شعب الإيمان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ابو ' به ' ابو') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR16568J1.jpg | |||
| عنوان =شعب الإیمان | |||
| عنوان‌های دیگر =فهارس شعب الایمان | |||
| پدیدآوران = | |||
[[زغلول، ابوهاجر محمدسعید]] (محقق) | |||
| | |||
| | |||
[[بیهقی، احمد بن حسین]] ( | [[بیهقی، احمد بن حسین]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 122/5 /ب9ش7 | ||
| موضوع = | |||
احادیث احکام | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
احادیث اهل سنت - قرن 5ق. | احادیث اهل سنت - قرن 5ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1421 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE16568AUTOMATIONCODE | |||
== | | چاپ =1 | ||
| شابک =2-7451-1006-3 | |||
| تعداد جلد =9 | |||
'''شعب الإيمان'''، اثر [[احمد بن حسين بيهقى]] (384-458ق) محدث و فقيه شافعى، در موضوع اخلاق به زبان عربى نگارش شده است. كتاب -بر پايه مبانى رجالى حديثى اهل‌سنت- از منابع كاملاً قابل توجه و پراهميت و مورد مراجعه و ارجاع به‌شمار مى‌آيد. از كتاب با نام‌هاى «الجامع المصنف في شعب الإيمان» يا «الجامع لشعب الإيمان» نيز ياد شده است <ref>مقدمه محقق، ص19</ref> | | کتابخانۀ دیجیتال نور =16568 | ||
| کتابخوان همراه نور =16568 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|شعب الإيمان (ابهام‌زدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر| ایمان (ابهام‌زدایی) }} | |||
'''شعب الإيمان'''، اثر [[احمد بن حسين بيهقى]] (384-458ق) محدث و فقيه شافعى، در موضوع اخلاق به زبان عربى نگارش شده است. كتاب -بر پايه مبانى رجالى حديثى اهل‌سنت- از منابع كاملاً قابل توجه و پراهميت و مورد مراجعه و ارجاع به‌شمار مى‌آيد. از كتاب با نام‌هاى «الجامع المصنف في شعب الإيمان» يا «الجامع لشعب الإيمان» نيز ياد شده است<ref>مقدمه محقق، ص19</ref> | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
كتاب با مقدمه دكتر عبدالغفار سليمان البندارى آغاز شده است. پس از آن مختصرى به كتاب، شخصيت بيهقى و آثارش پرداخته شده است. | كتاب با مقدمه دكتر عبدالغفار سليمان البندارى آغاز شده است. پس از آن مختصرى به كتاب، شخصيت بيهقى و آثارش پرداخته شده است. | ||
اين كتاب بر شيوه منهاج‌الدين في شعب الإيمان حسين بن حسن حليمى (متوفى 403ق) در بيان شاخه‌هاى ايمان به رشته تحرير درآمده است. حليمى با الهام از يك روايت نبوى، كتاب | اين كتاب بر شيوه منهاج‌الدين في شعب الإيمان حسين بن حسن حليمى (متوفى 403ق) در بيان شاخه‌هاى ايمان به رشته تحرير درآمده است. حليمى با الهام از يك روايت نبوى، كتاب منهاج‌الدين خود را 77 باب كرده و هر باب را به بيان شعبه‌اى از شعب ايمان اختصاص داده است. بيهقى نيز شعب‌الايمان را تماماً به ترتيب كتاب حليمى نگاشته و در آن مجموعه‌ى بزرگى از احاديث و آثار منقول از پيامبر(ص) و صحابه وى را گردآورده است. كتاب در مجموع مشتمل بر 11269 حديث غيرتكرارى و حدود 300 حديث تكرارى است. بيهقى علاوه بر ذكر كامل اسناد روايات، بيانات ابوعبدالله حليمى را به‌صورت كامل نقل كرده و در موارد لازم، توضيحات ديگرى را نيز افزوده است<ref>مهدى احمدپور و ديگران، ص288 و 291</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
اساس اين كتاب بر مبناى حديثى از رسول خدا(ص) است كه: «ايمان هفتاد و چند شاخه است كه برترين آنها كلمه توحيد و پايين‌ترين‌شان برداشتن موجبات آزار از سر راه است، و حيا نيز شاخه‌اى از ايمان است»<ref>همان، ص288</ref> | |||
