۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
الف) جغرافياى زمين و مسائل مربوط به آن كه مشتمل بر دو نوع است: | الف) جغرافياى زمين و مسائل مربوط به آن كه مشتمل بر دو نوع است: | ||
#نوع اول با عنوان «فى ذكر المسالك»، بر پنج باب زير تقسيم مى‌شود. هر باب خود شامل فصل‌هاى گوناگون است. اين بخش، به تاريخ طبيعى، جغرافياى طبيعى و متعلقات آن، به ويژه به مطالب مربوط به سرزمين‌هاى مصر، شام و حجاز مربوط مى‌شود. (بخش «فى ذكر المسالك» در نسخه حاضر موجود نيست.) | |||
#نوع دوم با عنوان «فى ذكر الممالك»، به پانزده باب تقسيم شده و نویسنده به ترتيب، از مشرق به طرف مغرب، از دولت‌ها و سرزمين‌ها زير سخن مى‌گويد: | |||
هند و سند، ممالك خاندان چنگيزخان، گيل و گيلدن، جبال، تركان روم (آسياى صغير)، مصر با شام و حجاز، يمن، مسلمانان حبشه، سودان، مملكت ملّى، جبال بربر، آفريقا، برّ العدوة (مراكش)، اندلس، عرب، بدويان معاصر و سرزمين‌شان. | هند و سند، ممالك خاندان چنگيزخان، گيل و گيلدن، جبال، تركان روم (آسياى صغير)، مصر با شام و حجاز، يمن، مسلمانان حبشه، سودان، مملكت ملّى، جبال بربر، آفريقا، برّ العدوة (مراكش)، اندلس، عرب، بدويان معاصر و سرزمين‌شان. | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۴: | ||
با آنكه برخى از جلدهاى كتاب در نسخه حاضر موجود نيست، اما براى اطلاع خوانندگان و جامع بودن مقاله، گزارش مختصرى از تمام مجلدات به ترتيب ارائه مى‌شود: | با آنكه برخى از جلدهاى كتاب در نسخه حاضر موجود نيست، اما براى اطلاع خوانندگان و جامع بودن مقاله، گزارش مختصرى از تمام مجلدات به ترتيب ارائه مى‌شود: | ||
#درباره زمين، درياها، راه‌ها، كوه‌ها، درياها، مساجد از جمله مسجد الحرام، مسجد الاقصى، قبرهاى انبياء و مقامات، طوايف امت‌ها و اقليم‌هاى اول، دوم و سوم از اقليم‌هاى هفت‌گانه است. | |||
#درباره اقليم چهارم، پنجم، ششم و هفتم و مشاهير مملكت‌هاى مسيحى، طول مدت شب و روز، درياها و آنچه متعلق به آن‌هاست، رياحين چهارگانه، عجايب سرزمين‌ها و درياها، قبله و دلايل آن از نظر فقها، نجوم، بادها، كوه‌ها، رودها، ستارگان، كسوف و خسوف، درياها و راه‌هاست. | |||
#نوع دوم با عنوان «فى ذكر الممالك» در شش باب و هر باب در چندين فصل، درباره ممالك اسلام مى‌باشد. در اين مجلد، پيرامون ممالك هند و سند، مملكت خاندان چنگيز خان، ممالك گيلان، كوهستان (جبال)، روم، مصر و شام و حجاز بحث و گفتگو شده است. | |||
#تتمه نوع دوم بوده و از باب هفتم تا پانزدهم را در خود جاى داده است. در اين جلد، درباره ممالك يمن، مسلمين در حبشه، مسلمانان در سودان از نيل تا مصر، مالى، كوه‌هاى بربر، آفريقا و مملكت اندلس و نيز اعرابى كه در زمان نویسنده مى‌زيسته‌اند مطالب جامعى ذكر شده است. | |||
#در دو فصل، درباره ساكنان زمين و مشاهير شرق، غرب و ديار مصر از جمله محدثين و قراء سخن رفته است. | |||
#درباره [[ابن حیون، نعمان بن محمد|ابوحنيفه]] و امام شافعى و اصحاب ايشان بحث شده است. | |||
#شرح حال مختصرى است از دانشمندان و علماى علم لغت، نحو و معانى و بيان در شرق، غرب و مصر از جمله [[ابن حیون، نعمان بن محمد|ابوحنيفه]]، شافعى، أبوعبيدة معمر بن مثنى تيمى، ابوبكر اللؤلؤى القيروانى، جمال‌الدين بن المكرّم است. | |||
#در سه قسمت، درباره طوايف فقراء صوفيه از جمله: ابومسلم خولانى، أبو عبدالله محمّد بن اسماعيل مغربى، ابوالفيض ذوالنّون مصرى است. | |||
