إيجاز البيان عن معاني القرآن: تفاوت میان نسخهها
جز (جایگزینی متن - 'صحيح بخارى' به 'صحيح بخارى') |
جز (جایگزینی متن - 'كتاب' به 'کتاب') |
||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
الف)تكيه بر قرآن در تفسير | الف)تكيه بر قرآن در تفسير | ||
#بيان لفظ مبهم توسط آيات ديگر؛ مانند: آيه 30 سوره يونس، <ref>متن | #بيان لفظ مبهم توسط آيات ديگر؛ مانند: آيه 30 سوره يونس، <ref>متن کتاب، ج1، صفحه 399</ref>. | ||
#استشهاد در اعراب آيه به ذكر آيه مماثل؛ مانند: آيه 26 سوره نساء ''' «يريد اللّه ليبين لكم» ''' درباره تقدير لام <ref>همان، صفحه 236</ref>. | #استشهاد در اعراب آيه به ذكر آيه مماثل؛ مانند: آيه 26 سوره نساء ''' «يريد اللّه ليبين لكم» ''' درباره تقدير لام <ref>همان، صفحه 236</ref>. | ||
#بيان و تفسير الفاظ غريب قرآن با مقارنه به نظائر آن؛ مانند: آيه 55 سوره بقره ''' «فأخذتكم الصاعقة» ''' <ref>همان، صفحه 96</ref>. | #بيان و تفسير الفاظ غريب قرآن با مقارنه به نظائر آن؛ مانند: آيه 55 سوره بقره ''' «فأخذتكم الصاعقة» ''' <ref>همان، صفحه 96</ref>. | ||
خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
ه)اهتمام به ذكر مسائل فقه | ه)اهتمام به ذكر مسائل فقه | ||
در اين بخش آيات احكام را با ذكر اقوال فقها در آنها به بحث مىگذارد؛ مانند: صفحه 135 به بعد.غالباً اقوال حنفية و شافعيه را نقل نموده، مذهب حنفيه را با دليل ترجيح مىدهد و دلايل مخالفين آنها را رد مىكند مانند آيه 173 سوره بقره <ref>متن | در اين بخش آيات احكام را با ذكر اقوال فقها در آنها به بحث مىگذارد؛ مانند: صفحه 135 به بعد.غالباً اقوال حنفية و شافعيه را نقل نموده، مذهب حنفيه را با دليل ترجيح مىدهد و دلايل مخالفين آنها را رد مىكند مانند آيه 173 سوره بقره <ref>متن کتاب، ج1، صفحه 131</ref>. | ||
بسيارى از مطالب احكام القرآن ابو بكر جصاص را آورده، امّا تصريح به آن نكرده است؛ البته در | بسيارى از مطالب احكام القرآن ابو بكر جصاص را آورده، امّا تصريح به آن نكرده است؛ البته در کتاب «وضع البرهان»به آن تصريح كرده است. | ||
و)اهتمام به جانب لغوى و نحوى در تفسير قرآن | و)اهتمام به جانب لغوى و نحوى در تفسير قرآن | ||
خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
در اعراب آيه، وجوه مختلف را ذكر مىكند؛ مانند: اعراب «غير» در ''' «غير المغضوب عليهم» ''' <ref>همان، صفحه 61</ref>. در برخى موارد بين وجوه اعراب، ترجيح قائل شده و دليل آن را بيان مىدارد؛ مانند: صفحه 69 آيه ''' «و لهم عذاب اليم بما كانوا يكذبون» ''' مذهب بصرى را با ترجيح اقوال آنها، تقويت مىنمايد، مانند آيه 15 سوره يوسف ''' «فلمّا ذهبوا به» '''<ref>همان، ص 431</ref>. | در اعراب آيه، وجوه مختلف را ذكر مىكند؛ مانند: اعراب «غير» در ''' «غير المغضوب عليهم» ''' <ref>همان، صفحه 61</ref>. در برخى موارد بين وجوه اعراب، ترجيح قائل شده و دليل آن را بيان مىدارد؛ مانند: صفحه 69 آيه ''' «و لهم عذاب اليم بما كانوا يكذبون» ''' مذهب بصرى را با ترجيح اقوال آنها، تقويت مىنمايد، مانند آيه 15 سوره يوسف ''' «فلمّا ذهبوا به» '''<ref>همان، ص 431</ref>. | ||
استشهاد مصنف به اشعار عرب و امثال و اقوال آنها در اين تفسير بسيار كم مىباشد برخلاف | استشهاد مصنف به اشعار عرب و امثال و اقوال آنها در اين تفسير بسيار كم مىباشد برخلاف کتاب البرهان وى. | ||
ز)ذكر لطائفى مربوط به نظم قرآنى از جهت اسلوب و بلاغت آن | ز)ذكر لطائفى مربوط به نظم قرآنى از جهت اسلوب و بلاغت آن | ||
خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
البته اغلب به منبع و مصدر تصريح نمىكند. اضافه بر دو منبع ياد شده از مصادر ديگرى نيز بهره برده است،از جمله آنها مىتوان از كتب زير نام برد: | البته اغلب به منبع و مصدر تصريح نمىكند. اضافه بر دو منبع ياد شده از مصادر ديگرى نيز بهره برده است،از جمله آنها مىتوان از كتب زير نام برد: | ||
