حوادث الزمان و وفيات الشيوخ و الأقران: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (A-esmaili@noornet.net صفحهٔ حوادث الزمان ووفيات الشيوخ و الأقران را به حوادث الزمان و وفيات الشيوخ و الأقران منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
}} | }} | ||
'''حوادث الزمان | '''حوادث الزمان و وفيات الشيوخ و الأقران'''، اثر قاضی [[ابن حمصی، احمد بن محمد|شهاب‌الدین احمد بن محمد بن عمر بن ابی‌بکر بن عثمان انصاری حمصی دمشقی شافعی]] (841ق/1437م-934ق/1527م)، کتابی است تاریخی که دربردارنده تاریخ مصر و شام و وفیات اعلام این منطقه، بین سال‌های 851ق/1447م-930ق/1523م، می‌باشد که با تحقیق [[حرفوش، عبدالعزيز فیاض|عبدالعزیز فیاض حرفوش]]، به چاپ رسیده است. | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
نویسنده، از معاصران مورخین مشهوری چون ابن ایاس و ابن طولون بوده و حوادث و وقایع عصر خویش را، با دقت و امانت، ثبت و ضبط نموده و خود شاهدی عینی در مرحله‌ای مهم و تأثیرگذار، در تاریخ امت عربی، در مصر و شام می‌باشد؛ دوره‌ای مهم و طولانی از نیمه قرن نهم تا نیمه قرن دهم هجری؛ به‌عبارت‌دیگر، مؤلف در فترتی مهم از انتهای عصر مملوکی و ابتدای دوران عثمانی می‌زیسته و شاهد انتقال قدرت و تغییرات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و اداری مصر و شام بوده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص5</ref>. | نویسنده، از معاصران مورخین مشهوری چون [[ابن ایاس، محمد بن احمد|ابن ایاس]] و [[ابن طولون، محمد بن علی|ابن طولون]] بوده و حوادث و وقایع عصر خویش را، با دقت و امانت، ثبت و ضبط نموده و خود شاهدی عینی در مرحله‌ای مهم و تأثیرگذار، در تاریخ امت عربی، در مصر و شام می‌باشد؛ دوره‌ای مهم و طولانی از نیمه قرن نهم تا نیمه قرن دهم هجری؛ به‌عبارت‌دیگر، مؤلف در فترتی مهم از انتهای عصر مملوکی و ابتدای دوران عثمانی می‌زیسته و شاهد انتقال قدرت و تغییرات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و اداری مصر و شام بوده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص5</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
در مقدمه محقق که در تاریخ 16 شوال 1416ق/ 1996م، نوشته شده، ضمن معرفی کتاب و اشاره به خصوصیات و ویژگی‌های آن، به معرفی مؤلف و تشریح اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان وی، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>. | در مقدمه محقق که در تاریخ 16 شوال 1416ق/ 1996م، نوشته شده، ضمن معرفی کتاب و اشاره به خصوصیات و ویژگی‌های آن، به معرفی مؤلف و تشریح اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان وی، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>. | ||
ابن حمصی به پیروی از سایر مورخان اسلامی، کتاب خویش را با ستایش خداوند و درود بر پیامبر(ص) آغاز نموده و سپس، مقدمه‌ای در علم تاریخ و اهمیت آن آورده و مطالب را به‌صورت سال‌شمار، بر اساس وقایع مهمی که در خلال روزها، ماه‌ها و سال‌ها، در مصر و شام اتفاق افتاده، ارائه نموده است. وی حوادث هر سال را، تحت عنوان همان سال، با خطی درشت، ذکر کرده و مطالب هر سال را با ذکر وظایف بزرگ و مهم در دولت مملوکی و اشاره به متولیان آن، مخصوصا اگر آغاز سال هم‌زمان با تولیت سلطانی جدید بوده، برحسب تغییرات و تحولات و تبدیل وظایف سلطنت، آغاز نموده و سپس، به ذکر حوادث مهم و اخبار، برحسب زمان اتفاق و رخداد، پرداخته و مطالب را با ذکر وفیات آن سال و تراجم و شرح حال اعلام آن، به پایان برده است. قابل توجه آنکه اگر این اعلام، جزء شیوخ مؤلف و یا از شخصیت‌های مهم دولتی یا اجتماعی باشند، شرح حال و تراجم آنها، مفصل بوده و حجم بیشتری از مطالب کتاب را به خود اختصاص داده و در غیر این موارد، شرح حال‌ها، به‌صورت مختصر، ارائه شده است. مؤلف در توجه و عنایت به تراجم و شرح حال بانوان محدث و فاضل، از روش ابن حجر عسقلانی پیروی نموده و آنان را نیز ذکر کرده و در واقع به اعتقاد برخی، کتاب خویش را ذیل کتاب ابن | [[ابن حمصی، احمد بن محمد|ابن حمصی]] به پیروی از سایر مورخان اسلامی، کتاب خویش را با ستایش خداوند و درود بر پیامبر(ص) آغاز نموده و سپس، مقدمه‌ای در علم تاریخ و اهمیت آن آورده و مطالب را به‌صورت سال‌شمار، بر اساس وقایع مهمی که در خلال روزها، ماه‌ها و سال‌ها، در مصر و شام اتفاق افتاده، ارائه نموده است. وی حوادث هر سال را، تحت عنوان همان سال، با خطی درشت، ذکر کرده و مطالب هر سال را با ذکر وظایف بزرگ و مهم در دولت مملوکی و اشاره به متولیان