۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده'
جز (جایگزینی متن - 'شهرهاي' به 'شهرهای') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
}} | }} | ||
'''نوادر المخطوطات'''، مجموعه‌اى از كتب و رسائل كوچك و در عين حال ارزش‌مند است كه توسط عبدالسلام هارون گردآورى شده است. كتاب كه به زبان عربى است، مشتمل بر دو مجلد و هشت مجموعه است كه در هر مجموعه، به تناسب، دو يا چند كتاب ذكر شده است. | '''نوادر المخطوطات'''، مجموعه‌اى از كتب و رسائل كوچك و در عين حال ارزش‌مند است كه توسط عبدالسلام هارون گردآورى شده است. كتاب كه به زبان عربى است، مشتمل بر دو مجلد و هشت مجموعه است كه در هر مجموعه، به تناسب، دو يا چند كتاب ذكر شده است. نویسنده، انگيزه خود را از جمع‌آورى اين كتب، توجه محققین به آثار مخطوطات مشهور و غفلت از كتب و رساله‌هاى كوچك مى‌داند. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
مجموعه اول | مجموعه اول | ||
#«الرسالة المصرية»، نوشته ابوالصلت امية بن عبدالعزيز اندلسى(470 - 528ق) مى‌باشد. در مقدمه اين كتاب، شرح حال | #«الرسالة المصرية»، نوشته ابوالصلت امية بن عبدالعزيز اندلسى(470 - 528ق) مى‌باشد. در مقدمه اين كتاب، شرح حال نویسنده و تأليفات او آمده است. نویسنده، در اين اثر شهرهاى مصر و رود نيل را با قلمى مركب از شعر و نثر توصيف كرده است. او، از ساكنين، كالاها، عقايد و اخلاقيات مصريان از عهد فراعنه تا ظهور اسلام سخن گفته است. ذكر عجائب، رواج ستاره‌شناسى در مصر و اطباء و ادباى اين سرزمين از ديگر مطالب اين كتاب است. | ||
#«المرادفات من قريش»، نوشته ابوالحسن على بن محمد مدائنى(135 - 225ق) با موضوع حيات اجتماعى در صدر اول اسلام است. منظور از مرادفات، زنانى است كه ازدواج مكرر داشته‌اند. شرح ازدواج‌هاى 28 تن از زنان قريش از منابع مختلف گردآورى شده است. | #«المرادفات من قريش»، نوشته ابوالحسن على بن محمد مدائنى(135 - 225ق) با موضوع حيات اجتماعى در صدر اول اسلام است. منظور از مرادفات، زنانى است كه ازدواج مكرر داشته‌اند. شرح ازدواج‌هاى 28 تن از زنان قريش از منابع مختلف گردآورى شده است. | ||
#«من نسب الى امه من الشعراء»، تأليف محمد بن حبيب بن جعفر، از علما و ادباى بغداد است. منابع، حبيب را مادر | #«من نسب الى امه من الشعراء»، تأليف محمد بن حبيب بن جعفر، از علما و ادباى بغداد است. منابع، حبيب را مادر نویسنده دانسته و پدرش را ذكر نكرده‌اند. در اين اثر، اسامى 39 نفر از شعراى عرب كه نسب آنها با مادرشان شناخته مى‌شود، با ذكر چند بيت از سروده‌هاى آنها آمده است. | ||
#«تحفة الأبيه فى من نسب الى غير أبيه»، تأليف مجدالدين [[فیروزآبادی، محمد بن یعقوب|محمد بن يعقوب فيروزآبادى]] از علماى فارس است. آنچه در اين كتاب مى‌خوانيم، ذكر افرادى است كه به دو تن از پدران يا مادران، يا غير پدر از اجدادشان، يا اجنبى كه او را بزرگ كرده است، منسوب هستند. اين ليست، بالغ بر 61 نفر مى‌باشد. | #«تحفة الأبيه فى من نسب الى غير أبيه»، تأليف مجدالدين [[فیروزآبادی، محمد بن یعقوب|محمد بن يعقوب فيروزآبادى]] از علماى فارس است. آنچه در اين كتاب مى‌خوانيم، ذكر افرادى است كه به دو تن از پدران يا مادران، يا غير پدر از اجدادشان، يا اجنبى كه او را بزرگ كرده است، منسوب هستند. اين ليست، بالغ بر 61 نفر مى‌باشد. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
