الرجال لابن الغضائري: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' ؛' به '؛')
    جز (جایگزینی متن - ' به'''' به ' به '''')
    برچسب: واگردانی دستی
     
    (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR10012J1.jpg|بندانگشتی|الرجال]]
    | تصویر =NUR10012J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =‏الرجال
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =کتاب الضعفاء
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|الرجال
    [[ابن غضائری، احمد بن حسین]] (نويسنده)
    |-
    |نام های دیگر کتاب  
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[ابن غضائری، احمد بن حسین]] (نويسنده)


    [[حسینی جلالی، محمدرضا]] (محقق)
    [[حسینی جلالی، محمدرضا]] (محقق)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ر‎‏3
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =حديث - علم الرجال
    |-
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ر‎‏3
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|حدیث - علم الرجال


    محدثان
    محدثان  
    |-
    |ناشر
    |data-type='publisher'|موسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر
    |-
    |مکان نشر
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر
    |data-type='publishYear'|
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|10012
    |}
    </div>


    ==معرفی اجمالی==
    | ناشر =مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر
    '''الرجال''' که به «كتاب الضعفاء» مشهور است تألیف [[ابن غضائری، احمد بن حسین|احمد بن حسین بن غضائری]] از بزرگان شیعه در قرن پنجم هجریست.


    وى هم شاگردى و هم درس [[شيخ طوسى]] و [[نجاشى]] بوده و در اساتيد و شاگردان اشتراكات فراوانى با آنها دارد.
    | مکان نشر =ايران - قم
    | سال نشر =مجلد1: 1380ش , 1422ق,


    مؤلف در این کتاب به ذكر رجال مذموم و جمع آورى تضعيفهايى كه نسبت به هر يك از رجال شيعه وجود دارد، توجه داشته است.
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10012AUTOMATIONCODE
    | چاپ =
    | شابک =964-7489-09-9
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10012
    | کتابخوان همراه نور =10012
    | کد پدیدآور =02340
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


    ==اهميت موضوع==
    '''الرجال''' که به '''کتاب الضعفاء''' مشهور است تألیف [[ابن غضائری، احمد بن حسین| احمد بن حسین بن غضائری]] از بزرگان شیعه در قرن پنجم هجری است.


    وى هم شاگردى و هم‌درس [[شیخ طوسی]] و [[نجاشى]] بوده و در اساتید و شاگردان اشتراکات فراوانى با آن‌ها دارد.


    يكى از مهمترين علوم اسلامى كه به عنوان كليدى در دستيابى به تمام شاخه‌هاى علوم اسلامى، روايى اهميت ويژه‌اى نزد علماى دين داشته و دارد علم رجال است.
    مؤلف در این کتاب به ذکر رجال مذموم و جمع‌آورى تضعیف‌هایی که نسبت به هر یک از رجال شیعه وجود دارد، توجه داشته است.


    عمدۀ علوم اسلامى از فقه و اصول گرفته تا تفسير و كلام و ادعيه و...از راه نقل روايات معصومين عليهم السلام به دست ما رسيده است، و براى دستيابى به روايات صحيح و تشخيص روايات معتبر و انتخاب آنها مهمترين اصل، تشخيص وثاقت و اعتبار سلسله راويان هر حديث است و اين مهم تنها بوسيلۀ علم رجال دست يافتنى است.
    ==اهمیت موضوع==


    بنا بر اين از مهمترين علوم اسلامى كه براى رسيدن به سنت نبوى صلى الله عليه و آله و سخنان معصومين عليهم السلام نقش كليدى دارد علم رجال است.


    فقيه و محدث و هر عالم دينى با تمسك به اطلاعات موجود در كتب رجال و نقد و تحليل آنها، پيرامون صحت و اعتبار تك تك روايات نظر مى‌دهد.
    یکى از مهم‌ترین علوم اسلامى که به‌عنوان کلیدى در دستیابى به تمام شاخه‌هاى علوم اسلامى، روایى اهمیت ویژه‌اى نزد علماى دین داشته و دارد علم رجال است.