كتاب شعب الايمان سازمان و نظم منطقى خاصى ندارد. روايتى نبوى را مبنى بر اين كه «ايمان داراى شعبه‌هايى است» مدنظر قرار داده و چون در اين نبوى شريف به ذكر تك‌تك شعب ايمان پرداخته نشده، خود نویسنده با جست‌وجو در آيات و روايات قريب به 77 شعبه را فهرست مى‌كند و در ذيل هر شعبه به توضيح پيرامون صفت و ويژگى مورد بيان مى‌پردازد. از عناوين آغازين كتاب، ابتدائاً چنين به نظر مى‌رسد كه مصنف درصدد بوده است كه ميان ايمان به خداوند متعال و روز قيامت و اصول دين و اعمال فردى و اجتماعى انسان رابطه‌اى منطقى در نظر بگيرد، اما خواننده نبايد در بين عناوين كتاب به دنبال يافتن رابطه منطقى ميان ابواب باشد<ref>همان، ص291</ref> | |||
ممكن است از برخى عنوانهاى كتاب چنين به نظر آيد كه بيهقى به مباحث كلامى و فقهى نيز در اين كتاب پرداخته است، اما با مراجعه به متن كتاب ملاحظه مى‌شود كه مقصود از عناوين كلامى (مانند: ايمان به خداوند و كتاب و پيامبران) و يا عناوين فقهى (مانند: صيام و زكات و خمس و صلوات خمس) نيز در درجه اوّل، بيان نكات اخلاقى مندرج در ذيل آنها بوده است. هر چند به مناسبت به برخى مباحث كلامى و فقهى نيز اشاره‌هايى شده است<ref>همان</ref> | |||
كتاب | عناوين هفتادوهفت‌گانه كتاب عمدتاًً شامل عنوانهاى اخلاق بندگى است و به‌طور كلى بندگى خدا و توجه به تكليفى كه انسان در برابر خالق هستى دارد روح كلى حاكم بر همه ابواب است. در سى‌وسه باب آغازين كتاب، عنوانهاى اخلاق بندگى كاملاً مشهود است؛ هر چند در عناوينى مانند: «طلب علم صحيح»، «نشر علم نافع»، «طهارت»، «زكات» و «جهاد» مى‌توان اخلاق فردى و اجتماعى را نيز لحاظ كرد<ref>همان، ص290</ref> | ||
در اخلاق فردى مى‌توان اين عنوان‌ها را در كتاب مشاهده كرد: «پرهيز در خوردنى‌ها و نوشيدنى‌ها»، «تحريم لباس‌ها و پوشيدنى‌ها و ظروف مخالف شرع»، «تحريم آلات و ادوات لهو و لعب»، «حياء»، «زهد و كوتاهى آرزو»، و «صبر بر مصيبت‌ها»<ref>همان</ref> | |||
عنوانهاى اخلاق خانواده در كتاب عبارتند از: از «نيكى به والدين»، «صله رحم»، «نيكى به مماليك»، «حقوق فرزندان و خانواده» و «ميانه‌روى در نفقه»<ref>همان</ref> | |||
برخى از عناوين اخلاق اجتماعى اين كتاب، اينهاست: «مقاومت با دشمن و ترك فرار»، «حفظ زبان»، «اداى امانات»، «تحريم قتل نفس»، «كوتاهى دست از اموال بيت المال»، «اطاعت از اولى الامر»، «حكم در بين مردم به عدالت»، «امر به معروف و نهى از منكر»، «عيادت از مريض»، «اصلاح ذات البين»، و بسيارى از عنوانهاى ديگر<ref>همان</ref> | |||
اگر بخواهيم ابواب شعب الايمان را به ترتيب فراوانى عناوين رتبه‌بندى كنيم، بايد بگوئيم كه ابواب اين كتاب به ترتيب به حوزه‌هاى زير مى‌پردازد: 1. اخلاق بندگى؛ 2. اخلاق اجتماعى؛ 3. اخلاق فردى و 4. اخلاق خانواده<ref>همان، ص291</ref> | |||
هر چند كه مصنف بنابر تفصيل داشته و عنوانهاى ريز و جزئى بسيارى را تحت عناوين كلى، مورد بحث قرار ميدهد، اما گاه چنين به نظر ميرسد كه از محل بحث خارج شده و احاديثى را كه مناسبت چندانى با عنوان اصلى ندارند روايت مى‌نمايد. ظاهراً در مجموعه عظيم شعب‌الايمان به عنوانى كه منطبق بر موضوعات مورد بحث در ذيل خود نشود برخورد نمى‌كنيم و احاديث ياد شده را نيز مى‌توانيم به‌طور غيرمستقيم به گونه‌اى مربوط به عنوان مورد بحث بدانيم<ref>همان، ص292</ref> | |||