1- | 1-الکتاب سيبويه (م 180ق)، 2-معانى القرآن كسائى (م 189ق)، 3-معاني القرآن فرّاء (م 207ق)، 4-مجاز القرآن ابو عبيده(م 210ق)، 5-معاني القرآن اخفش (م 215ق)، 6-[[صحيح بخارى]] (م 256ق)، 7-[[صحيح مسلم]] (ت 261ق)، 8-تأويل مشكل القرآن ابن قتيبه (ت 276ق). | ||
== ويژگىهاى تفسير == | == ويژگىهاى تفسير == | ||
خط ۱۲۹: | خط ۱۲۹: | ||
تحقيق اين اثر توسط دكتر حنيف بن حسن قاسمى به جهت اخذ درجه دكترا انجام گرفته و به خوبى هم از عهده انجام آن بر آمده است.مقدمه محقق در 45 صفحه شامل مطالب مختلفى است كه مهمترين آنها عبارتند از: اشاره به تلاش علما در تأليفات قرآنى، اشاره به كتب معانى قرآنى پيش از «إيجاز البيان»، عنوان كردن انگيزه خود از انتخاب اين اثر براى تحقيق رساله دكترا، تشريح عصر مفسر و بيان شرح حال مختصرى از وى، معرفى | تحقيق اين اثر توسط دكتر حنيف بن حسن قاسمى به جهت اخذ درجه دكترا انجام گرفته و به خوبى هم از عهده انجام آن بر آمده است.مقدمه محقق در 45 صفحه شامل مطالب مختلفى است كه مهمترين آنها عبارتند از: اشاره به تلاش علما در تأليفات قرآنى، اشاره به كتب معانى قرآنى پيش از «إيجاز البيان»، عنوان كردن انگيزه خود از انتخاب اين اثر براى تحقيق رساله دكترا، تشريح عصر مفسر و بيان شرح حال مختصرى از وى، معرفى کتاب و توضيح روش مؤلف، ذكر مصادر و اشاره به جايگاه علمى «إيجاز البيان»، شرح مراحل تحقيق و تهيه فهرستهاى دهگانه. | ||
محقق در شرح مراحل تحقيق مىنويسد: 1-يافتن نسخههاى خطى، شامل: 1-نسخه الف به عنوان نسخه اصلى از تهران؛ 2-نسخه ب از تركيه؛ 3-نسخه ج از تركيه. 2-اصل قرار دادن نسخه مجلس شوراى اسلامى در تهران به شماره 4240 و تصوير آن در مركز بحث علمى دانشگاه ام القراء. 3-ضبط نص متقن و صحيح و ذكر اختلاف نسخهها و اثبات صحيح از آنها. 4-شمارهگذارى آيات مفسره و اشاره به سوره و رقم آيات شاهد در پاورقى. 5-ضبط آيات قرآنى با رعايت خط مصحف. 6-تخريج احاديث و آثار از مصادر اصلى و بيان آدرس آنها در پاورقى. 7-تخريج اقوال علما و نصوص آنها از مصادر اصلى و ذكر آنها در پاورقى. 8-شرح الفاظ غريب با رجوع به معاجم لغت معتبر. 9-معرفى اعلام با رجوع به معاجم معتبر. 10-تهيه فهرستهاى دهگانه در موارد: فهرست آيات قرآنى كه در لابلاى | محقق در شرح مراحل تحقيق مىنويسد: 1-يافتن نسخههاى خطى، شامل: 1-نسخه الف به عنوان نسخه اصلى از تهران؛ 2-نسخه ب از تركيه؛ 3-نسخه ج از تركيه. 2-اصل قرار دادن نسخه مجلس شوراى اسلامى در تهران به شماره 4240 و تصوير آن در مركز بحث علمى دانشگاه ام القراء. 3-ضبط نص متقن و صحيح و ذكر اختلاف نسخهها و اثبات صحيح از آنها. 4-شمارهگذارى آيات مفسره و اشاره به سوره و رقم آيات شاهد در پاورقى. 5-ضبط آيات قرآنى با رعايت خط مصحف. 6-تخريج احاديث و آثار از مصادر اصلى و بيان آدرس آنها در پاورقى. 7-تخريج اقوال علما و نصوص آنها از مصادر اصلى و ذكر آنها در پاورقى. 8-شرح الفاظ غريب با رجوع به معاجم لغت معتبر. 9-معرفى اعلام با رجوع به معاجم معتبر. 10-تهيه فهرستهاى دهگانه در موارد: فهرست آيات قرآنى كه در لابلاى کتاب آمده است، فهرست احاديث و آثار، اعلام، مفردات لغوى، مكانها، امثال و اقوال، اشعار، قبايل و فرق و جماعات، مصادر، مراجع و فهرست موضوعات. پاورقىهاى اين اثر همه از محقق مىباشد. | ||
مفسر نيز ابتداى تفسير، مقدمه كوتاهى دارد كه در آن اشارهاى به مزاياى | مفسر نيز ابتداى تفسير، مقدمه كوتاهى دارد كه در آن اشارهاى به مزاياى کتاب و فوائد آن و برخى آثار خود دارد. | ||
== نسخهشناسى == | == نسخهشناسى == | ||
اين | اين کتاب در دو مجلد با قطع وزيرى از سوى «دار الغرب الاسلامى» در بيروت در سال 1415ق1995/م، به عنوان چاپ اول، عرضه شده است. | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
خط ۱۴۵: | خط ۱۴۵: | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
1-مقدمه محقق و متن | 1-مقدمه محقق و متن کتاب. | ||
2-دانشنامه قرآن و قرآنپژوهى، به كوشش بهاء الدين خرمشاهى، ج 1، صفحه 328. | 2-دانشنامه قرآن و قرآنپژوهى، به كوشش بهاء الدين خرمشاهى، ج 1، صفحه 328. |