    به خاطر اهميت فراوان علم رجال، علماى شيعه از صدر اسلام تا كنون توجهى خاص به اين علم داشته‌اند به طورى كه تنها [[شیخ آقابزرگ تهرانی]] در كتاب «[[مصفی المقال]]» بيش از 500 عنوان كتاب در اين موضوع نام برده است.
    عمده علوم اسلامى از فقه و اصول گرفته تا تفسیر و کلام و ادعیه و... از راه نقل روایات معصومین  علیهم‌السلام به دست ما رسیده است، و براى دستیابى به روایات صحیح و تشخیص روایات معتبر و انتخاب آن‌ها مهم‌ترین اصل، تشخیص وثاقت و اعتبار سلسله راویان هر حدیث است و این مهم تنها به‌وسیله علم رجال دست‌یافتنی است.


    اولين كسانى كه در معرفى و شرح حال راويان حديث كتاب نوشتند اصحاب ائمه عليهم السلام بودند، كسانى مانند «عبيد الله بن أبى رافع» كاتب امير المؤمنين عليه السلام و «عبدالله بن جبله كنانى» و «ابو فضال».
    بنابراین از مهم‌ترین علوم اسلامى که براى رسیدن به سنت نبوى صلى‌الله‌علیه‌وآله و سخنان معصومین  علیهم‌السلام نقش کلیدى دارد علم رجال است.


    ==اصول ثمانيه رجال==
    فقیه و محدث و هر عالم دینى با تمسک به اطلاعات موجود در کتب رجال و نقد و تحلیل آن‌ها، پیرامون صحت و اعتبار تک‌تک روایات نظر مى‌دهد.


    به خاطر اهمیت فراوان علم رجال، علماى شیعه از صدر اسلام تاکنون توجهى خاص به این علم داشته‌اند به‌طوری‌که تنها [[شیخ آقابزرگ تهرانی]] در کتاب «[[مصفی المقال]]» بیش از 500 عنوان کتاب در این موضوع نام برده است.


    از ميان كتابهاى فراوانى كه در علم رجال تأليف شده 8 كتاب به عنوان «اصول ثمانيه رجال» معروف شده‌اند كه بيشترين اعتبار را بين كتب علم رجال كسب نموده‌اند كه عبارتند از:
    اولین کسانى که در معرفى و شرح‌حال راویان حدیث کتاب نوشتند اصحاب ائمه  علیهم‌السلام بودند، کسانى مانند «عبیدالله بن أبى رافع» کاتب امیرالمؤمنین علیه‌السلام و «عبدالله بن جبله کنانى» و «ابوفضال».
     
    ==اصول ثمانیه رجال==
     
    از میان کتاب‌هاى فراوانى که در علم رجال تألیف شده 8 کتاب به‌عنوان «اصول ثمانیه رجال» معروف شده‌اند که بیشترین اعتبار را بین کتب علم رجال کسب نموده‌اند که عبارتند از:


    # [[رجال کشی]]
    # [[رجال کشی]]
    خط ۷۵: خط ۶۳:
    # [[رجال علامه حلی]]
    # [[رجال علامه حلی]]


    از اين كتب 5 كتاب اول اصول اوليه رجال و سه كتاب بعد از اصول ثانويه قلمداد مى‌شوند؛ اما بخاطر اهميتى كه داشته‌اند در رديف اصول اوليه آمده و به «اصول ثمانية» معروف گشته‌اند.
    از این کتب 5 کتاب اول اصول اولیه رجال و سه کتاب بعد از اصول ثانویه قلمداد مى‌شوند؛ اما به خاطر اهمیتى که داشته‌اند در ردیف اصول اولیه آمده و به «اصول ثمانیة» معروف گشته‌اند.


    ==از مؤلف==
    ==از مؤلف==


    اگر این کتاب را نیز از احمد بن حسین بدانیم، وى داراى سه تألیف در رجال است:


    اگر اين كتاب را نيز از احمد بن حسين بدانيم، وى داراى سه تأليف در رجال است:
    یک کتاب به‌عنوان فهرست مصنفات، کتاب دیگرى به‌عنوان فهرست اصول که بنا بر نقل شیخ در فهرست، هر دو کتاب‌هایى کامل بوده‌اند و بسیار جامع تدوین شده‌اند.
     
    يك كتاب به عنوان فهرست مصنفات، كتاب ديگرى به عنوان فهرست اصول كه بنا بر نقل شيخ در فهرست، هر دو كتابهايى كامل بوده‌اند و بسيار جامع تدوين شده‌اند.


