دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم: تفاوت میان نسخهها
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '| پس از =↵| پیش از =↵}}↵↵↵{{کاربردهای دیگر|' به '| پس از = | پیش از = }} {{کاربردهای دیگر|') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'مى' به 'مى') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
در مقدمه نخست، به امام حسین(ع) و قیام او از منظر قرآن کریم نگریسته شده<ref>مقدمه نخست، ج1، ص15-19</ref>و در مقدمه دوم، به بررسی شعر و جایگاه و ارزش آن، پرداخته شده است.<ref>مقدمه دوم، همان، ص21-29</ref> | در مقدمه نخست، به امام حسین(ع) و قیام او از منظر قرآن کریم نگریسته شده<ref>مقدمه نخست، ج1، ص15-19</ref>و در مقدمه دوم، به بررسی شعر و جایگاه و ارزش آن، پرداخته شده است.<ref>مقدمه دوم، همان، ص21-29</ref> | ||
نویسنده در این مقدمه مینویسد: اثر حاضر، در بردارنده ادبیات شیعه و عقاید و احساسات و جهتگیرى شاعران عرب و پارسىگوى، در طول تاریخ بهویژه بر محور حادثه جانسوز کربلا | نویسنده در این مقدمه مینویسد: اثر حاضر، در بردارنده ادبیات شیعه و عقاید و احساسات و جهتگیرى شاعران عرب و پارسىگوى، در طول تاریخ بهویژه بر محور حادثه جانسوز کربلا مىباشد و سعى شده است در آن از ارزشمندترین آثار عاشورایى این شعرا نمونههایى آورده شود، تا بر مبانى مذهبى و حقجویى شیعه استدلال گردد که چگونه شاعران اندیشمند از جان، مایه میگیرند تا خصلتهاى نیکوى آل محمد(ص) را نمودار سازند و این کار سترگ، هنر شعر و شاعرى است که حقیقت را با جلوه خاصى نشان میدهد و در دیدگاه نسلهاى آینده که تشنهى حقجوییاند، قرار میدهد<ref>ر.ک: همان، ص28</ref> | ||
وی به این نکته اشاره دارد که در زبان عربى، از همان آغاز، پس از حادثه کربلا، آن واقعهى عظیم به شعر راه یافت و بازماندگان شهدا از اهلبیت(ع) به سرودن مرثیه پرداختند. سپس شاعران دیگر در سالها و قرون متمادى، همواره در ترسیم نهضت کربلا و بیان مصائب اهلبیت(ع) از سلاح شعر مدد گرفتند و در این راه هر شاعرى به فراخور زمان از سبکها و روشهاى گوناگون بهره برده است. برخى در قالب سوزناکترین مرثیهها، عواطف را برانگیختند و به جنبههاى عاطفى و روحى بیشتر تکیه کردند و برخى روش مقتل و واقعهنگارى و ثبت قضایا را براى شرح ماجرا در پیش گرفتند. بر همین اساس نباید انتظار داشت که شعر همه شاعران از لحاظ عمق و تأثیر یکسان باشد و یا توانایى و قدرت آنها را در خلق آثار منظوم به یکسان ارزیابى نمود<ref>ر.ک: همان، ص21</ref> | وی به این نکته اشاره دارد که در زبان عربى، از همان آغاز، پس از حادثه کربلا، آن واقعهى عظیم به شعر راه یافت و بازماندگان شهدا از اهلبیت(ع) به سرودن مرثیه پرداختند. سپس شاعران دیگر در سالها و قرون متمادى، همواره در ترسیم نهضت کربلا و بیان مصائب اهلبیت(ع) از سلاح شعر مدد گرفتند و در این راه هر شاعرى به فراخور زمان از سبکها و روشهاى گوناگون بهره برده است. برخى در قالب سوزناکترین مرثیهها، عواطف را برانگیختند و به جنبههاى عاطفى و روحى بیشتر تکیه کردند و برخى روش مقتل و واقعهنگارى و ثبت قضایا را براى شرح ماجرا در پیش گرفتند. بر همین اساس نباید انتظار داشت که شعر همه شاعران از لحاظ عمق و تأثیر یکسان باشد و یا توانایى و قدرت آنها را در خلق آثار منظوم به یکسان ارزیابى نمود<ref>ر.ک: همان، ص21</ref> | ||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
