ویکی‌نور

سبع رسائل: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (جایگزینی متن - ' ابو ' به ' ابو')
جز (جایگزینی متن - '.↵↵رده:کتاب‌شناسی' به '. ==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} رده:کتاب‌شناسی')
 
(۷۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR01379J1.jpg|بندانگشتی|سبع رسائل]]
| تصویر =NUR01379J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =سبع رسائل
|+ |
| عنوان‌های دیگر =الایرادات علی الحدوث الدهری
|-
! نام کتاب!! data-type='bookName'|سبع رسائل
|-
|نام های دیگر کتاب
|data-type='otherBookNames'|الایرادات علی الحدوث الدهری


تجرید الاعتقاد. شرح
تجرید الاعتقاد. شرح
خط ۲۱: خط ۱۶:
رساله شرح الزوراء
رساله شرح الزوراء


رساله‏ای در شرح خطبه الزوراء
رساله‌‏ای در شرح خطبه الزوراء
|-
| پدیدآوران =
|پدیدآورندگان
[[دوانی، محمد بن اسعد]] (نویسنده)
|data-type='authors'|[[دوانی، محمد بن اسعد]] (نويسنده)


[[خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین]] (نويسنده)
[[خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین]] (نویسنده)


[[تویسرکانی، محمدنبی بن احمد]] (محقق)
[[تویسرکانی، سید احمد]] (محقق)
|-
| زبان =عربی
|زبان  
| کد کنگره =‏‎‏BBR‎‏ ‎‏982‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏2
|data-type='language'|عربی
| موضوع =
|-
خدا - اثبات
|کد کنگره  
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BBR‎‏ ‎‏982‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏2
|-
|موضوع  
|data-type='subject'|خدا - اثبات


فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14


نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الاعتقاد - نقد و تفسیر
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الاعتقاد - نقد و تفسیر


کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14
کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14
|-
| ناشر =
|ناشر  
مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
|data-type='publisher'|مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
| مکان نشر =تهران - ایران
|-
| سال نشر = 1381 ش یا 1423 ق یا 2002 م
|مکان نشر  
|data-type='publishPlace'|تهران - ایران
|-
|سال نشر  
|data-type='publishYear'| 1381 هـ.ش یا 1423 هـ.ق یا 2002 م
|-class='articleCode'
|کد اتوماسیون
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE1379AUTOMATIONCODE
|}
</div>


| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01379AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| شابک =964-6781-50-0
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01379
| کتابخوان همراه نور =01379
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''سبع رسائل''' اثرى است کلامى مشتمل بر پنج رساله از محقق [[دوانی، محمد بن اسعد|جلال‌الدین محمد دوانى]] متوفاى 908 ه-ق، یک رساله از [[خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین|ملا اسماعیل خواجوئى اصفهانى]] متوفاى 1173 ه-ق و رساله‌اى دیگر از [[تویسرکانی، سید احمد|سید احمد تویسرکانى]] نگارنده اثر حاضر.


==معرفى اجمالى:==
==ساختار و گزارش محتوا==


رسائلى که در این مجموعه آمده به ترتیب عبارت است از:


سبع رسائل اثرى است كلامى مشتمل بر پنج رساله از محقق جلال الدين محمد دوانى متوفاى 908 ه-ق ، يك رساله از ملا اسماعيل خواجوئى اصفهانى متوفاى 1173 ه-ق و رساله اى ديگر از سيد احمد تويسركانى نگارنده اثر حاضر.
#رساله اثبات الواجب قدیم
 
#:این رساله را علامه محقق دوانى در اوان شهرت علمى خود در شیراز در سالهاى قبل از/ 870 ه.ق تألیف نموده و آن را به پادشاه عثمانى سلطان ابوالفتح بایزید خان معروف سلطان محمد فاتح قسطنطنیه متوفاى/ 886 فرزند سلطان مراد خان با مقدمه‌اى در ستایش وى به او تقدیم داشته است.
رسائلى كه در اين مجموعه آمده به ترتيب عبارت است از:
#:مطالب کتاب که کلا در استدلال بر وجود خداوند- عزّ و جلّ- است در دو مقصد و یک خاتمه آمده. مقصد اول در اثبات وجود خداوند است از چهار طریق، و مقصد دوم در اثبات او است تعالى شأنه از راه ابطال دور و تسلسل به برهان تطبیق و تضایف و برهانى عرشى و خاتمه در بیان و استدلال بر دو مطلب است.
 