#«كتاب العصا»، تأليف ابوالمظفر أسامة بن منقذ(488 - 584ق) است. او، در مقدمه كتاب، سبب نگارش و نام‌گذارى كتابش را اين قصه مى‌داند كه پدرش، از ابويوسف قزوينى نقل كرده كه وى، كتابى با نام «العصا» از مؤلفى نامعلوم را به يكى از ملازمانش داده و در باب ارزش‌مندى كتاب چنين گفته است: «نياز تو به بيشتر از آنچه در دست توست، نخواهد افتاد». او، سال‌ها در طلب آن كتاب تلاش مى‌كند و زمانى كه از يافتنش نااميد مى‌شود، دست به تدوين كتابى با همان نام مى‌زند. | #«كتاب العصا»، تأليف ابوالمظفر أسامة بن منقذ(488 - 584ق) است. او، در مقدمه كتاب، سبب نگارش و نام‌گذارى كتابش را اين قصه مى‌داند كه پدرش، از ابويوسف قزوينى نقل كرده كه وى، كتابى با نام «العصا» از مؤلفى نامعلوم را به يكى از ملازمانش داده و در باب ارزش‌مندى كتاب چنين گفته است: «نياز تو به بيشتر از آنچه در دست توست، نخواهد افتاد». او، سال‌ها در طلب آن كتاب تلاش مى‌كند و زمانى كه از يافتنش نااميد مى‌شود، دست به تدوين كتابى با همان نام مى‌زند. | ||
#:ظاهراً كتابى كه اسامه به دنبال آن بوده، «كتاب العصا»، نوشته [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] بوده و او تصور مى‌كرده كه كتاب ديگرى است. او، بسيارى از مطالب را از اين كتاب گرفته و مطالب ديگرى از اخبار صالحين و زهاد و هم‌چنين اخبار فرنگ و اخلاق و سياست آنها و اتفاقات زمانش را بر آن افزوده است. | #:ظاهراً كتابى كه اسامه به دنبال آن بوده، «كتاب العصا»، نوشته [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] بوده و او تصور مى‌كرده كه كتاب ديگرى است. او، بسيارى از مطالب را از اين كتاب گرفته و مطالب ديگرى از اخبار صالحين و زهاد و هم‌چنين اخبار فرنگ و اخلاق و سياست آنها و اتفاقات زمانش را بر آن افزوده است. | ||
#«رسالة التلميذ»، نوشته عبدالقادر بن عمر بغدادى(1030 - 1093ق) است. اين رساله، در رابطه با كلمه «تلميذ» و معانى و كاربردهاى اشتباه آن و چگونگى جمع بستن و مطالب پيرامون آن مى‌باشد. | #«رسالة التلميذ»، نوشته عبدالقادر بن عمر بغدادى(1030 - 1093ق) است. اين رساله، در رابطه با كلمه «تلميذ» و معانى و كاربردهاى اشتباه آن و چگونگى جمع بستن و مطالب پيرامون آن مى‌باشد. نویسنده، در ابتداى رساله، چنين آورده است كه كلمه تلميذ را در كتب لغت متداول نيافته است، البته مقصودش اين نيست كه اصلا در كتب لغت وجود ندارد، بلكه مرادش آن است كه در ماده «تلمذ» نيامده است. | ||
مجموعه سوم | مجموعه سوم | ||
#«رسالة ابى عامر بن غرسية فى الشعوبية»، نامه يك عالم شعوبى‌مسلك به ابوجعفر خراز است. فرقه شعوبيه از فرقى است كه معتقد به برترى عجم بر عرب است. اين فرقه در آن مقطع زمانى تحت حمايت مجاهد بن عبدالله عامرى بوده است. | #«رسالة ابى عامر بن غرسية فى الشعوبية»، نامه يك عالم شعوبى‌مسلك به ابوجعفر خراز است. فرقه شعوبيه از فرقى است كه معتقد به برترى عجم بر عرب است. اين فرقه در آن مقطع زمانى تحت حمايت مجاهد بن عبدالله عامرى بوده است. نویسنده در اين نامه با نثرى مسجع در صدد اثبات معتقدات خود و برترى دادن عجم بر عرب برآمده است. | ||