    متأسفانه اين دو كتاب پس از فوت مؤلف آنها - كه قبل از چهل سالگى از دنيا رفته - توسط بعضى از ورثۀ ابن غضائرى از بين رفته و همراه با ديگر كتب او نابود شده‌اند.
    متأسفانه این دو کتاب پس از فوت مؤلف آن‌ها - که قبل از چهل‌سالگی از دنیا رفته - توسط بعضى از ورثه ابن غضائرى از بین رفته و همراه با دیگر کتب او نابود شده‌اند.


    شايد علت اين عمل ورثۀ ابن غضائرى اين بوده كه آنها داغدار پدر بوده‌اند و با اين كار مى‌خواسته‌اند بقاياى آثار و خاطرات او را از بين ببرند تا با ديدن آنها داغ فراق پدر تازه نشود.
    شاید علت این عمل ورثه ابن غضائرى این بوده که آن‌ها داغدار پدر بوده‌اند و با این کار مى‌خواسته‌اند بقایاى آثار و خاطرات او را از بین ببرند تا با دیدن آن‌ها داغ فراق پدر تازه نشود.


    ==اعتبار و ارزش==
    ==اعتبار و ارزش==




    كتاب ابن غضائرى معمولا در رديف كتب ثمانيۀ رجال ذكر مى‌شود، اما بايد توجه داشت كه اين كتاب بر خلاف ديگر اصول رجال مورد مناقشه و بحث فراوان واقع شده است.
    کتاب ابن غضائرى معمولاً در ردیف کتب ثمانیه رجال ذکر مى‌شود، اما باید توجه داشت که این کتاب برخلاف دیگر اصول رجال مورد مناقشه و بحث فراوان واقع شده است.


    نجاشى كه هم عصر او بوده و احتمالا جزء شاگردان او يا هم شاگردى او بوده، در فهرست خويش اسامى مؤلفين و كتب شيعه را جمع آورى نموده و حتى كتبى كه خود نديده و از ديگران شنيده را هم فهرست كرده است اما هيچ اشاره‌اى به كتاب ضعفاء يا كتاب [[رجال ابن غضائرى]] نكرده است.
    نجاشى که هم‌عصر او بوده و احتمالاً جزء شاگردان او یا هم شاگردى او بوده، در فهرست خویش اسامى مؤلفین و کتب شیعه را جمع‌آورى نموده و حتى کتبى که خود ندیده و از دیگران شنیده را هم فهرست کرده است اما هیچ اشاره‌اى به کتاب ضعفاء یا کتاب [[رجال ابن غضائرى]] نکرده است.


    [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]] نيز كه در «خلاصه» طريق خودش به اصول خمسۀ رجال را ذكر كرده هيچ اشاره‌اى به طريقش به ابن غضائرى نكرده و شايد در اين كار تعمدى داشته است.
    [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]] نیز که در «خلاصه» طریق خودش به اصول خمسه رجال را ذکر کرده هیچ اشاره‌اى به طریقش به ابن غضائرى نکرده و شاید در این کار تعمدى داشته است.


    علاوه بر اينها سيرۀ بزرگان و مشهور بين آنان عدم توجه و اعتنا به تضعيفات ابن غضائرى است در صورتى كه او در تضعيفش تنها باشد.
    علاوه بر این‌ها سیره بزرگان و مشهور بین آنان عدم توجه و اعتنا به تضعیفات ابن غضائرى است درصورتی‌که او در تضعیفش تنها باشد.


    ==اعتبار نسخه==
    ==اعتبار نسخه==




    از نكات قابل توجه پيرامون اين كتاب سرگذشت نسخه‌هاى آن است.
    از نکات قابل‌توجه پیرامون این کتاب سرگذشت نسخه‌هاى آن است.


    ابن غضائرى از بزرگان شيعه در قرن پنجم هجرى و هم عصر نجاشى و شيخ طوسى است و در جلالت و عظمت مقام او هيچ شبهه‌اى وجود ندارد.
    ابن غضائرى از بزرگان شیعه در قرن پنجم هجرى و هم‌عصر نجاشى و شیخ طوسی است و در جلالت و عظمت مقام او هیچ شبهه‌اى وجود ندارد.


    نكتۀ اساسى در سرگذشت نسخۀ كتاب اوست چرا كه از قرن پنجم تا قرن هفتم هيچ نام و اثرى از «كتاب الضعفاء» ابن غضائرى نيست.
    نکته اساسى در سرگذشت نسخه کتاب اوست چرا که از قرن پنجم تا قرن هفتم هیچ نام و اثرى از «کتاب الضعفاء» ابن غضائرى نیست.


