الرسائل العشر (حلي): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'روضات الجنات' به 'روضات الجنات') |
جز (جایگزینی متن - 'الذريعة ' به 'الذريعة') |
||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
در الذريعة (ج 248/23 و 249) به نسخه‌هاى خطى كتابخانۀ محمد حسين قمشه‌اى (مربوط به سال 853 ق) و نسخۀ كتاب‌هاى شيخ جواد محيى الدين نجفى (مربوط به سال 966 ق) و نسخۀ كتاب‌هاى شيخ هادى كاشف الغطاء (مربوط به 968 ق) اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](ج 248/23 و 249) به نسخه‌هاى خطى كتابخانۀ محمد حسين قمشه‌اى (مربوط به سال 853 ق) و نسخۀ كتاب‌هاى شيخ جواد محيى الدين نجفى (مربوط به سال 966 ق) و نسخۀ كتاب‌هاى شيخ هادى كاشف الغطاء (مربوط به 968 ق) اشاره شده است. | ||
و همين‌طور در ج 148/20 نسخۀ شيخ هادى كاشف الغطاء كه همراه المحرر في فقه الاثنى عشر است ذكر شده است. | و همين‌طور در ج 148/20 نسخۀ شيخ هادى كاشف الغطاء كه همراه المحرر في فقه الاثنى عشر است ذكر شده است. | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه واقع شده و در كتاب‌هاى «روض الجنان»، «كشف اللثام»، «مفتاح الكرامة»، «مستند الشيعة»، «جواهر الكلام»، «كتاب الطهارة» شيخ انصارى به آن استناد و نظريات و فتاوى آن بررسى شده است. | اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه واقع شده و در كتاب‌هاى «روض الجنان»، «كشف اللثام»، «مفتاح الكرامة»، «مستند الشيعة»، «جواهر الكلام»، «كتاب الطهارة» شيخ انصارى به آن استناد و نظريات و فتاوى آن بررسى شده است. | ||
اين كتاب توسط ملا شرف الدين شيفنكى (م 907 ق) كه از شاگردان قوام الدين كلباوى بوده است شرح زده شده است. (الذريعة 55/14، أعيان الشيعة 336/7). | اين كتاب توسط ملا شرف الدين شيفنكى (م 907 ق) كه از شاگردان قوام الدين كلباوى بوده است شرح زده شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]55/14، أعيان الشيعة 336/7). | ||
==علت تأليف و نام كتاب== | ==علت تأليف و نام كتاب== | ||
در صفحۀ 148 از جلد 20 الذريعة به نقل از مجالس المؤمنين (ج 580/1) و نامۀ دانشوران (ج 376/1) و كشف الحجب داستانى نقل شده كه: ابن فهد در خواب سيد مرتضى را ديده و از او درخواست نموده كتابى را بنويسد كه «يحرر المسائل و يسهل الأدلّة و يكون أوّله بعد البسملة: الحمد للّه المتقدس بكماله عن مشابهة المخلوقات». | در صفحۀ 148 از جلد 20 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به نقل از مجالس المؤمنين (ج 580/1) و نامۀ دانشوران (ج 376/1) و كشف الحجب داستانى نقل شده كه: ابن فهد در خواب سيد مرتضى را ديده و از او درخواست نموده كتابى را بنويسد كه «يحرر المسائل و يسهل الأدلّة و يكون أوّله بعد البسملة: الحمد للّه المتقدس بكماله عن مشابهة المخلوقات». | ||
يعنى مسائل فقهى را تحرير و پاكسازى نمايد و دلائل فقهى را آسان بيان نمايد و ابتداى آن را با اين كلمات آغاز كند: حمد فقط براى خداوندى است كه به سبب كمالش از مشابهت با مخلوقات منزه است. ابن فهد پس از بيدار شدن كتاب را با تناسب با صفت يحرر المسائل به «المحرر» نام‌گذارى و تأليف آن را آغاز نموده است. | يعنى مسائل فقهى را تحرير و پاكسازى نمايد و دلائل فقهى را آسان بيان نمايد و ابتداى آن را با اين كلمات آغاز كند: حمد فقط براى خداوندى است كه به سبب كمالش از مشابهت با مخلوقات منزه است. ابن فهد پس از بيدار شدن كتاب را با تناسب با صفت يحرر المسائل به «المحرر» نام‌گذارى و تأليف آن را آغاز نموده است. | ||