#«رسالة ابى يحيى بن مسعدة»، در رد رساله ابوعامر نوشته شده است. در اين اثر، از نثر مسجع و اشعار فراوان استفاده شده است. | #«رسالة ابى يحيى بن مسعدة»، در رد رساله ابوعامر نوشته شده است. در اين اثر، از نثر مسجع و اشعار فراوان استفاده شده است. نویسنده، در نزد ملوك مغرب داراى احترام بوده است. او در فقرات رساله به برخى از قضاياى تاريخى، مانند قيام محمد بن تومرت نيز اشاره كرده است. | ||
#«رسالة ثانية فى الرد على ابن غرسية»، از | #«رسالة ثانية فى الرد على ابن غرسية»، از نویسنده‌اى مجهول است. تشابه شيوه نگارش و نزديكى شديد بعضى از عبارات رساله به رساله ابى يحيى، احتمال نگارش آن را توسط وى قوت مى‌بخشد. | ||
#«رسالة ثالثة فى الرد على ابن غرسية»، نوشته ابوجعفر احمد بن الدودين البلنسى است. | #«رسالة ثالثة فى الرد على ابن غرسية»، نوشته ابوجعفر احمد بن الدودين البلنسى است. نویسنده، با ابن بسام، صاحب «الذخيرة»، معاصر بوده است. | ||
#«رسالة رابعة فى الرد على ابن غرسية»، نوشته ابوالطيب بن منّ الله قروى است. نام كامل كتاب، به نقل از كتاب «البلوى» و «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]»، عبارت است از اين عنوان طولانى: «حديقة البلاغة و دوحة البراعة، المورقة أفنانها، المثمرة أغصانها، بذكر مآثر العربية و نشر المفاخر الاسلامية و الرد على ابن غرسية فى ما ادعاه للأمم الأعجمية». | #«رسالة رابعة فى الرد على ابن غرسية»، نوشته ابوالطيب بن منّ الله قروى است. نام كامل كتاب، به نقل از كتاب «البلوى» و «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]»، عبارت است از اين عنوان طولانى: «حديقة البلاغة و دوحة البراعة، المورقة أفنانها، المثمرة أغصانها، بذكر مآثر العربية و نشر المفاخر الاسلامية و الرد على ابن غرسية فى ما ادعاه للأمم الأعجمية». | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
#«كتاب النيروز»، تأليف ابوالحسن احمد بن فارس است. در ابتداى مجموعه، مطالبى از محقق كتاب، پيرامون عيد نوروز و زمان آن و نوروز در سرزمين‌هاى مختلف ارائه شده است. بر خلاف آنچه به ذهن تبادر مى‌كند كه اين كتاب درباره نوروز و تاريخ و رسوم آن باشد، ابن فارس بحثى لغوى را مطرح كرده و الفاظى را كه در صيغه و وزن با نوروز موافق است، جمع‌آورى كرده است. | #«كتاب النيروز»، تأليف ابوالحسن احمد بن فارس است. در ابتداى مجموعه، مطالبى از محقق كتاب، پيرامون عيد نوروز و زمان آن و نوروز در سرزمين‌هاى مختلف ارائه شده است. بر خلاف آنچه به ذهن تبادر مى‌كند كه اين كتاب درباره نوروز و تاريخ و رسوم آن باشد، ابن فارس بحثى لغوى را مطرح كرده و الفاظى را كه در صيغه و وزن با نوروز موافق است، جمع‌آورى كرده است. | ||
#«الرسالة النيروزية»، نوشته [[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله|شيخ الرئيس]] ابوعلى حسين بن عبدالله بن سينا (370 - 428ق)، حكيم و طبيب معروف است. بوعلى در اين اثر كه هديه‌اى نوروزى به يكى از امراء است، ابتدا، مراتب موجودات و ويژگى هر مرتبه را ذكر كرده و در ادامه معانى حروف مقطعه قرآن كريم را به روش فلسفى، مبتنى بر مبادى رياضى - منطقى، مورد بررسى قرار داده است. | #«الرسالة النيروزية»، نوشته [[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله|شيخ الرئيس]] ابوعلى حسين بن عبدالله بن سينا (370 - 428ق)، حكيم و طبيب معروف است. بوعلى در اين اثر كه هديه‌اى نوروزى به يكى از امراء است، ابتدا، مراتب موجودات و ويژگى هر مرتبه را ذكر كرده و در ادامه معانى حروف مقطعه قرآن كريم را به روش فلسفى، مبتنى بر مبادى رياضى - منطقى، مورد بررسى قرار داده است. | ||