#:مطلب اول: ممکن ذاتا و به خویشتن خویش بدون هیچ گونه عامل و علت دیگرى در گرایش به وجود و یا عدم، اولویت و شایستگى بیشترى ندارد.
1. رساله اثبات الواجب قديم
#:مطلب دوم: ممکن تا تمام شرائط و علل وجود آن موجود، و تمام موانع در گرایش به هستى آن مرتفع نشود، حتمیت و ضرورت تحقق و هستى نخواهد یافت.  
 
#:شروح و حواشى که بر این رساله آمده عبارت است از:
اين رساله را علامه محقق دوانى در اوان شهرت علمى خود در شيراز در سالهاى قبل از/ 870 ه. ق تأليف نموده و آن را به پادشاه عثمانى سلطان ابوالفتح بايزيد خان معروف سلطان محمد فاتح قسطنطنيه متوفاى/ 886 فرزند سلطان مراد خان با مقدمه‌اى در ستايش وى به او تقديم داشته است.
#:#شرح نجم‌الدّین حاج محمود بن محمد نیریزى از تلامذه سید صدرالدین دشتکى که در سال 921 از تألیف آن فراغت یافته.  
 
#:#شرح قاضى کمال‌الدّین حسین بن خواجه شرف‌الدّین عبدالحق الهى اردبیلى به صورت قال أقول متوفاى 940 یا 950. وى از تلامذه علامه دوانى است و نسخه‌اى از آن در کتابخانه مرحوم وزیرى یزد موجود است.  
مطالب كتاب كه كلا در استدلال بر وجود خداوند- عزّ و جلّ- است در دو مقصد و يك خاتمه آمده. مقصد اول در اثبات وجود خداوند است از چهار طريق، و مقصد دوم در اثبات او است تعالى شأنه از راه ابطال دور و تسلسل به برهان تطبيق و تضايف و برهانى عرشى و خاتمه در بيان و استدلال بر دو مطلب است.
#:#شرح [[شوشتری، سید نورالله بن شریف‌الدین|قاضى نورالله شوشترى]] صاحب مجالس المؤمنین مقتول (1019 ه. ق).
 
#:و حواشى
مطلب اول: ممكن ذاتا و به خويشتن خويش بدون هيچ گونه عامل و علت ديگرى در گرايش به وجود و يا عدم، اولويت و شايستگى بيشترى ندارد.
#:#از امیر غیاث‌الدّین منصور دشتکى (م- 948 ه. ق.)  
 
#:#از ملا محمد حنفى متوفاى بعد از 900.  
مطلب دوم: ممكن تا تمام شرائط و علل وجود آن موجود، و تمام موانع در گرايش به هستى آن مرتفع نشود، حتميت و ضرورت تحقق و هستى نخواهد يافت.  
#:#حاشیه خواجه جمال‌الدّین محمود شیرازى.
 
#:#حاشیه ملا حبیب‌اللّه باغنوى شیرازى معروف به ملا میرزا جان (م- 994 ه. ق).
شروح و حواشى كه بر اين رساله آمده عبارت است از:
#رساله اثبات الواجب جدید
 