    اولين كسى كه از اين كتاب سخن گفته سيد ابوالفضائل، احمد بن طاووس (متوفاى 673 هجرى) است.سيد نسخه‌اى را كه منسوب به ابن غضائرى بوده، يافته و با تصريح بر اينكه هيچ سماع و روايت و اجازه‌اى بر آن نسخه ندارد آن را در كتاب رجال خويش، «حل الإشكال في تراجم الرجال»، آورده است.
    اولین کسى که از این کتاب سخن گفته سید ابوالفضائل، احمد بن طاووس (متوفاى 673 هجرى) است.سید نسخه‌اى را که منسوب به ابن غضائرى بوده، یافته و با تصریح بر اینکه هیچ سماع و روایت و اجازه‌اى بر آن نسخه ندارد آن را در کتاب رجال خویش، «حل الإشکال فی تراجم الرجال»، آورده است.


    [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] در ميان منابع نقل خويش كتاب ابن غضائرى را استثناء كرده و صحت مطالب آن را عهده‌دار نشده است.او تذكر مى‌دهد كه تنها به خاطر جمع نمودن همۀ سخنان پيرامون هر شخصيت مطالب اين كتاب را آورده نه بخاطر حجت بودن مطالب اين كتاب در نظر او.
    [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] در میان منابع نقل خویش کتاب ابن غضائرى را استثناء کرده و صحت مطالب آن را عهده‌دار نشده است. او تذکر مى‌دهد که تنها به خاطر جمع نمودن همه سخنان پیرامون هر شخصیت مطالب این کتاب را آورده نه به خاطر حجت بودن مطالب این کتاب در نظر او.


    پس از سيد [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] شاگردانش [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]] و ابن داود در كتابهاى خلاصه و رجال مطالب نقل شده در كتاب استاد را آوردند.
    پس از سید [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] شاگردانش [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]] و ابن داود در کتاب‌هاى خلاصه و رجال مطالب نقل شده در کتاب استاد را آوردند.


    نسخه‌هاى كتاب ابن غضائرى بعد از عصر [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] براى دومين بار به فراموشى سپرده شد و هيچ خبرى از آن كتاب يافت نشده است.
    نسخه‌هاى کتاب ابن غضائرى بعد از عصر [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] براى دومین بار به فراموشى سپرده شد و هیچ خبرى از آن کتاب یافت نشده است.


    پس از 4 قرن مولى عبدالله شوشترى (متوفاى 1021 هجرى) مطالب كتاب [[رجال ابن غضائرى]] را از لابلاى كتاب «حل الإشكال» [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] بيرون آورد و شاگرد او، مولى عناية الله قهپايى متن استاد را در كتاب رجالى خويش آورد و بدينسان نسخۀ كتاب ابن غضائرى بدست ما رسيده است.
    پس از 4 قرن مولى عبدالله شوشترى (متوفاى 1021 هجرى) مطالب کتاب [[رجال ابن غضائرى]] را از لابه‌لای کتاب «حل الإشکال» [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] بیرون آورد و شاگرد او، مولى عنایةالله قهپایى متن استاد را در کتاب رجالى خویش آورد و بدین‌سان نسخه کتاب ابن غضائرى به دست ما رسیده است.


    ==مجمع الرجال==
    ==مجمع الرجال==




    چنان كه بيان شد تنها منبع و مدرك ما براى اطلاع از مضمون «كتاب الضعفاء» در اين زمان مطالبى است كه در «مجمع الرجال» آمده است.
    چنان‌که بیان شد تنها منبع و مدرک ما براى اطلاع از مضمون «کتاب الضعفاء» در این زمان مطالبى است که در «مجمع الرجال» آمده است.


    كتاب مجمع الرجال از جمله جوامع رجالى شيعه است كه در قرن 11 هجرى توسط مولى عناية الله قهپايى تأليف شده است.
    کتاب مجمع الرجال از جمله جوامع رجالى شیعه است که در قرن 11 هجرى توسط مولى عنایةالله قهپایى تألیف شده است.


