تحفة الدستور (فرهنگ اعداد کلمات): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' .' به '. ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'فرهنگ (ابهام زدایی)' به 'فرهنگ (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR11394J1.jpg | |||
| عنوان =تحفة الدستور (فرهنگ اعداد کلمات) | |||
| پدیدآوران = | |||
[[کاشانی، لطف‌الله بن عبدالکریم]] (نویسنده) | |||
| | |||
[[صدری، مهدی]] (مصحح) | [[صدری، مهدی]] (مصحح) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =PIR 2981 /ک2ت3 | ||
| موضوع = | |||
ابجد | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
فارسی - | فارسی - واژهنامههای عددی | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1386 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11394AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11394 | |||
| کتابخوان همراه نور =11394 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|فرهنگ (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''تحفة الدستور''' تألیف [[کاشانی، لطف‌الله|لطف‌الله بن عبدالكريم كاشانى]] در سال 1070ق، فرهنگ اَعداد كلمات و از جمله فرهنگ‌هاى ادب فارسی است. | |||
== ساختار== | == ساختار== | ||
كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم مصحح، مقدمه مؤلف، سه مقصد و يك خاتمه است. | |||
در مقدمه مصحح، شرح حال نویسنده، ويژگى‌هاى كتاب، پيشينه تألیف فرهنگ تحفه الدستور و مطالب مفيد ديگرى آمده است. در سه مقصد نيز تا عدد 999 و در خاتمه تا عدد 1072 ذكر شده است. | |||
در مقدمه | |||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
ساختن ماده تاريخ، يعنى بيان تاريخ واقعه‌اى به عدد حروف ابجد و حساب جمل، از ديرباز در ميان سخنوران و اديبان پارسى زبان رايج و معمول بوده و چون ضبط تاريخ وقايع و حوادث غالباً ً دشوار مى‌نموده است. اديبان و نكته‌سنجان خوش‌ذوق با بيان عبارات و اشعارى، حفظ و ضبط آنها را آسان كرده‌اند و گاه علاوه بر ذكر تاريخ واقعه، افكار و احساسات روحى خود و مردم زمان خويش را نيز در آن بيان نموده‌اند. | |||
به گفته مصحح، مبتكر تألیف فرهنگ اعداد الفاظ، مير رفيع‌الدين حيدر معمايى طباطبايى كاشانى است كه در سال 1000ق كتاب خويش را تألیف نمود. وى از ماده‌تاريخ‌سازان معروف و مشهور و بلامنازع بود و گفته‌اند كه بيشتر ماده تاريخهایش را في البداهه مى‌سروده است. | |||
تحفة الدستور، هر چند در رديف فرهنگ‌هاى فارسی به شمار مى‌آيد اما كاملاً متفاوت با آنها است و هيچ شباهت و وجه تشابهى با ديگر فرهنگ‌ها ندارد از آن‌رو كه هيچ يك از واژه‌هاى آمده در آن معنا نشده و كسى كارى با معناى لغوى آن ندارد، بلكه مدخلهاى اين فرهنگ بر مبناى عدد است كه مؤلف آن را از عدد (3) آغاز و به عدد (1070) كه سال تألیف كتاب است- به انجام مى‌رساند. ظاهراً دو مدخل عددى (1071) و (1072) را نيز مؤلف دنبال كرده، سه واژه را براى عدد (1071) آورده و براى مدخل عددى (1072) واژه‌اى را ضبط نكرده و جاى واژه‌هاى مقابل آن خالى است. | |||
مؤلف در برابر هر مدخل عددى، واژه‌هاى يافته خويش را بر حسب چند حرفى بودن با عناوين: دو حرف، سه حرف، چهار حرف و... آورده و ضبط كرده است. | |||