اگرچه در كتاب مجالس المؤمنين و كتاب‌هاى پس از آن نام كتاب «التحرير» ذكر شده است امّا همان‌طور كه آقا بزرگ در الذريعة به نقل از [[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]، الرياض و [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] و نسخۀ خطى شيخ هادى كاشف الغطاء ذكر نموده است نام صحيح آن «المحرر» است. ([[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]] ج 21/2، الذريعة ج 377/3، ج 148/20). | اگرچه در كتاب مجالس المؤمنين و كتاب‌هاى پس از آن نام كتاب «التحرير» ذكر شده است امّا همان‌طور كه آقا بزرگ در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به نقل از [[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]، الرياض و [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] و نسخۀ خطى شيخ هادى كاشف الغطاء ذكر نموده است نام صحيح آن «المحرر» است. ([[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]] ج 21/2، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 377/3، ج 148/20). | ||
لازم به ذكر است كه اوّلا خطبۀ كتاب «المحرر» با اين عبارت آغاز شده است: الحمد للّه ربّ مسبب الأسباب و مسهل الاصعاب. كه با خطبه‌اى كه در خواب از وى خواسته شده است و ثانيا بر خلاف آنچه در درخواست سيد مرتضى ذكر شده است كه كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده و در بردارندۀ مسائل فقهى باشد، كتاب به سبك فقه فتوايى نوشته شده است. | لازم به ذكر است كه اوّلا خطبۀ كتاب «المحرر» با اين عبارت آغاز شده است: الحمد للّه ربّ مسبب الأسباب و مسهل الاصعاب. كه با خطبه‌اى كه در خواب از وى خواسته شده است و ثانيا بر خلاف آنچه در درخواست سيد مرتضى ذكر شده است كه كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده و در بردارندۀ مسائل فقهى باشد، كتاب به سبك فقه فتوايى نوشته شده است. | ||
| خط ۱۷۸: | خط ۱۷۸: | ||
شيخ انصارى (م 1281 ق) در «رسائل فقهية» به آن استناد نموده‌اند. | شيخ انصارى (م 1281 ق) در «رسائل فقهية» به آن استناد نموده‌اند. | ||
در الذريعة ج 190/6، 350/18 به حاشيۀ شيخ يحيى بن حسين بحرانى يزدى، شاگرد محقق كركى بر اين كتاب اشاره شده است. مؤلف در مقدمۀ كتاب دربارۀ آن مى‌نويسد: | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 190/6، 350/18 به حاشيۀ شيخ يحيى بن حسين بحرانى يزدى، شاگرد محقق كركى بر اين كتاب اشاره شده است. مؤلف در مقدمۀ كتاب دربارۀ آن مى‌نويسد: | ||
فهذه المقدمة الموسومة به اللمعة الجليّة في معرفة النية و هي مع اشتمالها على فروع غريبة و نكات عجيبة، حلوة الطعم، لذيذة المغنم عملتها واجبا بوضعها الثواب. | فهذه المقدمة الموسومة به اللمعة الجليّة في معرفة النية و هي مع اشتمالها على فروع غريبة و نكات عجيبة، حلوة الطعم، لذيذة المغنم عملتها واجبا بوضعها الثواب. | ||
| خط ۱۸۷: | خط ۱۸۷: | ||
از تاريخ تأليف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست. | از تاريخ تأليف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست. | ||
در الذريعة (351/18) به نسخه‌هايى از كتابخانۀ خوانسارى در نجف، حاج آقا در اصفهان، شيخ على كاشف الغطاء، محمد على هبة الدين و نسخۀ سيد مهدى در كويت كه مربوط به عصر مصنف مى‌باشد، اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](351/18) به نسخه‌هايى از كتابخانۀ خوانسارى در نجف، حاج آقا در اصفهان، شيخ على كاشف الغطاء، محمد على هبة الدين و نسخۀ سيد مهدى در كويت كه مربوط به عصر مصنف مى‌باشد، اشاره شده است. | ||
همچنين به نسخه‌هايى از آستان قدس رضوى، دانشگاه تهران، با شمارۀ 2312 به خط رضى الدين مربوط به سال 952 ق ذكر شده است. | همچنين به نسخه‌هايى از آستان قدس رضوى، دانشگاه تهران، با شمارۀ 2312 به خط رضى الدين مربوط به سال 952 ق ذكر شده است. | ||
| خط ۲۱۸: | خط ۲۱۸: | ||
5 - لؤلؤ البحرين ص 157 | 5 - لؤلؤ البحرين ص 157 | ||
6 - الذريعة 350/18 | 6 - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]350/18 | ||
7 - الكنى و الألقاب 380/1 | 7 - الكنى و الألقاب 380/1 | ||