    تاريخ اتمام كتاب، سال 1061 هجرى است و متن آن شامل كتابهاى:
    تاریخ اتمام کتاب، سال 1061 هجرى است و متن آن شامل کتاب‌هاى:


    1 - اختيار الرجال كشى
    #اختیار الرجال کشى
    #کتاب رجال احمد بن حسین بن غضائرى
    #رجال شیخ طوسی
    #فهرست شیخ طوسی
    #[[رجال النجاشی|رجال نجاشى]] مى‌باشد.


    2 - كتاب رجال احمد بن حسين بن غضائرى
    قهپایى براى کامل شدن فایده کتاب خویش متن اصول پنج‌گانه رجال را به‌طور کامل آورده و حتى مقدمه آن‌ها را نیز در ابتداى کتاب ذکر کرده است.


    3 - رجال شيخ طوسى
    ==انتساب به ابن غضائرى==
     
    4 - فهرست شيخ طوسى
     
    5 - [[رجال النجاشي|رجال نجاشى]] مى‌باشد.
     
    قهپايى براى كامل شدن فايدۀ كتاب خويش متن اصول پنج گانۀ رجال را به طور كامل آورده و حتى مقدمۀ آنها را نيز در ابتداى كتاب ذكر كرده است.


    ==انتساب به ابن غضائرى==


    با توجه به آنچه گذشت روشن شد که اصل انتساب این کتاب به ابن غضائرى مدرک محکمى ندارد.گرچه ابن غضائرى از بزرگان علماى امامیه بوده و کتبى در این زمینه داشته، اما هیچ‌یک از آن‌ها به دست ما نرسیده است.


    با توجه به آنچه گذشت روشن شد كه اصل انتساب اين كتاب به ابن غضائرى مدرك محكمى ندارد.گرچه ابن غضائرى از بزرگان علماى اماميه بوده و كتبى در اين زمينه داشته، اما هيچيك از آنها به دست ما نرسيده است.
    بسیارى از بزرگان و علماى تراجم این کتاب را از ابن غضائرى نمى‌دانند و بعضى چون علامه، شیخ [[آقا بزرگ تهرانى]] شدیداً مخالف انتساب این کتاب به ابوالحسین احمد بن ابی‌عبدالله غضائرى هستند و این کتاب را نوشته دشمنان شیعه مى‌دانند که با آمیختن مطالب دروغ و انحرافى به بعضى از مطالب کتاب ابن غضائرى، سعى در مخدوش نمودن چهره بزرگان شیعه داشته‌اند.


    بسيارى از بزرگان و علماى تراجم اين كتاب را از ابن غضائرى نمى‌دانند و بعضى چون علامه، شيخ [[آقا بزرگ تهرانى]] شديدا مخالف انتساب اين كتاب به ابوالحسين احمد بن ابى عبدالله غضائرى هستند و اين كتاب را نوشتۀ دشمنان شيعه مى‌دانند كه با آميختن مطالب دروغ و انحرافى به بعضى از مطالب كتاب ابن غضائرى، سعى در مخدوش نمودن چهرۀ بزرگان شيعه داشته‌اند.
    چطور مى‌توان این کتاب را از بزرگ‌مردی چون ابن غضائرى دانست و چگونه مى‌توان قبول کرد که او تمام همت خویش را صرف مخدوش کردن چهره بزرگان دین کرده و به راست یا دروغ به اکثر بزرگان شیعه نسبت ضعف و غلو و کذب داده است.


    چطور مى‌توان اين كتاب را از بزرگ مردى چون ابن غضائرى دانست و چگونه مى‌توان قبول كرد كه او تمام همت خويش را صرف مخدوش كردن چهرۀ بزرگان دين كرده و به راست يا دروغ به اكثر بزرگان شيعه نسبت ضعف و غلو و كذب داده است.
    سید احمد بن طاووس - اولین راوى این کتاب پس از دو قرن - قاعده‌اى در ابتداى کتاب خویش گفته که: در مورد جرح اگر معارضى باشد ساقط مى‌شود و اگر معارض نداشته باشد بازهم اطمینان پیدا کردن به آن مرجوح است، اما در مورد مدح چنین نیست و اطمینان به آن راجح است.


    سيد احمد بن طاووس - اولين راوى اين كتاب پس از دو قرن - قاعده‌اى در ابتداى كتاب خويش گفته كه: در مورد جرح اگر معارضى باشد ساقط مى‌شود و اگر معارض نداشته باشد باز هم اطمينان پيدا كردن به آن مرجوح است، اما در مورد مدح چنين نيست و اطمينان به آن راجح است.
    بنابراین، درصورتی‌که انتساب کتاب به ابن غضائرى صحیح باشد، بازهم به تضعیفات او باید با دیده احتیاط و تردید نگریست.


