كتاب الملة و نصوص أخری: تفاوت میان نسخه‌ها

مقایسه دو کتاب المدينة الفاضلة و السياسة‎ المدنية با كتاب‎ الملة‎ نشان می‌دهد‎ که‎ [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی‎]] در المدينة الفاضلة و السياسة‎ المدنية، دو مثال از ملت ارائه می‌دهد؛ یعنی آراء و افعال ازپیش‎تعیین‌شده و مشخصی‎ را‎ وضع می‌کند؛ گویی که آن را‎ برای‎ مدینه‎ یا‎ هر‎ امتی در هر زمانی‎ مشروع می‌سازد؛ اما كتاب الملة درباره علم مدنی‌ای و به‌طور کلی درباره اینکه‎ ملت چیست؟ واضع آن کیست؟ و اقسام آن‎ چیست؟ تفحص و تحقیق‎ می‌کند. همچنین‎ درباره نمونه‌های اقسام مدینه و مراتب آن‎ در‎ جهان‎ و قوای‎ نفسانی‎ و اعضای‎ بدن انسان‎ بحث می‌کند؛ بنابراین كتاب الملة درباره اصولی به بحث می‌پردازد که [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] ترکیب‎ کتاب‌های المدينة الفاضلة و السياسة المدنية را بر اساس این اصول بنا نهاده است‎ و نیز‎ روشی که وی در این دو کتاب به کار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص63</ref>.

مقصود از افعال در كتاب الملة، چنان‌که [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]]‎ معتقد است، فقط افعال‎ بدنی‎ نیست، بلکه‎ افعال زبان نیز هست، مثل ادعیه‎ و یادداشت‎ها؛ بنابراین عجیب نیست که [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] دعاء را تألیف کرده باشد‎ تا در آن مقصودش را از «گفته‌هایی که خداوند با آن‌ها‎، تعظیم‎ می‌شود» در كتاب الملة تبیین سازد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص32؛ علی‌محمدی، علی، ص65</ref>.

شاید بتوان این اثر را به [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] انتساب کرد؛ زیرا او در كتاب‎ الملة، هنگام برشمردن انواع «آرایی که در الملة الفاضله» وجود دارد، می‌گوید: «نوع‎ دوم‎ آرایی‎ است که به مدد آن‌ها، انبیا و ملوک فاضل و رؤسای نیکو و امامان هدایت و حقیقت، یعنی کسانی‎ که به‌صورت متوالی در زمان گذشته بوده‌اند، توصیف می‌شوند و داستان مشترک‎ همه آن‌ها و سرنوشت و اعمال خیر‎ اختصاصی‎ هرکدام... بیان می‌شود». ظاهراً این‌گونه آرا باید از اخبار انبیا، ملوک گذشته و کتاب‌های تاریخ‎ و داستان‌ها اخذ شده باشد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص34؛ علی‌محمدی، علی، ص65</ref>.