البته ناگفته پيداست كه مسلك و شيوه علماى اهل‌سنت در علم رجال و طرح كلى كتاب و الهامى كه از روايت نبوى(ص) در مورد اخلاق ايمانى گرفته و اين اخلاق را به شعب‌ها و مراتب مختلفى تقسيم مى‌كند بسيار جالب توجه و حائز اهميت است؛ هر چند مناسبت ميان ابواب 77گانه كتاب در موارد متعددى چندان روشن نيست و نوعى پراكندگى موضوعى نيز در خلال مباحث هر باب مشاهده مى‌شود<ref>همان</ref> | |||
البته ناگفته پيداست كه مسلك و شيوه علماى اهل‌سنت در علم رجال و طرح كلى كتاب و الهامى كه از روايت نبوى(ص) در مورد اخلاق ايمانى گرفته و اين اخلاق را به شعب‌ها و مراتب مختلفى تقسيم مى‌كند بسيار جالب توجه و حائز اهميت است؛ هر چند مناسبت ميان ابواب 77گانه كتاب در موارد متعددى چندان روشن نيست و نوعى پراكندگى موضوعى نيز در خلال مباحث هر باب مشاهده مى‌شود <ref>همان</ref> | |||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
برخى از نويسندگان با توجه به اهميتى كه براى اين كتاب قائل | برخى از نويسندگان با توجه به اهميتى كه براى اين كتاب قائل بوده‌اند به تلخيص و اختصار آن پرداخته‌اند كه از ميان اين تلخيص‌ها مى‌توان به: مختصر شعب الايمان، اثر شمس‌الدين قونوى؛ مختصر شعب الايمان اثر معين‌الدين محمد بن حمويه؛ و مختصر شعب الايمان نوشته ابوجعفر عمر قزوينى اشاره كرد<ref>مهدى احمدپور و ديگران، ص289-290</ref> | ||
كتاب در نه جلد تدوين شده و فهرست مطالب هر جلد در پايان آن آمده است. تمامى جلد هشتم و بخشى از جلد نهم به ترتيب حروف الفبا به فهرست احاديث و آثار و بخش دوم جلد نهم به فهرست اشعار اختصاص يافته است. | كتاب در نه جلد تدوين شده و فهرست مطالب هر جلد در پايان آن آمده است. تمامى جلد هشتم و بخشى از جلد نهم به ترتيب حروف الفبا به فهرست احاديث و آثار و بخش دوم جلد نهم به فهرست اشعار اختصاص يافته است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
| خط ۹۱: | خط ۷۴: | ||
#مهدى احمدپور و ديگران، كتابشناخت اخلاق اسلامى، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، گروه اخلاق و تربيت، چاپ اول، بهار، 1385. | #مهدى احمدپور و ديگران، كتابشناخت اخلاق اسلامى، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، گروه اخلاق و تربيت، چاپ اول، بهار، 1385. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[شعب الايمان: متن کهن در اخلاق]] | |||
[[شعب الإيمان (نسخه)]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۱
| شعب الإیمان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زغلول، ابوهاجر محمدسعید (محقق) بیهقی، احمد بن حسین (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | فهارس شعب الایمان |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1421 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 2-7451-1006-3 |
| موضوع | احادیث احکام احادیث اهل سنت - قرن 5ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 9 |
| کد کنگره | BP 122/5 /ب9ش7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شعب الإيمان، اثر احمد بن حسين بيهقى (384-458ق) محدث و فقيه شافعى، در موضوع اخلاق به زبان عربى نگارش شده است. كتاب -بر پايه مبانى رجالى حديثى اهل‌سنت- از منابع كاملاً قابل توجه و پراهميت و مورد مراجعه و ارجاع به‌شمار مى‌آيد. از كتاب با نام‌هاى «الجامع المصنف في شعب الإيمان» يا «الجامع لشعب الإيمان» نيز ياد شده است[۱]
ساختار
كتاب با مقدمه دكتر عبدالغفار سليمان البندارى آغاز شده است. پس از آن مختصرى به كتاب، شخصيت بيهقى و آثارش پرداخته شده است.