    بنا بر اين، در صورتى كه انتساب كتاب به ابن غضائرى صحيح باشد، باز هم به تضعيفات او بايد با ديدۀ احتياط و ترديد نگريست.
    ==ترتیب کتاب==


    ==ترتيب كتاب==


    کتاب [[رجال ابن غضائرى]] به‌تنهایی چاپ نشده و تنها نسخه موجود آن نسخه‌اى است که در ضمن مجمع الرجال قهپایى آمده است.متن ابن غضائرى هم نسبت به حجم کتاب قهپایى بسیار ناچیز است که مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى متن ابن غضائرى را از لابه‌لای مطالب بیرون آورده و به‌صورت مستقل ارائه نموده است.


    كتاب [[رجال ابن غضائرى]] به تنهايى چاپ نشده و تنها نسخۀ موجود آن نسخه‌اى است كه در ضمن مجمع الرجال قهپايى آمده است.متن ابن غضائرى هم نسبت به حجم كتاب قهپايى بسيار ناچيز است كه مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى متن ابن غضائرى را از لابلاى مطالب بيرون آورده و به صورت مستقل ارائه نموده است.
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}




    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/6057 مطالعه کتاب الرجال در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:حدیث]]
    [[رده:حدیث]]
    [[رده:طبقات و تراجم محدثین و حفاظ (جمعی)]]
    [[رده:طبقات و تراجم محدثین و حفاظ (جمعی)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۳۰

    ‏الرجال
    الرجال لابن الغضائري
    پدیدآورانابن غضائری، احمد بن حسین (نويسنده) حسینی جلالی، محمدرضا (محقق)
    عنوان‌های دیگرکتاب الضعفاء
    ناشرمؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر
    مکان نشرايران - قم
    سال نشرمجلد1: 1380ش , 1422ق,
    شابک‎964-7489-09-9
    موضوعحديث - علم الرجال محدثان
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ر‎‏3
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الرجال که به کتاب الضعفاء مشهور است تألیف احمد بن حسین بن غضائری از بزرگان شیعه در قرن پنجم هجری است.

    وى هم شاگردى و هم‌درس شیخ طوسی و نجاشى بوده و در اساتید و شاگردان اشتراکات فراوانى با آن‌ها دارد.

    مؤلف در این کتاب به ذکر رجال مذموم و جمع‌آورى تضعیف‌هایی که نسبت به هر یک از رجال شیعه وجود دارد، توجه داشته است.

    اهمیت موضوع

    یکى از مهم‌ترین علوم اسلامى که به‌عنوان کلیدى در دستیابى به تمام شاخه‌هاى علوم اسلامى، روایى اهمیت ویژه‌اى نزد علماى دین داشته و دارد علم رجال است.

    عمده علوم اسلامى از فقه و اصول گرفته تا تفسیر و کلام و ادعیه و... از راه نقل روایات معصومین علیهم‌السلام به دست ما رسیده است، و براى دستیابى به روایات صحیح و تشخیص روایات معتبر و انتخاب آن‌ها مهم‌ترین اصل، تشخیص وثاقت و اعتبار سلسله راویان هر حدیث است و این مهم تنها به‌وسیله علم رجال دست‌یافتنی است.

    بنابراین از مهم‌ترین علوم اسلامى که براى رسیدن به سنت نبوى صلى‌الله‌علیه‌وآله و سخنان معصومین علیهم‌السلام نقش کلیدى دارد علم رجال است.

    فقیه و محدث و هر عالم دینى با تمسک به اطلاعات موجود در کتب رجال و نقد و تحلیل آن‌ها، پیرامون صحت و اعتبار تک‌تک روایات نظر مى‌دهد.

    به خاطر اهمیت فراوان علم رجال، علماى شیعه از صدر اسلام تاکنون توجهى خاص به این علم داشته‌اند به‌طوری‌که تنها شیخ آقابزرگ تهرانی در کتاب «مصفی المقال» بیش از 500 عنوان کتاب در این موضوع نام برده است.