كاربرد اين فرهنگ در درجه اول براى سرايندگان ماده‌تاريخ‌ساز است كه از آن در هنگام ساختن ماده تاريخى استفاده مى‌كنند. معمولاً سراينده، ماده تاريخ خود را در قالب مصراع و يا عبارت با توجه به موضوع مربوط مى‌سازد كه گاه مطابق با سال واقعه نيست؛ از اين‌رو سراينده با مراجعه به اين فرهنگ، اگر كمبود عددى نسبت به سال واقعه داشته باشد، با افزودن يا تغيير دادن واژه‌اى مناسب و در خور موضوع، عدد كسرى آن را جبران مى‌نمايد و يا چنانچه از نظر عددى تاريخ مورد نظر، افزون از سال واقعه باشد واژه‌هاى مناسب با عدد كمتر را برمى‌گزيند تا به تاريخ مورد نظر خويش دست يابد. | |||
كاربرد اين فرهنگ در درجه اول براى سرايندگان ماده‌تاريخ‌ساز است كه از آن در هنگام ساختن ماده تاريخى استفاده مى‌كنند. | |||
نكته قابل ذكر ديگر اينكه حدود سى چهل درصد از واژه‌هاى آمده در اين فرهنگ، افعالى با زمانهاى صرف شده آنهاست كه در فرهنگ‌هاى ديگر نيست. | نكته قابل ذكر ديگر اينكه حدود سى چهل درصد از واژه‌هاى آمده در اين فرهنگ، افعالى با زمانهاى صرف شده آنهاست كه در فرهنگ‌هاى ديگر نيست. | ||
نكته ديگر اينكه به گفته مصحح در مقدمه، | نكته ديگر اينكه به گفته مصحح در مقدمه، مؤلف در اين كتاب دچار برخى اشتباهات املايى و نيز اشتباه در محاسبه شده كه در مقدمه مذكور بدانها اشاره شده است. | ||
== وضعيت كتاب== | == وضعيت كتاب== | ||
پاورقى‌هاى اين كتاب دو گونه‌اند: يكى مانند همه تصحيح‌ها و ذكر نسخه بدلهاى مندرج در متون است كه تفاوت نسخه بدلها و خطاها و تصحيح‌هاى قياسى با اعداد 1، 2 و... ذكر مى‌شود كه بخش اول پاورقى‌هاست. | پاورقى‌هاى اين كتاب دو گونه‌اند: يكى مانند همه تصحيح‌ها و ذكر نسخه بدلهاى مندرج در متون است كه تفاوت نسخه بدلها و خطاها و تصحيح‌هاى قياسى با اعداد 1، 2 و... ذكر مى‌شود كه بخش اول پاورقى‌هاست. | ||
| خط ۸۰: | خط ۵۹: | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
# مقدمه مصحح. | |||
# درخشان، مهدى، ماده تاريخهایى ارزنده و شگفت‌انگيز، وحيد، تير 1356، شماره 211 و 212، ص8 تا 22. | |||
# دائرةالمعارف تشيع، ج 1، ص262. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | [[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | ||
[[رده:زبان‌ها و ادبیات ایرانی پیش از اسلام]] | [[رده:زبان‌ها و ادبیات ایرانی پیش از اسلام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۴۸
| تحفة الدستور (فرهنگ اعداد کلمات) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاشانی، لطف‌الله بن عبدالکریم (نویسنده) صدری، مهدی (مصحح) |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابجد فارسی - واژهنامههای عددی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 2981 /ک2ت3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تحفة الدستور تألیف لطف‌الله بن عبدالكريم كاشانى در سال 1070ق، فرهنگ اَعداد كلمات و از جمله فرهنگ‌هاى ادب فارسی است.
ساختار
كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم مصحح، مقدمه مؤلف، سه مقصد و يك خاتمه است.
در مقدمه مصحح، شرح حال نویسنده، ويژگى‌هاى كتاب، پيشينه تألیف فرهنگ تحفه الدستور و مطالب مفيد ديگرى آمده است. در سه مقصد نيز تا عدد 999 و در خاتمه تا عدد 1072 ذكر شده است.
گزارش محتوا
ساختن ماده تاريخ، يعنى بيان تاريخ واقعه‌اى به عدد حروف ابجد و حساب جمل، از ديرباز در ميان سخنوران و اديبان پارسى زبان رايج و معمول بوده و چون ضبط تاريخ وقايع و حوادث غالباً ً دشوار مى‌نموده است. اديبان و نكته‌سنجان خوش‌ذوق با بيان عبارات و اشعارى، حفظ و ضبط آنها را آسان كرده‌اند و گاه علاوه بر ذكر تاريخ واقعه، افكار و احساسات روحى خود و مردم زمان خويش را نيز در آن بيان نموده‌اند.