دوره اول (قرن اول تا پایان قرن سوم هجری): | دوره اول (قرن اول تا پایان قرن سوم هجری): | ||
نویسنده، این دوره را «دوره ندامت و پشیمانی» نامگذاری کرده است. در اوایل این دوره، یعنى قرن اول هجرى، شعراى نادم و تواب اشعار جانسوزى را در افسوس و پشیمانى خویش بهجاى نهادهاند. آنان که در مسیر کربلا، امام حسین(ع) را تنها گذاردند و یا در زندان ابن زیاد اسیر بودند و بهگونهاى از یارى امام(ع) محروم شدند، با آه و افسوس از این امر یاد کرده و گاه تا پایان زندگى با این اندوه و حسرت، گذران عمر نمودهاند. افرادى چون عبیدالله بن حر جعفى که امام(ع)، خود براى دعوت به خیمهاش رفت، ولى او با بهانههاى گوناگون از همراهى با حضرت سر باز زد و امام(ع) به او نصیحت فرمودند که به دوردستها رود تا صداى استغاثهى امام را در روز عاشورا نشنود؛ وگرنه با ذلّت در جهنم فرو میافتد. هنوز چندى از واقعهى عاشورا نگذشته است که ندامت، وجود او را در خویش میگدازد و در شعر او سوزش این افسوس را مىتوان یافت. این ندامت در اشعار توابین به اوج | نویسنده، این دوره را «دوره ندامت و پشیمانی» نامگذاری کرده است. در اوایل این دوره، یعنى قرن اول هجرى، شعراى نادم و تواب اشعار جانسوزى را در افسوس و پشیمانى خویش بهجاى نهادهاند. آنان که در مسیر کربلا، امام حسین(ع) را تنها گذاردند و یا در زندان ابن زیاد اسیر بودند و بهگونهاى از یارى امام(ع) محروم شدند، با آه و افسوس از این امر یاد کرده و گاه تا پایان زندگى با این اندوه و حسرت، گذران عمر نمودهاند. افرادى چون عبیدالله بن حر جعفى که امام(ع)، خود براى دعوت به خیمهاش رفت، ولى او با بهانههاى گوناگون از همراهى با حضرت سر باز زد و امام(ع) به او نصیحت فرمودند که به دوردستها رود تا صداى استغاثهى امام را در روز عاشورا نشنود؛ وگرنه با ذلّت در جهنم فرو میافتد. هنوز چندى از واقعهى عاشورا نگذشته است که ندامت، وجود او را در خویش میگدازد و در شعر او سوزش این افسوس را مىتوان یافت. این ندامت در اشعار توابین به اوج مىرسد تا آنجا که به دعوت براى اقدامى چارهساز و جبرانکننده منتهى مىگردد<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص49</ref> | ||
دوره دوم (قرن چهارم تا پایان قرن ششم هجرى): | دوره دوم (قرن چهارم تا پایان قرن ششم هجرى): | ||
خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
دوره سوم (قرن هفتم تا پایان قرن نهم هجرى): | دوره سوم (قرن هفتم تا پایان قرن نهم هجرى): | ||