    اولین کسانى که در معرفى و شرح‌حال راویان حدیث کتاب نوشتند اصحاب ائمه علیهم‌السلام بودند، کسانى مانند «عبیدالله بن أبى رافع» کاتب امیرالمؤمنین علیه‌السلام و «عبدالله بن جبله کنانى» و «ابوفضال».

    اصول ثمانیه رجال

    از میان کتاب‌هاى فراوانى که در علم رجال تألیف شده 8 کتاب به‌عنوان «اصول ثمانیه رجال» معروف شده‌اند که بیشترین اعتبار را بین کتب علم رجال کسب نموده‌اند که عبارتند از:

    1. رجال کشی
    2. فهرست نجاشی
    3. فهرست شیخ طوسی
    4. رجال شیخ طوسی
    5. رجال برقی
    6. رجال ابن داود
    7. رجال ابن غضائری
    8. رجال علامه حلی

    از این کتب 5 کتاب اول اصول اولیه رجال و سه کتاب بعد از اصول ثانویه قلمداد مى‌شوند؛ اما به خاطر اهمیتى که داشته‌اند در ردیف اصول اولیه آمده و به «اصول ثمانیة» معروف گشته‌اند.

    از مؤلف

    اگر این کتاب را نیز از احمد بن حسین بدانیم، وى داراى سه تألیف در رجال است:

    یک کتاب به‌عنوان فهرست مصنفات، کتاب دیگرى به‌عنوان فهرست اصول که بنا بر نقل شیخ در فهرست، هر دو کتاب‌هایى کامل بوده‌اند و بسیار جامع تدوین شده‌اند.

    متأسفانه این دو کتاب پس از فوت مؤلف آن‌ها - که قبل از چهل‌سالگی از دنیا رفته - توسط بعضى از ورثه ابن غضائرى از بین رفته و همراه با دیگر کتب او نابود شده‌اند.

    شاید علت این عمل ورثه ابن غضائرى این بوده که آن‌ها داغدار پدر بوده‌اند و با این کار مى‌خواسته‌اند بقایاى آثار و خاطرات او را از بین ببرند تا با دیدن آن‌ها داغ فراق پدر تازه نشود.

    اعتبار و ارزش

    کتاب ابن غضائرى معمولاً در ردیف کتب ثمانیه رجال ذکر مى‌شود، اما باید توجه داشت که این کتاب برخلاف دیگر اصول رجال مورد مناقشه و بحث فراوان واقع شده است.

    نجاشى که هم‌عصر او بوده و احتمالاً جزء شاگردان او یا هم شاگردى او بوده، در فهرست خویش اسامى مؤلفین و کتب شیعه را جمع‌آورى نموده و حتى کتبى که خود ندیده و از دیگران شنیده را هم فهرست کرده است اما هیچ اشاره‌اى به کتاب ضعفاء یا کتاب رجال ابن غضائرى نکرده است.

    علامه حلى نیز که در «خلاصه» طریق خودش به اصول خمسه رجال را ذکر کرده هیچ اشاره‌اى به طریقش به ابن غضائرى نکرده و شاید در این کار تعمدى داشته است.

    علاوه بر این‌ها سیره بزرگان و مشهور بین آنان عدم توجه و اعتنا به تضعیفات ابن غضائرى است درصورتی‌که او در تضعیفش تنها باشد.

    اعتبار نسخه

    از نکات قابل‌توجه پیرامون این کتاب سرگذشت نسخه‌هاى آن است.

    ابن غضائرى از بزرگان شیعه در قرن پنجم هجرى و هم‌عصر نجاشى و شیخ طوسی است و در جلالت و عظمت مقام او هیچ شبهه‌اى وجود ندارد.

    نکته اساسى در سرگذشت نسخه کتاب اوست چرا که از قرن پنجم تا قرن هفتم هیچ نام و اثرى از «کتاب الضعفاء» ابن غضائرى نیست.

    اولین کسى که از این کتاب سخن گفته سید ابوالفضائل، احمد بن طاووس (متوفاى 673 هجرى) است.سید نسخه‌اى را که منسوب به ابن غضائرى بوده، یافته و با تصریح بر اینکه هیچ سماع و روایت و اجازه‌اى بر آن نسخه ندارد آن را در کتاب رجال خویش، «حل الإشکال فی تراجم الرجال»، آورده است.