اين كتاب بر شيوه منهاج‌الدين في شعب الإيمان حسين بن حسن حليمى (متوفى 403ق) در بيان شاخه‌هاى ايمان به رشته تحرير درآمده است. حليمى با الهام از يك روايت نبوى، كتاب منهاج‌الدين خود را 77 باب كرده و هر باب را به بيان شعبه‌اى از شعب ايمان اختصاص داده است. بيهقى نيز شعب‌الايمان را تماماً به ترتيب كتاب حليمى نگاشته و در آن مجموعه‌ى بزرگى از احاديث و آثار منقول از پيامبر(ص) و صحابه وى را گردآورده است. كتاب در مجموع مشتمل بر 11269 حديث غيرتكرارى و حدود 300 حديث تكرارى است. بيهقى علاوه بر ذكر كامل اسناد روايات، بيانات ابوعبدالله حليمى را به‌صورت كامل نقل كرده و در موارد لازم، توضيحات ديگرى را نيز افزوده است[۲]
گزارش محتوا
اساس اين كتاب بر مبناى حديثى از رسول خدا(ص) است كه: «ايمان هفتاد و چند شاخه است كه برترين آنها كلمه توحيد و پايين‌ترين‌شان برداشتن موجبات آزار از سر راه است، و حيا نيز شاخه‌اى از ايمان است»[۳]
كتاب شعب الايمان سازمان و نظم منطقى خاصى ندارد. روايتى نبوى را مبنى بر اين كه «ايمان داراى شعبه‌هايى است» مدنظر قرار داده و چون در اين نبوى شريف به ذكر تك‌تك شعب ايمان پرداخته نشده، خود نویسنده با جست‌وجو در آيات و روايات قريب به 77 شعبه را فهرست مى‌كند و در ذيل هر شعبه به توضيح پيرامون صفت و ويژگى مورد بيان مى‌پردازد. از عناوين آغازين كتاب، ابتدائاً چنين به نظر مى‌رسد كه مصنف درصدد بوده است كه ميان ايمان به خداوند متعال و روز قيامت و اصول دين و اعمال فردى و اجتماعى انسان رابطه‌اى منطقى در نظر بگيرد، اما خواننده نبايد در بين عناوين كتاب به دنبال يافتن رابطه منطقى ميان ابواب باشد[۴]
ممكن است از برخى عنوانهاى كتاب چنين به نظر آيد كه بيهقى به مباحث كلامى و فقهى نيز در اين كتاب پرداخته است، اما با مراجعه به متن كتاب ملاحظه مى‌شود كه مقصود از عناوين كلامى (مانند: ايمان به خداوند و كتاب و پيامبران) و يا عناوين فقهى (مانند: صيام و زكات و خمس و صلوات خمس) نيز در درجه اوّل، بيان نكات اخلاقى مندرج در ذيل آنها بوده است. هر چند به مناسبت به برخى مباحث كلامى و فقهى نيز اشاره‌هايى شده است[۵]
عناوين هفتادوهفت‌گانه كتاب عمدتاًً شامل عنوانهاى اخلاق بندگى است و به‌طور كلى بندگى خدا و توجه به تكليفى كه انسان در برابر خالق هستى دارد روح كلى حاكم بر همه ابواب است. در سى‌وسه باب آغازين كتاب، عنوانهاى اخلاق بندگى كاملاً مشهود است؛ هر چند در عناوينى مانند: «طلب علم صحيح»، «نشر علم نافع»، «طهارت»، «زكات» و «جهاد» مى‌توان اخلاق فردى و اجتماعى را نيز لحاظ كرد[۶]