#پيرامون حكما، فلاسفه پنج‌گانه يونانى، اطباء در شام و هند و سريان و مصر بحث شده است. | |||
#به شرح حال اصحاب موسيقى اختصاص يافته و ضمن آن، به برخى از اصطلاحات موسيقى از جمله بعد الطنينى و بعد ذى الربع نيز اشاره شده است. | |||
#برخى از مشهورترين وزراى شرق، غرب و ديار مصر مانند بديع الزّمان همدانى، ابن اثير حلبى، محمود بن سلمان بن فهد معرفى شده‌اند. | |||
#درباره صاحبان انشاء كه در خدمت خلفا و ملوك در سمت مشرق بوده‌اند.13- سيزدهم، درباره مشاهير خطبا در شرق، غرب و مصر مى‌باشد. | |||
14-19- پيرامون شعر از دوره جاهليت تا دولت بنى اميه و بنى عباس از متنبى تا ابن هباريه، بحث شده است. | 14-19- پيرامون شعر از دوره جاهليت تا دولت بنى اميه و بنى عباس از متنبى تا ابن هباريه، بحث شده است. | ||
20-21- درباره حيوانات، پرندگان، حشرات، نباتات و حيوانات آبى، | 20-21- درباره حيوانات، پرندگان، حشرات، نباتات و حيوانات آبى، | ||
22-24 درباره معادن، فلزات و احجار، كلام نزد اديان و طوائف متدينين و دولت‌هاى عباسيان، امويان و امويان اندلس مى‌باشد. | 22-24 درباره معادن، فلزات و احجار، كلام نزد اديان و طوائف متدينين و دولت‌هاى عباسيان، امويان و امويان اندلس مى‌باشد. | ||
25- مطالبى درباره بنى اسرائيل، ذكريا(ع) و پسرش يحيى(ع)، عيسى بن مريم(ع)، خراب شدن بيت‌المقدس در نوبت دوم، ملوك هند، اخبار چين، اخبار ملوك ترك، رويدادهاى بزرگ ناشى از حمله مغول، جنگ‌هاى صليبى و پيدايش امپراتورى تيمور و اقتدار مماليك گنجانده شده است. | 25- مطالبى درباره بنى اسرائيل، ذكريا(ع) و پسرش يحيى(ع)، عيسى بن مريم(ع)، خراب شدن بيت‌المقدس در نوبت دوم، ملوك هند، اخبار چين، اخبار ملوك ترك، رويدادهاى بزرگ ناشى از حمله مغول، جنگ‌هاى صليبى و پيدايش امپراتورى تيمور و اقتدار مماليك گنجانده شده است. | ||
26- درباره برامكه، دولت بنى زياد، ملوك يمن، قرامطه، دولت فاطميان، ملك بنى بويه، سلجوقيان، دولت خوارزمشاهى، ابن تومرث و عبدالمؤمن بحث شده است. 27- پيرامون استيلاى فرنگيان بر طرابلس، ابتداى ظهور دولة غورية و انقراض آل سبک تگين بوده و در ضمن آن، از حصار فرنج عكا، استيلاء فرنج على عكا، حوادث يمن و حوادث تا سال 744ق بحث و گفتگو شده است. | 26- درباره برامكه، دولت بنى زياد، ملوك يمن، قرامطه، دولت فاطميان، ملك بنى بويه، سلجوقيان، دولت خوارزمشاهى، ابن تومرث و عبدالمؤمن بحث شده است. 27- پيرامون استيلاى فرنگيان بر طرابلس، ابتداى ظهور دولة غورية و انقراض آل سبک تگين بوده و در ضمن آن، از حصار فرنج عكا، استيلاء فرنج على عكا، حوادث يمن و حوادث تا سال 744ق بحث و گفتگو شده است. | ||
| خط ۱۳۵: | خط ۱۱۸: | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن كتاب. | |||
# خیراندیش، عبدالرسول، مسالك الابصار فى ممالك الامصار بزرگ‌ترين اثر جغرافياى تاريخى تأليف شده به وسيله مسلمانان، مجله كتاب ماه تاريخ و جغرافيا، آذر 1377، شماره 14، صص 15-17. | |||
# دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، مدخل ابن فضل‌للّه، تألیف ابوالحسن ديانت، ج4، ص406. | |||
# كراچكوفسكى، تاريخ نوشته‌هاى جغرافيايى در جهان اسلامى، ترجمه [[پاینده، ابوالقاسم|ابوالقاسم پاينده]]، ص 319-324. | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:جغرافیا (عمومی)، اطلس، نقشه]] | [[رده:جغرافیا (عمومی)، اطلس، نقشه]] | ||
[[رده:تاریخ جغرافیا]] | [[رده:تاریخ جغرافیا]] | ||