افول حرارت حماسه و شور قیام در شعر حسینى - که از قرن گذشته آغاز شده بود - در این قرون بهوضوح خود را عیان مىسازد. انحطاط ادب و جمود آن نیز - که در ادب این دوره فراگیر است - در شعر حسینى هم تأثیر گذارده است. الفاظ کمبار و خالى از محتوا، معانى سطحى و تکرارى و تغییر جهت اغراض شعرى از هدف اصلى خویش، موجب فقدان جاذبه و تأثیرگذارى این آثار گردیده است. بهجاى هجو و تهاجم، لعن و نفرین در این اشعار را | افول حرارت حماسه و شور قیام در شعر حسینى - که از قرن گذشته آغاز شده بود - در این قرون بهوضوح خود را عیان مىسازد. انحطاط ادب و جمود آن نیز - که در ادب این دوره فراگیر است - در شعر حسینى هم تأثیر گذارده است. الفاظ کمبار و خالى از محتوا، معانى سطحى و تکرارى و تغییر جهت اغراض شعرى از هدف اصلى خویش، موجب فقدان جاذبه و تأثیرگذارى این آثار گردیده است. بهجاى هجو و تهاجم، لعن و نفرین در این اشعار را مىتوان یافت و مدح خالصانه و از سر عشق، جاى خود را به مداحى به امید ثواب سپرد. شاعر با دعوت به صبر در عزاى حسین، رثاى خود را با چشمداشت اجر به حسین(ع) تقدیم مىکند. عمدهترین موضوعات مطرح در شعر این دوره عبارتند از: رثا و نوحهسرایى؛ تحول در هجو بنى امیه و بنى عباس؛ عمومیت شعر حسینى و امید ثواب در مرثیهسرایى<ref>ر.ک: همان، ص297-298</ref> | ||
دوره چهارم (قرن دهم تا پایان قرن سیزدهم هجرى): | دوره چهارم (قرن دهم تا پایان قرن سیزدهم هجرى): | ||
خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
این دوره، دوره شعر معاصر حسینى نام گرفته و عمدهترین موضوعات مطرح در شعر این دوره عبارتند از: | این دوره، دوره شعر معاصر حسینى نام گرفته و عمدهترین موضوعات مطرح در شعر این دوره عبارتند از: | ||
الف)- رثا: از جلوههاى مهم رثا در شعر معاصر به موارد زیر | الف)- رثا: از جلوههاى مهم رثا در شعر معاصر به موارد زیر مىتوان اشاره نمود: | ||
# گریه بر اطلال و دمن؛ | # گریه بر اطلال و دمن؛ | ||
# وصف احوال درونى شاعر؛ | # وصف احوال درونى شاعر؛ | ||
خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
# شهادت<ref>ر.ک: همان، ص521-698</ref> | # شهادت<ref>ر.ک: همان، ص521-698</ref> | ||
جلد دوم کتاب که شامل شاعران غیر عرب (اعم از ایرانى و سایر ملل) | جلد دوم کتاب که شامل شاعران غیر عرب (اعم از ایرانى و سایر ملل) مىباشد، در سه فصل شاعران متقدم، متأخر و معاصر بهتفکیک زمانى، مشخص شدهاند. شاعران متقدم و متأخر بر اساس سال وفات و معاصرین بر مبناى سال ولادت طبقهبندى گردیدهاند<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ج1، ص29</ref> | ||
از شاعران معاصر آنان که در قید حیات نبودند و یا به علت اشتهار، زندگینامه و نمونههاى اشعار آنان در دسترس بود، با تحقیق اسنادى و رجوع به کتابخانهها، اطلاعات مورد نیاز جمعآورى و اشعار آنان از بین کتب آنها یا مجموعههاى گردآورى شده گزینش گردید. سایر شاعران معاصر - که بیش از نیمى از شاعران معاصر گردآورى شدهاند - با مراجعه و ارتباط مستقیم با آنان، زندگینامه و اشعارشان اخذ گردید<ref>همان</ref> | از شاعران معاصر آنان که در قید حیات نبودند و یا به علت اشتهار، زندگینامه و نمونههاى اشعار آنان در دسترس بود، با تحقیق اسنادى و رجوع به کتابخانهها، اطلاعات مورد نیاز جمعآورى و اشعار آنان از بین کتب آنها یا مجموعههاى گردآورى شده گزینش گردید. سایر شاعران معاصر - که بیش از نیمى از شاعران معاصر گردآورى شدهاند - با مراجعه و ارتباط مستقیم با آنان، زندگینامه و اشعارشان اخذ گردید<ref>همان</ref> |