#این رساله را علامه دوانى پس از ده سال یا بیشتر از اثبات الواجب قدیم نگاشته، و در مقدمه آن چنین آورده: من رساله‌اى در این موضوع در عنفوان جوانى نوشته‌ام با استناد بر ادّله فلاسفه و متکلمین و آنچه به نظرم رسیده، و اینک در این رساله بسنده مى‌کنم بر ادلّه‌اى واضح‌تر و اتقن و مختصرتر و مطالب را در چهارده فصل و یک خاتمه به پایان رسانده در مجالس المؤمنین آمده: مؤلف آن را در اواخر عمر در خطّه «لار» تألیف کرده ولى در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|کشف الظنون]] آمده: آن را پس از ده سال از اثبات الواجب نخستین نگاشته.
1. شرح نجم الدّين حاج محمود بن محمد نيريزى از تلامذه سيد صدر الدين دشتكى كه در سال 921 از تأليف آن فراغت يافته.  
#:بر این رساله شروح و حواشى بسیارى نوشته‌اند که از جمله آنهاست:
 
#:#شرح قاضى کمال‌الدین حسین بن خواجه عبدالحق الهى اردبیلى، و بر این شرح شرحى نگاشته به فارسى محمد بن احمد گیلکى که تاریخ اتمام آن 945 ه.ق است.
2. شرح قاضى كمال الدّين حسين بن خواجه شرف الدّين عبد الحق الهى اردبيلى به صورت قال أقول متوفاى 940 يا 950. وى از تلامذه علامه دوانى است و نسخه‌اى از آن در كتابخانه مرحوم وزيرى يزد موجود است.  
#:#شرحى از نجم‌الدین حاج محمود بن محمد بن محمود نیریزى تاریخ اتمام 921 ه. ق.
 
#:#شرح [[شوشتری، سید نورالله بن شریف‌الدین|قاضى نوراللّه شوشترى]] صاحب مجالس المؤمنین و از همو است شرح بر اثبات الواجب قدیم.
4. شرح قاضى نور الله شوشترى صاحب مجالس المؤمنين مقتول (1019 ه. ق).
#:#شرحى در آمیخته با متن از مولى نصرالله بن محمد عمرى خلخالى که به نقل صاحب ذریعه نسخه‌اى از آن در کتابخانه آستان قدس موجود است مؤلف آن را به نام سلطان قطب شاه شیعى نوشته.
 
#:#حاشیه‌اى از خواجه جمال‌الدین محمود شیرازى شاگرد مؤلف.
و حواشى
#:#حاشیه از فخرالدین محمد بن حسین حسینى استر آبادى به نام اثبات الواجب و در حقیقت حاشیه‌اى است بر اثبات الواجب دوانى، از تألیف آن ذى الحجة 963 فراغت یافته، ظاهرا بر اثبات الواجب جدید است.  
 
#رساله الزوراء از علامه محقق دوانى
1. از امير غياث الدّين منصور دشتكى (م- 948 ه. ق.)  
#:این رساله را مؤلف قبل از سال 872 ه.ق در مبدأ و معاد نگاشته، و در آن جمع کرده بین مباحث بحثى و ذوقى و آن را نزد وى منزلت و مرتبت خاصى است، چنانکه خود در شرح آن فرموده: من به هنگام عزیمت براى زیارت امیرالمؤمنین و یعسوب موحدین حضرت على بن ابیطالب (رضى‌اللّه‌عنه و کرّم‌اللّه‌وجهه) در بیرون دارالسلام شهر بغداد در نزدیکیهاى ساحل دجله آن حضرت را در خواب دیدم که به من عنایت و توجه خاصى فرمود، پس از آنکه از خواب بیدار شدم به یمن و مبارکى این عنایت بر آن شدم بنام نامى حضرتش رساله‌اى تصنیف نمایم، ولى در انتخاب موضوع این رساله متردد بودم، گاه به خاطرم مى‌گذشت به مناسبت فرمایش نبى اکرم صلى‌اللّه‌علیه‌و‌سلّم «أنا مدینة العلم و على بابها» موضوع این رساله را «تحقیق در ماهیت علم» برگزینم و گاه موضوعات دیگرى به نظرم مى‌رسید تا آنکه به سعادت عتبه بوسى آن حضرت و حائر حسینى (على نبیّنا و على ساکنیهما الصّلاة و السّلام) مفتخر گردیدم، پس از بازگشت یکى از یاران و دوستان با استعداد و شیفته فهم حقایق که براى او حکمة الاشراق شیخ شهاب‌الدین سهروردى (م 587 ه) را تدریس مى‌کردم و گه گاه ضمن بیان مطالب سخن از مسائلى کشفى و ذوقى مى‌رفت از من خواست که آن سوانح و واردات اشراقى را در رساله‌اى گرد آورم، من دعوت و خواسته او را اجابت و به نگارش آن پرداختم، پس از اتمام آن را همان یافتم که در اندیشه آن بودم مرا یقین حاصل آمد این توفیق از برکات امداد و نفحات باب مدینۀ عالیه دانش و زیارت آن مشاهد مقدسه است به این مناسبت آن را الزوراء نامیدم که نام دجله بغداد است از این رساله به نام تنبیه الراقدین نیز یاد مى‌گردد.
 