به گفته مصحح، مبتكر تألیف فرهنگ اعداد الفاظ، مير رفيع‌الدين حيدر معمايى طباطبايى كاشانى است كه در سال 1000ق كتاب خويش را تألیف نمود. وى از ماده‌تاريخ‌سازان معروف و مشهور و بلامنازع بود و گفته‌اند كه بيشتر ماده تاريخهایش را في البداهه مى‌سروده است.
تحفة الدستور، هر چند در رديف فرهنگ‌هاى فارسی به شمار مى‌آيد اما كاملاً متفاوت با آنها است و هيچ شباهت و وجه تشابهى با ديگر فرهنگ‌ها ندارد از آن‌رو كه هيچ يك از واژه‌هاى آمده در آن معنا نشده و كسى كارى با معناى لغوى آن ندارد، بلكه مدخلهاى اين فرهنگ بر مبناى عدد است كه مؤلف آن را از عدد (3) آغاز و به عدد (1070) كه سال تألیف كتاب است- به انجام مى‌رساند. ظاهراً دو مدخل عددى (1071) و (1072) را نيز مؤلف دنبال كرده، سه واژه را براى عدد (1071) آورده و براى مدخل عددى (1072) واژه‌اى را ضبط نكرده و جاى واژه‌هاى مقابل آن خالى است.
مؤلف در برابر هر مدخل عددى، واژه‌هاى يافته خويش را بر حسب چند حرفى بودن با عناوين: دو حرف، سه حرف، چهار حرف و... آورده و ضبط كرده است.
كاربرد اين فرهنگ در درجه اول براى سرايندگان ماده‌تاريخ‌ساز است كه از آن در هنگام ساختن ماده تاريخى استفاده مى‌كنند. معمولاً سراينده، ماده تاريخ خود را در قالب مصراع و يا عبارت با توجه به موضوع مربوط مى‌سازد كه گاه مطابق با سال واقعه نيست؛ از اين‌رو سراينده با مراجعه به اين فرهنگ، اگر كمبود عددى نسبت به سال واقعه داشته باشد، با افزودن يا تغيير دادن واژه‌اى مناسب و در خور موضوع، عدد كسرى آن را جبران مى‌نمايد و يا چنانچه از نظر عددى تاريخ مورد نظر، افزون از سال واقعه باشد واژه‌هاى مناسب با عدد كمتر را برمى‌گزيند تا به تاريخ مورد نظر خويش دست يابد.
نكته قابل ذكر ديگر اينكه حدود سى چهل درصد از واژه‌هاى آمده در اين فرهنگ، افعالى با زمانهاى صرف شده آنهاست كه در فرهنگ‌هاى ديگر نيست.
نكته ديگر اينكه به گفته مصحح در مقدمه، مؤلف در اين كتاب دچار برخى اشتباهات املايى و نيز اشتباه در محاسبه شده كه در مقدمه مذكور بدانها اشاره شده است.
وضعيت كتاب
پاورقى‌هاى اين كتاب دو گونه‌اند: يكى مانند همه تصحيح‌ها و ذكر نسخه بدلهاى مندرج در متون است كه تفاوت نسخه بدلها و خطاها و تصحيح‌هاى قياسى با اعداد 1، 2 و... ذكر مى‌شود كه بخش اول پاورقى‌هاست.
ديگر مربوط است به واژه‌هاى يافته مصحح و به دست آمده از محاسبه ماده‌تاريخ‌ها در متون و كتيبه‌ها كه در فرهنگ حاضر موجود نبوده است. اين واژه‌ها در انتهاى هر مدخل در ميان قلاب آمده است.
فرهنگ تهجى واژه‌ها و تركيب‌ها با معادل عددى آنها كه توسط مصحح فراهم شده و در انتهاى اثر آمده است.
منابع مقاله
- مقدمه مصحح.
- درخشان، مهدى، ماده تاريخهایى ارزنده و شگفت‌انگيز، وحيد، تير 1356، شماره 211 و 212، ص8 تا 22.
- دائرةالمعارف تشيع، ج 1، ص262.