    ابن طاووس در میان منابع نقل خویش کتاب ابن غضائرى را استثناء کرده و صحت مطالب آن را عهده‌دار نشده است. او تذکر مى‌دهد که تنها به خاطر جمع نمودن همه سخنان پیرامون هر شخصیت مطالب این کتاب را آورده نه به خاطر حجت بودن مطالب این کتاب در نظر او.

    پس از سید ابن طاووس شاگردانش علامه حلى و ابن داود در کتاب‌هاى خلاصه و رجال مطالب نقل شده در کتاب استاد را آوردند.

    نسخه‌هاى کتاب ابن غضائرى بعد از عصر ابن طاووس براى دومین بار به فراموشى سپرده شد و هیچ خبرى از آن کتاب یافت نشده است.

    پس از 4 قرن مولى عبدالله شوشترى (متوفاى 1021 هجرى) مطالب کتاب رجال ابن غضائرى را از لابه‌لای کتاب «حل الإشکال» ابن طاووس بیرون آورد و شاگرد او، مولى عنایةالله قهپایى متن استاد را در کتاب رجالى خویش آورد و بدین‌سان نسخه کتاب ابن غضائرى به دست ما رسیده است.

    مجمع الرجال

    چنان‌که بیان شد تنها منبع و مدرک ما براى اطلاع از مضمون «کتاب الضعفاء» در این زمان مطالبى است که در «مجمع الرجال» آمده است.

    کتاب مجمع الرجال از جمله جوامع رجالى شیعه است که در قرن 11 هجرى توسط مولى عنایةالله قهپایى تألیف شده است.

    تاریخ اتمام کتاب، سال 1061 هجرى است و متن آن شامل کتاب‌هاى:

    1. اختیار الرجال کشى
    2. کتاب رجال احمد بن حسین بن غضائرى
    3. رجال شیخ طوسی
    4. فهرست شیخ طوسی
    5. رجال نجاشى مى‌باشد.

    قهپایى براى کامل شدن فایده کتاب خویش متن اصول پنج‌گانه رجال را به‌طور کامل آورده و حتى مقدمه آن‌ها را نیز در ابتداى کتاب ذکر کرده است.

    انتساب به ابن غضائرى

    با توجه به آنچه گذشت روشن شد که اصل انتساب این کتاب به ابن غضائرى مدرک محکمى ندارد.گرچه ابن غضائرى از بزرگان علماى امامیه بوده و کتبى در این زمینه داشته، اما هیچ‌یک از آن‌ها به دست ما نرسیده است.

    بسیارى از بزرگان و علماى تراجم این کتاب را از ابن غضائرى نمى‌دانند و بعضى چون علامه، شیخ آقا بزرگ تهرانى شدیداً مخالف انتساب این کتاب به ابوالحسین احمد بن ابی‌عبدالله غضائرى هستند و این کتاب را نوشته دشمنان شیعه مى‌دانند که با آمیختن مطالب دروغ و انحرافى به بعضى از مطالب کتاب ابن غضائرى، سعى در مخدوش نمودن چهره بزرگان شیعه داشته‌اند.

    چطور مى‌توان این کتاب را از بزرگ‌مردی چون ابن غضائرى دانست و چگونه مى‌توان قبول کرد که او تمام همت خویش را صرف مخدوش کردن چهره بزرگان دین کرده و به راست یا دروغ به اکثر بزرگان شیعه نسبت ضعف و غلو و کذب داده است.

    سید احمد بن طاووس - اولین راوى این کتاب پس از دو قرن - قاعده‌اى در ابتداى کتاب خویش گفته که: در مورد جرح اگر معارضى باشد ساقط مى‌شود و اگر معارض نداشته باشد بازهم اطمینان پیدا کردن به آن مرجوح است، اما در مورد مدح چنین نیست و اطمینان به آن راجح است.

    بنابراین، درصورتی‌که انتساب کتاب به ابن غضائرى صحیح باشد، بازهم به تضعیفات او باید با دیده احتیاط و تردید نگریست.

    ترتیب کتاب

    کتاب رجال ابن غضائرى به‌تنهایی چاپ نشده و تنها نسخه موجود آن نسخه‌اى است که در ضمن مجمع الرجال قهپایى آمده است.متن ابن غضائرى هم نسبت به حجم کتاب قهپایى بسیار ناچیز است که مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى متن ابن غضائرى را از لابه‌لای مطالب بیرون آورده و به‌صورت مستقل ارائه نموده است.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=الرجال_لابن_الغضائري&oldid=721278»