو بيت در بيان حال نابسامان «معلم» است كه بر اثر معاشرت با كودكان عقل خود را نيز از دست مى‌دهد (112/18). نكتۀ جالب توجه آنكه وى با پدر ابن رومى (د 283 ق896/ م) دوستى داشت و شاعر نيز در جوانى نزد او درس خوانده است (ياقوت، /18 114؛قس: /585 II , SAG ).

همگان (قفطى، 119/3؛خطيب، 277/2-278؛ابن نديم، سمعانى، ~~همانجاها؛صفدى،~~ 325/2؛ابن تغرى بردى، 321/2 و از همه مهم‌تر سيوطى، بغيه، همانجا)، وى را عالم به أنساب و اخبار و راوى مورد اعتمادى دانسته‌اند، امّا در اين ميان مرزبانى كه از تكريم و تمجيد او فروگذار نكرده است (ياقوت، 112/18)، روايت شگفتى آورده مبنى بر اينكه وى آثار ديگران را مى‌گرفت و به نام خود مى‌ساخت و به عنوان نمونه از کتاب اسماعيل بن ابى عبد الله نام برده كه ابن حبيب آن را سراسر نقل كرده و سپس نام شعرايى را كه به بيتى از ابيات خود شهرت يافته‌اند، به آن افزوده و آن مجموعه را متعلق به خود خوانده است (ياقوت، 113/18). اين داستان را اگر چه صفدى (326/2) و ابن قاضى شهبة (ص 81) و [[سيوطى]] (بغيه، همانجا) به اختصار آورده‌اند، اما گويى چندان مورد تأييد دانشمندان نيست، به خصوص كه مى‌بينيم غالب نويسندگان به روايات او استناد كرده‌اند، مثلا [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابو الفرج اصفهانى]] (276/21-403) 17 روايت از روايات مربوط به فرزدق را از قول او نقل كرده است. قابل ذكر آنكه او خود اكثر اين روايات را از اصمعى (د 215 ق830/ م) كه در شمار استادان او ياد نكرده‌اند، اخذ كرده است.

همگان (قفطى، 119/3؛خطيب، 277/2-278؛ابن نديم، سمعانى، همانجاها؛[[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، 325/2؛ابن تغرى بردى، 321/2 و از همه مهم‌تر سيوطى، بغيه، همانجا)، وى را عالم به أنساب و اخبار و راوى مورد اعتمادى دانسته‌اند، امّا در اين ميان مرزبانى كه از تكريم و تمجيد او فروگذار نكرده است (ياقوت، 112/18)، روايت شگفتى آورده مبنى بر اينكه وى آثار ديگران را مى‌گرفت و به نام خود مى‌ساخت و به عنوان نمونه از کتاب اسماعيل بن ابى عبد الله نام برده كه ابن حبيب آن را سراسر نقل كرده و سپس نام شعرايى را كه به بيتى از ابيات خود شهرت يافته‌اند، به آن افزوده و آن مجموعه را متعلق به خود خوانده است (ياقوت، 113/18). اين داستان را اگر چه [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] (326/2) و ابن قاضى شهبة (ص 81) و [[سيوطى]] (بغيه، همانجا) به اختصار آورده‌اند، اما گويى چندان مورد تأييد دانشمندان نيست، به خصوص كه مى‌بينيم غالب نويسندگان به روايات او استناد كرده‌اند، مثلا [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابو الفرج اصفهانى]] (276/21-403) 17 روايت از روايات مربوط به فرزدق را از قول او نقل كرده است. قابل ذكر آنكه او خود اكثر اين روايات را از اصمعى (د 215 ق830/ م) كه در شمار استادان او ياد نكرده‌اند، اخذ كرده است.

نمى‌دانيم كه ابن حبيب به چه مذهب بوده است. با اينهمه حميد الله ( «كلمة الختام»، 509) به استناد اينكه وى نام عائشه و ابو بكر و عمر را با عبارت «رحمه الله» و نام خديجه و على (ع) را با «رضى الله عنه» همراه كرده و گاه نيز خطاهايى به عمر نسبت داده، وى را شيعى مذهب پنداشته است.