#رساله‌اى در شرح خطبۀ الزوراء از علامه محقق دوانى
2. از ملا محمد حنفى متوفاى بعد از 900 .
#:از این رساله به نام شرح مقدمۀ الزوراء یا حاشیه صغیر و یا شرح صغیر زوراء نیز یاد مى‌گردد و شامل این مطالب است:
 
#:#تفسیر و بیان معنى حمد.
3. حاشيه خواجه جمال الدّين محمود شيرازى.
#:#مظهریّت اشیاء از صفات کمالیه حق جلّ و علا.
 
#:#مظهریّت جامع و کامل انسان از کلّ صفات و اسماء.
4. حاشيه ملا حبيب اللّه باغنوى شيرازى معروف به ملا ميرزا جان (م- 994 ه. ق).
#:#اطلاق نفس حمد بر حضرت ختمى مرتبت صلى‌اللّه‌علیه‌وآله و اتصاف حضرتش به صفات الهى تعالى اسمه، قاضى نوراللّه در مجالس المؤمنین در ترجمه محقق دوانى آورده این رساله را مؤلف جهت دفع طعن ملا قطب‌الدین محیوى انصارى بر عبارتى که در خطبه زوراء واقع است نوشته است.
 
#:#رساله شرح الزوراء از علامه دوانى
2. رساله اثبات الواجب جديد
#:از این رساله به نام حاشیة الزوراء و یا شرح کبیر و یا حاشیه کبیره نیز یاد شده، مؤلف ازتألیف این رساله روز شنبه نوزدهم شوال 871 در بیرون و خارج شهر همدان فراغت یافته و از مقدمه آن ارادت و عشق وى به خاندان عصمت و طهارت علیهم‌الصّلاةوالسّلام معلوم و آشکار است.
 
#:#رساله ابطال الزمان الموهوم
اين رساله را علامه دوانى پس از ده سال يا بيشتر از اثبات الواجب قديم نگاشته، و در مقدمه آن چنين آورده: من رساله‌اى در اين موضوع در عنفوان جوانى نوشته‌ام با استناد بر ادّله فلاسفه و متكلمين و آنچه به نظرم رسيده، و اينك در اين رساله بسنده مى‌كنم بر ادلّه‌اى واضح‌تر و اتقن و مختصرتر و مطالب را در چهارده فصل و يك خاتمه به پايان رسانده در مجالس المؤمنين آمده: مؤلف آن را در اواخر عمر در خطّه «لار» تأليف كرده ولى در كشف الظنون آمده: آن را پس از ده سال از اثبات الواجب نخستين نگاشته.
#:از عالم محقق جامع علوم معقول و منقول [[خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین|محمد بن حسین بن محمدرضا بن علاءالدین محمد مازندرانى]] معروف به [[خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین|ملا اسماعیل خواجوئى اصفهانى]] (متوفاى شعبان 1173 ه. ق) از اکابر علماى اصفهان و صاحب مصنفات کثیره در علوم مختلف است.
 