| خط ۲۵۲: | خط ۲۵۲: | ||
با توجه به مطلبى كه در الذريعة ج 117/21 آمده است كه نسخه‌اى به خط محمد بن مهنا بن نضيع در سال 803 نوشته است بنابراين اين كتاب قبل از سال 803 ق تأليف شده است. | با توجه به مطلبى كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 117/21 آمده است كه نسخه‌اى به خط محمد بن مهنا بن نضيع در سال 803 نوشته است بنابراين اين كتاب قبل از سال 803 ق تأليف شده است. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
| خط ۲۵۹: | خط ۲۵۹: | ||
در چاپ كتاب موجود از دو نسخۀ كتابخانه‌هاى آية الله مرعشى و آستان قدس رضوى به صورت تلفيقى استفاده شده است. | در چاپ كتاب موجود از دو نسخۀ كتابخانه‌هاى آية الله مرعشى و آستان قدس رضوى به صورت تلفيقى استفاده شده است. | ||
در الذريعة ج 117/21 به چندين نسخۀ خطى متعلّق به سيد ابو محمد حسن صدر الدين و نسخۀ آستان قدس رضوى مربوط به سال 904 ق و غير آنها اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 117/21 به چندين نسخۀ خطى متعلّق به سيد ابو محمد حسن صدر الدين و نسخۀ آستان قدس رضوى مربوط به سال 904 ق و غير آنها اشاره شده است. | ||
اگرچه در بعضى از كتاب‌ها مثل أعيان الشيعة (ج 148/3) كتاب ديگرى به نام «المصباح في واجبات الصلاة و مندوباتها» را به مؤلف نسبت داده‌اند. | اگرچه در بعضى از كتاب‌ها مثل أعيان الشيعة (ج 148/3) كتاب ديگرى به نام «المصباح في واجبات الصلاة و مندوباتها» را به مؤلف نسبت داده‌اند. | ||
امّا همچنان كه صاحب أعيان الشيعة و صاحب الذريعة احتمال داده‌اند اين دو كتاب يكى هستند و مؤلف، كتاب مستقلى به اين نام نداشته است. آية الله سيد محمد مهدى بحر العلوم در الفوائد الرجاليّة ج 107/2 دربارۀ آن مى‌نويسد: مصباح المبتدى و هداية المهتدى رسالة جيّدة. | امّا همچنان كه صاحب أعيان الشيعة و صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]احتمال داده‌اند اين دو كتاب يكى هستند و مؤلف، كتاب مستقلى به اين نام نداشته است. آية الله سيد محمد مهدى بحر العلوم در الفوائد الرجاليّة ج 107/2 دربارۀ آن مى‌نويسد: مصباح المبتدى و هداية المهتدى رسالة جيّدة. | ||
و در كشف الحجب و الأستار ص 528 آمده است: نسب إليه بعض العلماء و هي رسالة في فقه الصلاة. | و در كشف الحجب و الأستار ص 528 آمده است: نسب إليه بعض العلماء و هي رسالة في فقه الصلاة. | ||
| خط ۲۸۸: | خط ۲۸۸: | ||
در چاپ كتاب موجود از تنها نسخۀ آستان قدس رضوى استفاده شده است. | در چاپ كتاب موجود از تنها نسخۀ آستان قدس رضوى استفاده شده است. | ||
در الذريعة (ج 9/16) به نسخه‌هاى متعددى مثل نسخۀ متعلّق به سيد مهدى در كويت مربوط به زمان زندگانى مؤلف و نسخۀ آستان قدس رضوى و نسخۀ كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](ج 9/16) به نسخه‌هاى متعددى مثل نسخۀ متعلّق به سيد مهدى در كويت مربوط به زمان زندگانى مؤلف و نسخۀ آستان قدس رضوى و نسخۀ كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است. | ||
همين‌طور به نسخه‌هاى چاپى كه در سال 1300 در بمبئى چاپ شده است اشاره شده است. | همين‌طور به نسخه‌هاى چاپى كه در سال 1300 در بمبئى چاپ شده است اشاره شده است. | ||
| خط ۳۳۱: | خط ۳۳۱: | ||
در الذريعة 99/18، 255/22 به دو نسخۀ خطى متعلّق به سيد مهدى در كويت، مربوط به زمان زندگانى مؤلف، و آستان قدس رضوى اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]99/18، 255/22 به دو نسخۀ خطى متعلّق به سيد مهدى در كويت، مربوط به زمان زندگانى مؤلف، و آستان قدس رضوى اشاره شده است. | ||
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 158 به نسخۀ كتابخانۀ لوس آنجلس اشاره شده است، در چاپ كتاب موجود از نسخۀ كتابخانۀ آية الله مرعشى استفاده شده است. | در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 158 به نسخۀ كتابخانۀ لوس آنجلس اشاره شده است، در چاپ كتاب موجود از نسخۀ كتابخانۀ آية الله مرعشى استفاده شده است. | ||
