اخگر حیدرآبادی، قاسم علی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۴۷:

این گزارش با آنچه که درباره تخلّص میرزا قاسم‎على به «اخگر» در دیوان عرفانى/ فلسفى‎اش مى‎دانیم هماهنگ است. این دیوان اشعار که تاریخ سرودن آن به سال 1326ق، بازمى‎گردد، درعین‎حال، نخستین اثر تألیفى مؤلّف‎ محسوب مى‎شود و تأمّل در اشعار ژرف آن، ضمن اینکه فاصله فراوان سراینده آنها از اشعار ~~عاشقانه‎اى~~ را که ترک‎على‎شاه از وى نقل کرده است نشان مى‎دهد، بر دانش گسترده او در علوم حکمى دلالت دارد و سندى گویا از دانش‎اندوزى او در این علوم است. ذکر این نکته نیز بایسته مى‎نماید که مولّف مورد نظر ما، افزون بر کار تألیف و تدریس حکمت، به کتابت آثار مختلف هم علاقه‎مند بوده است و بسا که بتوان گفت از این آثار در کار نگارش رساله‎هاى خویش بهره مى‎برده است.<ref>ر.ک: کریمی زنجانی اصل، محمد، ص25-26</ref>.

این گزارش با آنچه که درباره تخلّص میرزا قاسم‎على به «اخگر» در دیوان عرفانى/ فلسفى‎اش مى‎دانیم هماهنگ است. این دیوان اشعار که تاریخ سرودن آن به سال 1326ق، بازمى‎گردد، درعین‎حال، نخستین اثر تألیفى مؤلّف‎ محسوب مى‎شود و تأمّل در اشعار ژرف آن، ضمن اینکه فاصله فراوان سراینده آنها از اشعار عاشقانه‌اى را که ترک‎على‎شاه از وى نقل کرده است نشان مى‎دهد، بر دانش گسترده او در علوم حکمى دلالت دارد و سندى گویا از دانش‎اندوزى او در این علوم است. ذکر این نکته نیز بایسته مى‎نماید که مولّف مورد نظر ما، افزون بر کار تألیف و تدریس حکمت، به کتابت آثار مختلف هم علاقه‎مند بوده است و بسا که بتوان گفت از این آثار در کار نگارش رساله‎هاى خویش بهره مى‎برده است.<ref>ر.ک: کریمی زنجانی اصل، محمد، ص25-26</ref>.

==اشتباه مصداقی==

در تذکره نزهة الخواطر عبدالحى حسنى لکهنوى به شرح حال یکى از پیشینیان هم‎نام او به این شرح برمی‎خوریم: میرزا قاسم‎على حیدرآبادى، شیخ فاضل قاسم‎على شیعى رشتى حیدرآبادى، یکى از علماى مبرّز در دانش‎هاى فلسفى. در زمان خود در هیئت و نجوم و خط یگانه بوده، بسیارى از اهل علم در شهر حیدرآباد از محضر او استفاده کرده‎اند. در سال 1302 در ماه جمادى‎الاوّل در حیدرآباد درگذشت.

حکیم مورد بحث در این گزارش، با مؤلّف رساله پیش رو تنها شباهت اسمى دارد؛ چه، اکنون به‎واسطه ~~مجموعه‎اى~~ از رسایل مختلف که به قلم میرزا قاسم‎على اخگر در اختیار داریم و مشتمل است بر رساله‎هایى در ادبیات و پزشکى و نجوم و ادیان هندى و عرفان و فلسفه، مى‎دانیم که او دست کم از تاریخ 1312 تا 1365ق، در قید حیات بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص24-25</ref>.

حکیم مورد بحث در این گزارش، با مؤلّف رساله پیش رو تنها شباهت اسمى دارد؛ چه، اکنون به‎واسطه مجموعه‌اى از رسایل مختلف که به قلم میرزا قاسم‎على اخگر در اختیار داریم و مشتمل است بر رساله‎هایى در ادبیات و پزشکى و نجوم و ادیان هندى و عرفان و فلسفه، مى‎دانیم که او دست کم از تاریخ 1312 تا 1365ق، در قید حیات بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص24-25</ref>.

==آثار==

خط ۵۸:

# نزهة الأبرار: سروده به سال 1326ق و به خط سراینده است؛

# شرح بیتى از امیر خسرو دهلوى‎: نگاشته میرزا قاسم‎على اخگر به سال 1353ق؛

# شرح برهان العاشقين: ~~رساله‎اى~~ است در شرح یکى از مشهورترین نوشته‎هاى سید محمّد گیسودراز (م 825ق) از مشایخ فرقه چشتیه در هند؛

# شرح برهان العاشقين: رساله‌اى است در شرح یکى از مشهورترین نوشته‎هاى سید محمّد گیسودراز (م 825ق) از مشایخ فرقه چشتیه در هند؛