#:#رساله شروح و حواشى بر [[تجريد الاعتقاد|تجرید الاعتقاد علامه محقق طوسى]] از [[تویسرکانی، سید احمد|سید احمد تویسرکانى]].
بر اين رساله شروح و حواشى بسيارى نوشته‌اند كه از جمله آنهاست:
 
1- شرح قاضى كمال الدين حسين بن خواجه عبد الحق الهى اردبيلى، و بر اين شرح شرحى نگاشته به فارسى محمد بن احمد گيلكى كه تاريخ اتمام آن 945 ه. ق است.
 
2- شرحى از نجم الدين حاج محمود بن محمد بن محمود نيريزى تاريخ اتمام 921 ه. ق.
 
3- شرح قاضى نور اللّه شوشترى صاحب مجالس المؤمنين و از همو است شرح بر اثبات الواجب قديم.
 
4- شرحى در آميخته با متن از مولى نصر الله بن محمد عمرى خلخالى كه به نقل صاحب ذريعه نسخه‌اى از آن در كتابخانه آستان قدس موجود است مؤلف آن را به نام سلطان قطب شاه شيعى نوشته.
 
5- حاشيه‌اى از خواجه جمال الدين محمود شيرازى شاگرد مؤلف.
 
6- حاشيه از فخر الدين محمد بن حسين حسينى استر آبادى به نام اثبات الواجب و در حقيقت حاشيه‌اى است بر اثبات الواجب دوانى، از تأليف آن ذى الحجة 963 فراغت يافته، ظاهرا بر اثبات الواجب جديد است .
 
3. رساله الزوراء از علامه محقق دوانى
 
اين رساله را مؤلف قبل از سال 872 ه. ق در مبدأ و معاد نگاشته، و در آن جمع كرده بين مباحث بحثى و ذوقى و آن را نزد وى منزلت و مرتبت خاصى است، چنانكه خود در شرح آن فرموده: من به هنگام عزيمت براى زيارت امير المؤمنين و يعسوب موحدين حضرت على بن ابيطالب (رضى اللّه عنه و كرّم اللّه وجهه) در بيرون دار السلام شهر بغداد در نزديكيهاى ساحل دجله آن حضرت را در خواب ديدم كه به من عنايت و توجه خاصى فرمود، پس از آنكه از خواب بيدار شدم به يمن و مباركى اين عنايت بر آن شدم بنام نامى حضرتش رساله‌اى تصنيف نمايم، ولى در انتخاب موضوع اين رساله متردد بودم، گاه به خاطرم مى‌گذشت به مناسبت فرمايش نبى اكرم صلى اللّه عليه و سلّم «أنا مدينة العلم و على بابها» موضوع اين رساله را «تحقيق در ماهيت علم» برگزينم و گاه موضوعات ديگرى به نظرم مى‌رسيد تا آنكه به سعادت عتبه بوسى آن حضرت و حائر حسينى (على نبيّنا و على ساكنيهما الصّلاة و السّلام) مفتخر گرديدم، پس از بازگشت يكى از ياران و دوستان با استعداد و شيفته فهم حقايق كه براى او حكمة الاشراق شيخ شهاب الدين سهروردى (م 587 ه) را تدريس مى‌كردم و گه گاه ضمن بيان مطالب سخن از مسائلى كشفى و ذوقى مى‌رفت از من خواست كه آن سوانح و واردات اشراقى را در رساله‌اى گرد آورم، من دعوت و خواسته او را اجابت و به نگارش آن پرداختم، پس از اتمام آن را همان يافتم كه در انديشه آن بودم مرا يقين حاصل آمد اين توفيق از بركات امداد و نفحات باب مدينۀ عاليه دانش و زيارت آن مشاهد مقدسه است به اين مناسبت آن را الزوراء ناميدم كه نام دجله بغداد است از اين رساله به نام تنبيه الراقدين نيز ياد مى‌گردد.
 