خط ۱۱۲:

ابن تغرى بردى، يوسف، النّجوم؛ابن قاضى شهبه، احمد بن محمد، طبقات النّحاة و اللغويين، نجف، 1393-1394 ق1973/-1974 م؛ابن نديم، الفهرست؛همان، به كوشش گوستاو فلوگل، 1872 م؛ابو الطيب حلبى، عبد الواحد بن على، مراتب النحويين، به كوشش محمد ابو الفضل ابراهيم، قاهره، مكتبة نهضة؛[[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابو الفرج اصفهانى]]، على بن حسين، اغانى، دار الكتب، افست، بيروت؛حاجى خليفه، كشف الظنون، به كوشش فلوگل، 1837 م؛حميد الله، محمد، «رسالتان لابن حبيب»، مجلة المجمع العلمى العراقى (نك‍: مجلة المجمع...، در همين مآخذ) ؛همو، «كلمة الختام»، المحبّر (نك‍: آثار ابن حبيب، در همين مقاله) ؛[[خطيب بغدادى]]، احمد بن على، [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، قاهره، 1349 ق/ 1930 م؛زبيدى، محمد بن حسن، طبقات النحويين و اللغويين، به كوشش محمّد ابو الفضل ابراهيم، قاهره، 1373 ق1954/ م؛سزگين، فؤاد، تاريخ التراث العربى، ترجمۀ محمود فهمى حجازى، رياض، 1403 ق1983/ م؛سمعانى، عبد الكريم بن محمّد، الانساب، به كوشش سيد شرف الدين احمد، حيدر آباد دكن، 1401 ق1981/ م؛سيّد، فؤاد، فهرست المخطوطات، قاهره، 1382 ق1964/ م، همو، المزهر، به كوشش محمد احمد جاد المولى و ديگران، بيروت، 1406 ق1986/ ~~م؛صفدى،~~ خليل بن ايبك، الوافى بالوفيات، به كوشش هلموت ريتر، بيروت، 1381 ق1961/ م؛فانديك، ادوارد، اكتفاء القنوع، قاهره، 1896 م؛قفطى، على بن يوسف، انباه الرواة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره، 1374 ق1955/ م؛مجلة المجمع العلمى العراقى، جزء اول، بغداد، 1375 ق1959/ م؛منزوى، خطى؛ياقوت، ادبا، نيز:. SAG ; S , LAG , LAG

ابن تغرى بردى، يوسف، النّجوم؛ابن قاضى شهبه، احمد بن محمد، طبقات النّحاة و اللغويين، نجف، 1393-1394 ق1973/-1974 م؛ابن نديم، الفهرست؛همان، به كوشش گوستاو فلوگل، 1872 م؛ابو الطيب حلبى، عبد الواحد بن على، مراتب النحويين، به كوشش محمد ابو الفضل ابراهيم، قاهره، مكتبة نهضة؛[[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابو الفرج اصفهانى]]، على بن حسين، اغانى، دار الكتب، افست، بيروت؛حاجى خليفه، كشف الظنون، به كوشش فلوگل، 1837 م؛حميد الله، محمد، «رسالتان لابن حبيب»، مجلة المجمع العلمى العراقى (نك‍: مجلة المجمع...، در همين مآخذ) ؛همو، «كلمة الختام»، المحبّر (نك‍: آثار ابن حبيب، در همين مقاله) ؛[[خطيب بغدادى]]، احمد بن على، [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، قاهره، 1349 ق/ 1930 م؛زبيدى، محمد بن حسن، طبقات النحويين و اللغويين، به كوشش محمّد ابو الفضل ابراهيم، قاهره، 1373 ق1954/ م؛سزگين، فؤاد، تاريخ التراث العربى، ترجمۀ محمود فهمى حجازى، رياض، 1403 ق1983/ م؛سمعانى، عبد الكريم بن محمّد، الانساب، به كوشش سيد شرف الدين احمد، حيدر آباد دكن، 1401 ق1981/ م؛سيّد، فؤاد، فهرست المخطوطات، قاهره، 1382 ق1964/ م، همو، المزهر، به كوشش محمد احمد جاد المولى و ديگران، بيروت، 1406 ق1986/ م؛[[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، خليل بن ايبك، الوافى بالوفيات، به كوشش هلموت ريتر، بيروت، 1381 ق1961/ م؛فانديك، ادوارد، اكتفاء القنوع، قاهره، 1896 م؛قفطى، على بن يوسف، انباه الرواة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره، 1374 ق1955/ م؛مجلة المجمع العلمى العراقى، جزء اول، بغداد، 1375 ق1959/ م؛منزوى، خطى؛ياقوت، ادبا، نيز:. SAG ; S , LAG , LAG

ترجمۀ ابن حبيب بغدادى از دائرة المعارف بزرگ اسلامى ج 1