# شرح سؤال کمیل و جواب امیرالمؤمنین: این اثر به‎عنوان واپسین نگاشته میرزا قاسم‎على اخگر به سال 1365ق، ~~رساله‎اى~~ است در شرح حدیث حقیقت با زبانى عرفانى و ممتنع که در آن از آموزه‎هاى ابن عربى هم یاد شده است؛

# شرح سؤال کمیل و جواب امیرالمؤمنین: این اثر به‎عنوان واپسین نگاشته میرزا قاسم‎على اخگر به سال 1365ق، رساله‌اى است در شرح حدیث حقیقت با زبانى عرفانى و ممتنع که در آن از آموزه‎هاى ابن عربى هم یاد شده است؛

# رساله نهایة الظهور: شرح فارسی رساله [[هياكل النور (متن عربی، ترجمه کهن فارسی، شرح فارسی از عهد آل مظفر)|هياكل النور]] [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ شهاب‎الدین سهروردی]]؛

# كفاية التعليم در صناعت تنجیم: اثرى از محمّد بن زکى عزیزى غزنوى، نگاشته به سال 542ق؛

# رسالة في المعراج:‎ اثر [[سهروردی، یحیی بن حبش|سهروردی]]؛

# روضة القلوب‎ یا بستان القلوب: نوشته [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]]؛

# تحفه: ~~رساله‎اى~~ است در شناخت روان و سرگذشت آن پس از جدا شدن از تن در رستاخیز، به قلم [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدّین طوسى]] (م 672ق)؛

# تحفه: رساله‌اى است در شناخت روان و سرگذشت آن پس از جدا شدن از تن در رستاخیز، به قلم [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدّین طوسى]] (م 672ق)؛

# کلمات عشره: ~~رساله‎اى~~ است فلسفى در معرفت مبدأ و معاد از [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسی]]؛

# کلمات عشره: رساله‌اى است فلسفى در معرفت مبدأ و معاد از [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسی]]؛

# رسالة في أحوال النّفس‎: به زبان عربى درباره روح پس از جدا شدن از بدن، اثر [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]]؛

# رساله عشقیه: ~~رساله‎اى~~ عرفانى در معنى عشق و محبّت و وصف و مراتب آن بر اساس آیات قرآن کریم با شواهدى از شعر عرفا و صوفیان، به نثر روان آمیخته به نظم با سربندهاى «هیهات هیهات» و «اى جان»، به قلم خواجه حمیدالدّین محمّد بن عطا ناگورى؛

# رساله عشقیه: رساله‌اى عرفانى در معنى عشق و محبّت و وصف و مراتب آن بر اساس آیات قرآن کریم با شواهدى از شعر عرفا و صوفیان، به نثر روان آمیخته به نظم با سربندهاى «هیهات هیهات» و «اى جان»، به قلم خواجه حمیدالدّین محمّد بن عطا ناگورى؛

# بهارستان سخن‎: تذکره شمارى از شعراى بزرگ فارسى‎زبان به‎همراه نمونه‎هایى از اشعار آنان با مقدّمه مفصّلى در بدیع و عروض و قافیه و صنایع شعرى و انشاء؛

# سرّ اکبر: ترجمه پنجاه رساله فلسفى و عرفانى از اوپانیشاد که در سده یازدهم هجرى در مدّت شش ماه از سنسکریت به فارسى برگردانده شده است؛

# حفظ مراتب: ~~رساله‎اى~~ در شرح مطالب عرفانى که خوب‎محمّد چشتى حسینى (م 1023ق)، در سال 1009ق، به نگارش درآورده است و در آن به بیان مراتب وجود و تعینات حضرت حق پرداخته و شمارى از اسماء و رابطه آنها با افلاک را نیز شرح داده است؛

# حفظ مراتب: رساله‌اى در شرح مطالب عرفانى که خوب‎محمّد چشتى حسینى (م 1023ق)، در سال 1009ق، به نگارش درآورده است و در آن به بیان مراتب وجود و تعینات حضرت حق پرداخته و شمارى از اسماء و رابطه آنها با افلاک را نیز شرح داده است؛

# خلاصة العيش عالم‎شاهى‎: ~~رساله‎اى~~ در بیان چگونگى تقویت حرارت غریزى و نیروى جنسى جهت افزایش توالد و تناسل که مؤلّف با بهره‎گیرى از آثار متقدّمان در این زمینه و با افزایش مطالب مختلف دیگر به لباب در تاریخ 1177ق، تألیف نموده است‎<ref>ر.ک: همان، ص26-39</ref>.

# خلاصة العيش عالم‎شاهى‎: رساله‌اى در بیان چگونگى تقویت حرارت غریزى و نیروى جنسى جهت افزایش توالد و تناسل که مؤلّف با بهره‎گیرى از آثار متقدّمان در این زمینه و با افزایش مطالب مختلف دیگر به لباب در تاریخ 1177ق، تألیف نموده است‎<ref>ر.ک: همان، ص26-39</ref>.

==پانویس==