4- رساله‌اى در شرح خطبۀ الزوراء از علامه محقق دوانى
 
از اين رساله به نام شرح مقدمۀ الزوراء يا حاشيه صغير و يا شرح صغير زوراء نيز ياد مى‌گردد و شامل اين مطالب است:
 
1- تفسير و بيان معنى حمد.
 
2- مظهريّت اشياء از صفات كماليه حق جلّ و علا.
 
3- مظهريّت جامع و كامل انسان از كلّ صفات و اسماء.
 
4- اطلاق نفس حمد بر حضرت ختمى مرتبت صلى اللّه عليه و آله و اتصاف حضرتش به صفات الهى تعالى اسمه، قاضى نور اللّه در مجالس المؤمنين در ترجمه محقق دوانى آورده اين رساله را مؤلف جهت دفع طعن ملا قطب الدين محيوى انصارى بر عبارتى كه در خطبه زوراء واقع است نوشته است.
 
5. رساله شرح الزوراء از علامه دوانى
 
از اين رساله به نام حاشية الزوراء و يا شرح كبير و يا حاشيه كبيره نيز ياد شده، مؤلف ازتأليف اين رساله روز شنبه نوزدهم شوال 871 در بيرون و خارج شهر همدان فراغت يافته و از مقدمه آن ارادت و عشق وى به خاندان عصمت و طهارت عليهم الصّلاة و السّلام معلوم و آشكار است.
 
6- رساله ابطال الزمان الموهوم
 
از عالم محقق جامع علوم معقول و منقول محمد بن حسين بن محمد رضا بن علاء الدين محمد مازندرانى معروف به ملا اسماعيل خواجوئى اصفهانى (متوفاى شعبان 1173 ه. ق) از اكابر علماى اصفهان و صاحب مصنفات كثيره در علوم مختلف است.
 
7- رساله شروح و حواشى بر تجريد الاعتقاد علامه محقق طوسى از سيد احمد تويسركانى.
 
با توجه به نفاست و مرتبت والاى كتاب شريف تجريد الاعتقاد در قرون متمادى بين متكلمين و فلاسفه اسلامى و اهتمام و اقدام بسيارى از اكابر دانشمندان شيعه و اهل سنت به تدوين و تأليف شرح و حواشى و تعليقات ارزنده بر آن كه بطور قطع تعداد آنها بيش از دويست رساله مى‌باشد و نسخه‌هاى آن بطور پراكنده در اكثر كتابخانه‌هاى ما موجود است نگارنده به معرفى اين دسته از شروح و حواشى پرداخته است.
 


با توجه به نفاست و مرتبت والاى کتاب شریف تجرید الاعتقاد در قرون متمادى بین متکلمین و فلاسفه اسلامى و اهتمام و اقدام بسیارى از اکابر دانشمندان شیعه و اهل سنت به تدوین و تألیف شرح و حواشى و تعلیقات ارزنده بر آن که بطور قطع تعداد آنها بیش از دویست رساله مى‌باشد و نسخه‌هاى آن بطور پراکنده در اکثر کتابخانه‌هاى ما موجود است نگارنده به معرفى این دسته از شروح و حواشى پرداخته است.


== نسخه شناسى ==
== نسخه شناسى ==




رساله اثبات الواجب قديم
رساله اثبات الواجب قدیم


1. نسخه كتابخانه آستان قدس به شماره 295.
# نسخه کتابخانه آستان قدس به شماره 295.
# نسخه کتابخانه دانشگاه تهران.
# نسخه کتابخانه شخصى آقا [[روضاتی، محمدعلی|میر سید محمد على روضاتى]].
# نسخه کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانى مشهد ضمن مجموعه‌اى به شماره 327 از کتب اهدائى مرحوم دکتر فیاض.
# نسخه‌اى دیگر از کتابخانه آستان قدس به شماره 293.
# نسخه‌هاى کتابخانه مرحوم [[مرعشی، سید شهاب‌الدین|آیت‌الله مرعشى نجفى]]، قم به شماره‌هاى 4081 و 4245.