#«رسالة فيها ذكر ما جاء فى النيروز و احكامه مما فسره بطلميوس الحكيم و وجده عن علم دانيال»، رساله‌اى دو صفحه‌اى از | #«رسالة فيها ذكر ما جاء فى النيروز و احكامه مما فسره بطلميوس الحكيم و وجده عن علم دانيال»، رساله‌اى دو صفحه‌اى از نویسنده‌اى ناشناس است و حاكى از اهميت ويژه‌اى است كه قدماء براى نوروز قائل بوده‌اند و مصادفت آن را در هر روزى از روزهاى هفته با ستاره‌اى خاص، منشأ پيدايش امورى ويژه مى‌دانسته‌اند. | ||
#«حكمة الاشراق الى كتاب الآفاق»، تأليف محمد مرتضى حسينى زبيدى(1145 - 1201ق)، از علماى لغوى قرن سيزدهم است. شرح حال و فهرست تأليفات وى كه بالغ بر چهل اثر مى‌باشد، در ابتداى كتاب آمده است. اين اثر با موضوع كتابت، مشتمل بر ده فصل و يك خاتمه است. از جمله عناوين فصول آن، فضيلت خط، قلم، دوات، نقطه و شكل است. در خاتمه نيز آداب دانشجو با استاد و نصيحتى به ساير كاتبان طرح شده است. | #«حكمة الاشراق الى كتاب الآفاق»، تأليف محمد مرتضى حسينى زبيدى(1145 - 1201ق)، از علماى لغوى قرن سيزدهم است. شرح حال و فهرست تأليفات وى كه بالغ بر چهل اثر مى‌باشد، در ابتداى كتاب آمده است. اين اثر با موضوع كتابت، مشتمل بر ده فصل و يك خاتمه است. از جمله عناوين فصول آن، فضيلت خط، قلم، دوات، نقطه و شكل است. در خاتمه نيز آداب دانشجو با استاد و نصيحتى به ساير كاتبان طرح شده است. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
#از آن‌جا كه كتاب اسماء المغتالين، مفصل بوده، بخشى از آن به اين مجموعه منتقل شده است و در انتهاى كتاب نيز فهرستى كه بالغ بر 274 نفر است، درج گرديده است. | #از آن‌جا كه كتاب اسماء المغتالين، مفصل بوده، بخشى از آن به اين مجموعه منتقل شده است و در انتهاى كتاب نيز فهرستى كه بالغ بر 274 نفر است، درج گرديده است. | ||
#«كنى الشعراء و من غلبت كنيته على اسمه»، تأليف ابوجعفر محمد بن حبيب بن جعفر، | #«كنى الشعراء و من غلبت كنيته على اسمه»، تأليف ابوجعفر محمد بن حبيب بن جعفر، نویسنده كتاب سوم از مجموعه اول است. نام اين اثر را [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] در الفهرست، با نام «كنى الشعراء» و صاحب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]»، با نام «أكنى الشعراء» ذكر كرده‌اند. اسامى شعراء، در دو بخش تنظيم شده است: در بخش اول، اسامى، در ذيل نام قبيله و در بخش دوم، به‌صورت فهرست‌وار ذكر شده است. | ||
#«ألقاب الشعراء و من يعرف منهم بامه»، كتاب ديگرى از | #«ألقاب الشعراء و من يعرف منهم بامه»، كتاب ديگرى از نویسنده پيشين است. در اين اثر نيز القاب شعراى قبايل مختلف عرب، به تفكيك هر قبيله، ذكر شده است. در برخى موارد نيز توضيحى مختصر و چند بيت شعر ديده مى‌شود. | ||
#«كتاب العققة و البررة»، تأليف ابوعبيده، معمر بن مثنى(110 - 210ق) است. | #«كتاب العققة و البررة»، تأليف ابوعبيده، معمر بن مثنى(110 - 210ق) است. نویسنده، در اصل ايرانى و يهودى بوده و كتاب‌هايى را در هجو اعراب نوشته است. برخى، كتاب حاضر را نيز در همين راستا ارزيابى كرده‌اند كه چنين جلوه دهد كه عرب از برّ و وفا به دور است. در اين كتاب در 17 شماره، اسامى افرادى كه مورد عاقّ والدين قرار گرفته‌اند و فرزندانى كه والدين خود را هجو كرده‌اند، با ذكر اشعار آنها ذكر شده است. | ||
مجموعه هشتم | مجموعه هشتم | ||