آن، مخصوصا اگر آغاز سال هم‌زمان با تولیت سلطانی جدید بوده، برحسب تغییرات و تحولات و تبدیل وظایف سلطنت، آغاز نموده و سپس، به ذکر حوادث مهم و اخبار، برحسب زمان اتفاق و رخداد، پرداخته و مطالب را با ذکر وفیات آن سال و تراجم و شرح حال اعلام آن، به پایان برده است. قابل توجه آنکه اگر این اعلام، جزء شیوخ مؤلف و یا از شخصیت‌های مهم دولتی یا اجتماعی باشند، شرح حال و تراجم آنها، مفصل بوده و حجم بیشتری از مطالب کتاب را به خود اختصاص داده و در غیر این موارد، شرح حال‌ها، به‌صورت مختصر، ارائه شده است. مؤلف در توجه و عنایت به تراجم و شرح حال بانوان محدث و فاضل، از روش [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانی]] پیروی نموده و آنان را نیز ذکر کرده و در واقع به اعتقاد برخی، کتاب خویش را ذیل کتاب [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]]، تحت عنوان «[[إنباء الغمر بأبناء العمر]]» قرار داده است<ref>ر.ک: همان، ص18 و ص16</ref>. | ||
آنچه بر اهمیت و ارزش کتاب می‌افزاید، آن است که مؤلف خود شاهدی عینی، مباشر و در پاره‌ای موارد، مؤثر در برخی وقایع و حوادث مهم زمان خود بوده است که از جمله آنها، می‌توان به انتقال قدرت از پادشاهان مملوکی مصر و شام به خلفای عثمانی، خروج قانصوه غوری از مصر به شام، جنگ‌های عثمانیان و تصرف بلاد مصر و شام به‌وسیله آنها، شورش‌ها و قیام‌ها علیه عثمانیان، قیام احمد پاشا در مصر در سال 930ق، و... اشاره نمود. به‌علاوه اینکه این کتاب، دربردارنده اخبار مهمی از علما، قضات، فرماندهان، رجال اداری و سیاسی و تحولات و ظواهر اجتماعی در دوران مملوکی و عثمانی مصر، مانند اعیاد، مواکب، مناسبات مهم اجتماعی و سیاسی، جنگ‌ها و پیروزی‌ها، رصد اخبار قافله‌های سالانه حج بوده و حتی اوضاع اقتصادی مصر و شام در این دوران مانند اوضاع بازار، قیمت‌ها، نحوه تجارت، نقص یا ازدیاد مواد غذایی، وضعیت ساخت و سازهای شهری و عمارت‌های دولتی و... را به‌صورت دقیق و با جزییات، به رشته تحریر درآورده است<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>. | آنچه بر اهمیت و ارزش کتاب می‌افزاید، آن است که مؤلف خود شاهدی عینی، مباشر و در پاره‌ای موارد، مؤثر در برخی وقایع و حوادث مهم زمان خود بوده است که از جمله آنها، می‌توان به انتقال قدرت از پادشاهان مملوکی مصر و شام به خلفای عثمانی، خروج قانصوه غوری از مصر به شام، جنگ‌های عثمانیان و تصرف بلاد مصر و شام به‌وسیله آنها، شورش‌ها و قیام‌ها علیه عثمانیان، قیام احمد پاشا در مصر در سال 930ق، و... اشاره نمود. به‌علاوه اینکه این کتاب، دربردارنده اخبار مهمی از علما، قضات، فرماندهان، رجال اداری و سیاسی و تحولات و ظواهر اجتماعی در دوران مملوکی و عثمانی مصر، مانند اعیاد، مواکب، مناسبات مهم اجتماعی و سیاسی، جنگ‌ها و پیروزی‌ها، رصد اخبار قافله‌های سالانه حج بوده و حتی اوضاع اقتصادی مصر و شام در این دوران مانند اوضاع بازار، قیمت‌ها، نحوه تجارت، نقص یا ازدیاد مواد غذایی، وضعیت ساخت و سازهای شهری و عمارت‌های دولتی و... را به‌صورت دقیق و با جزییات، به رشته تحریر درآورده است<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
مؤلف مانند سایر مورخین معاصر خویش، فقط به ذکر حوادث و حقایق تاریخی پرداخته است، بدون آنکه به تحلیل یا تعلیل مسائل و نقد آنها بپردازد<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>. | مؤلف مانند سایر مورخین معاصر خویش، فقط به ذکر حوادث و حقایق تاریخی پرداخته است، بدون آنکه به تحلیل یا تعلیل مسائل و نقد آنها بپردازد<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>. | ||
این اثر، از مهم‌ترین منابع تاریخی بلاد شام و مصر، در خلال قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی محسوب می‌شود. ابن حمصی در درجه اول، اهتمام خویش را در این کتاب، بر اخبار و حوادث مصر و شام قرار داده و در درجه دوم، بر اساس اخبار پیشینان، به سایر بلاد عربی پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>. | این اثر، از مهم‌ترین منابع تاریخی بلاد شام و مصر، در خلال قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی محسوب می‌شود. [[ابن حمصی، احمد بن محمد|ابن حمصی]] در درجه اول، اهتمام خویش را در این کتاب، بر اخبار و حوادث مصر و شام قرار داده و در درجه دوم، بر اساس اخبار پیشینان، به سایر بلاد عربی پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>. | ||
برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود: | برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود: | ||