در اخلاق فردى مى‌توان اين عنوان‌ها را در كتاب مشاهده كرد: «پرهيز در خوردنى‌ها و نوشيدنى‌ها»، «تحريم لباس‌ها و پوشيدنى‌ها و ظروف مخالف شرع»، «تحريم آلات و ادوات لهو و لعب»، «حياء»، «زهد و كوتاهى آرزو»، و «صبر بر مصيبت‌ها»[۷]
عنوانهاى اخلاق خانواده در كتاب عبارتند از: از «نيكى به والدين»، «صله رحم»، «نيكى به مماليك»، «حقوق فرزندان و خانواده» و «ميانه‌روى در نفقه»[۸]
برخى از عناوين اخلاق اجتماعى اين كتاب، اينهاست: «مقاومت با دشمن و ترك فرار»، «حفظ زبان»، «اداى امانات»، «تحريم قتل نفس»، «كوتاهى دست از اموال بيت المال»، «اطاعت از اولى الامر»، «حكم در بين مردم به عدالت»، «امر به معروف و نهى از منكر»، «عيادت از مريض»، «اصلاح ذات البين»، و بسيارى از عنوانهاى ديگر[۹]
اگر بخواهيم ابواب شعب الايمان را به ترتيب فراوانى عناوين رتبه‌بندى كنيم، بايد بگوئيم كه ابواب اين كتاب به ترتيب به حوزه‌هاى زير مى‌پردازد: 1. اخلاق بندگى؛ 2. اخلاق اجتماعى؛ 3. اخلاق فردى و 4. اخلاق خانواده[۱۰]
هر چند كه مصنف بنابر تفصيل داشته و عنوانهاى ريز و جزئى بسيارى را تحت عناوين كلى، مورد بحث قرار ميدهد، اما گاه چنين به نظر ميرسد كه از محل بحث خارج شده و احاديثى را كه مناسبت چندانى با عنوان اصلى ندارند روايت مى‌نمايد. ظاهراً در مجموعه عظيم شعب‌الايمان به عنوانى كه منطبق بر موضوعات مورد بحث در ذيل خود نشود برخورد نمى‌كنيم و احاديث ياد شده را نيز مى‌توانيم به‌طور غيرمستقيم به گونه‌اى مربوط به عنوان مورد بحث بدانيم[۱۱]
البته ناگفته پيداست كه مسلك و شيوه علماى اهل‌سنت در علم رجال و طرح كلى كتاب و الهامى كه از روايت نبوى(ص) در مورد اخلاق ايمانى گرفته و اين اخلاق را به شعب‌ها و مراتب مختلفى تقسيم مى‌كند بسيار جالب توجه و حائز اهميت است؛ هر چند مناسبت ميان ابواب 77گانه كتاب در موارد متعددى چندان روشن نيست و نوعى پراكندگى موضوعى نيز در خلال مباحث هر باب مشاهده مى‌شود[۱۲]
وضعيت كتاب
برخى از نويسندگان با توجه به اهميتى كه براى اين كتاب قائل بوده‌اند به تلخيص و اختصار آن پرداخته‌اند كه از ميان اين تلخيص‌ها مى‌توان به: مختصر شعب الايمان، اثر شمس‌الدين قونوى؛ مختصر شعب الايمان اثر معين‌الدين محمد بن حمويه؛ و مختصر شعب الايمان نوشته ابوجعفر عمر قزوينى اشاره كرد[۱۳]
كتاب در نه جلد تدوين شده و فهرست مطالب هر جلد در پايان آن آمده است. تمامى جلد هشتم و بخشى از جلد نهم به ترتيب حروف الفبا به فهرست احاديث و آثار و بخش دوم جلد نهم به فهرست اشعار اختصاص يافته است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- مهدى احمدپور و ديگران، كتابشناخت اخلاق اسلامى، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، گروه اخلاق و تربيت، چاپ اول، بهار، 1385.