| خط ۳۴۶: | خط ۳۴۶: | ||
- أعيان الشيعة 148/3 | - أعيان الشيعة 148/3 | ||
- الذريعة 255/22 | - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]255/22 | ||
- فوائد رضويه 33. | - فوائد رضويه 33. | ||
| خط ۳۷۲: | خط ۳۷۲: | ||
در الذريعة 255/22 به نسخۀ خطى متعلّق به سيد مهدى در كويت، مربوط به زمان زندگانى مؤلف و نسخۀ آستان قدس رضوى اشاره شده است كه نسخۀ اول با عبارت «الحمد للّه ولي الحمد» و نسخۀ دوم با عبارت «رب زدني علما» آغاز شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]255/22 به نسخۀ خطى متعلّق به سيد مهدى در كويت، مربوط به زمان زندگانى مؤلف و نسخۀ آستان قدس رضوى اشاره شده است كه نسخۀ اول با عبارت «الحمد للّه ولي الحمد» و نسخۀ دوم با عبارت «رب زدني علما» آغاز شده است. | ||
كتاب موجود با نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى مقابله و تصحيح شده است. | كتاب موجود با نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى مقابله و تصحيح شده است. | ||
| خط ۴۰۶: | خط ۴۰۶: | ||
در الذريعة دو تاريخ تأليف ذكر شده است، در ج 223/5 تاريخ گردآورى جواب‌ها را 834 ق ذكر شده و در ج 126/16 تاريخ پايان آن سال 837 ذكر شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]دو تاريخ تأليف ذكر شده است، در ج 223/5 تاريخ گردآورى جواب‌ها را 834 ق ذكر شده و در ج 126/16 تاريخ پايان آن سال 837 ذكر شده است. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در الذريعة ج 223/5 به نسخۀ ابن هيكل حلّى در كتابخانۀ سيد حسن صدر در كاظميه و نسخۀ آستان قدس رضوى اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 223/5 به نسخۀ ابن هيكل حلّى در كتابخانۀ سيد حسن صدر در كاظميه و نسخۀ آستان قدس رضوى اشاره شده است. | ||
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه نيز به 4 نسخۀ خطى كتابخانه‌هاى مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، آستان قدس رضوى و ملك در تهران اشاره شده است. | در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه نيز به 4 نسخۀ خطى كتابخانه‌هاى مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، آستان قدس رضوى و ملك در تهران اشاره شده است. | ||
| خط ۴۴۷: | خط ۴۴۷: | ||
در الذريعة ج 215/5 به نسخه‌اى از آستان قدس رضوى اشاره نموده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 215/5 به نسخه‌اى از آستان قدس رضوى اشاره نموده است. | ||
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 154 و 155 به سه نسخۀ خطى كتابخانه‌هاى آستان قدس رضوى، مجلس شوراى اسلامى، ملك در تهران اشاره شده است. | در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 154 و 155 به سه نسخۀ خطى كتابخانه‌هاى آستان قدس رضوى، مجلس شوراى اسلامى، ملك در تهران اشاره شده است. | ||
| خط ۴۸۵: | خط ۴۸۵: | ||
در الذريعة ج 200/20 به نسخه‌اى از كتابخانۀ مدرسۀ فاضل‌خان در مشهد اشاره شده كه مربوط به سال 1153 ق است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 200/20 به نسخه‌اى از كتابخانۀ مدرسۀ فاضل‌خان در مشهد اشاره شده كه مربوط به سال 1153 ق است. | ||
نسخۀ مورد استفاده در چاپ كتاب، نسخۀ موجود در كتابخانۀ آية الله مرعشى نجفى است. | نسخۀ مورد استفاده در چاپ كتاب، نسخۀ موجود در كتابخانۀ آية الله مرعشى نجفى است. | ||
| خط ۴۹۲: | خط ۴۹۲: | ||
- الذريعة 18/1، 228/15، 200/20، 36/24 | - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]18/1، 228/15، 200/20، 36/24 | ||
- أعيان الشيعة 148/3 | - أعيان الشيعة 148/3 | ||