2. نسخه كتابخانه دانشگاه تهران.
رساله اثبات الواجب جدید


3. نسخه كتابخانه شخصى آقا مير سيد محمد على روضاتى.
# نسخه‌اى از مجموعه شماره /1772 ع کتابخانه ملى تهران.
 
# نسخه کتابخانه آستان قدس رضوى در مجموعه شماره 236.
4. نسخه كتابخانه دانشكده ادبيات و علوم انسانى مشهد ضمن مجموعه‌اى به شماره 327 از كتب اهدائى مرحوم دكتر فياض.
# نسخه کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران به شماره 1295.
 
5. نسخه‌اى ديگر از كتابخانه آستان قدس به شماره 293.
 
6. نسخه‌هاى كتابخانه مرحوم آیت‌الله مرعشى نجفى ،قم به شماره هاى 4081 و 4245.
 
رساله اثبات الواجب جديد
 
1- نسخه اى از مجموعه شماره /1772 ع كتابخانه ملى تهران.
 
2- نسخه كتابخانه آستان قدس رضوى در مجموعه شماره 236.
 
3- نسخه كتابخانه مدرسه سپهسالار تهران به شماره 1295.


رساله الزوراء
رساله الزوراء


1- نسخه‌اى كتابخانه مدرسه آخوند همدانى ضمن مجموعه‌اى شامل شرح هياكل، و الزوراء، و اثبات الواجب قديم و ....
# نسخه‌اى کتابخانه مدرسه آخوند همدانى ضمن مجموعه‌اى شامل شرح هیاکل، و الزوراء، و اثبات الواجب قدیم و....
 
# نسخه‌اى کتابخانه ملى تهران به شماره /1772 ع.
2- نسخه‌اى كتابخانه ملى تهران به شماره /1772 ع.
# نسخه مدرسه سپهسالار تهران ضمن مجموعه شماره 4505.
 
# نسخه کتابخانه مجلس در مجموعه شماره 1836
4- نسخه مدرسه سپهسالار تهران ضمن مجموعه شماره 4505.
.
 
5- نسخه كتابخانه مجلس در مجموعه شماره 1836.
 
رساله شرح الزوراء از علامه دوانى(حاشيه صغير)
 
1- نسخه متعلق به دانشگاه تهران.
 
2- نسخه موجود در مجموعه شماره /1772 ع كتابخانه ملى.
 
3- نسخه موجود در مجموعه شماره 4505 كتابخانه مدرسه سپهسالار تهران.
 
4- نسخه موجود در مجموعه شماره 1805 كتابخانه مجلس.
 
رساله شرح الزوراء از علامه دوانى(حاشيه كبير)


1- مجموعه موجود در كتابخانه مدرسه آخوند همدانى به شماره 10187.
رساله شرح الزوراء از علامه دوانى(حاشیه صغیر)


2- مجموعه موجود در كتابخانه ملى تهران به شماره /1772 ع.
# نسخه متعلق به دانشگاه تهران.
# نسخه موجود در مجموعه شماره /1772 ع کتابخانه ملى.
# نسخه موجود در مجموعه شماره 4505 کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران.
# نسخه موجود در مجموعه شماره 1805 کتابخانه مجلس.


3- مجموعه شماره 4505 موجود در كتابخانه مدرسه سپهسالار تهران.
رساله شرح الزوراء از علامه دوانى(حاشیه کبیر)


4- مجموعه شماره 1836 كتابخانه مجلس نوشته فضل اللّه بن محمد به سال 1065.
# مجموعه موجود در کتابخانه مدرسه آخوند همدانى به شماره 10187.
# مجموعه موجود در کتابخانه ملى تهران به شماره /1772 ع.
# مجموعه شماره 4505 موجود در کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران.
# مجموعه شماره 1836 کتابخانه مجلس نوشته فضل‌للّه بن محمد به سال 1065.


اين رساله و رساله شرح خطبۀ زوراء تا كنون به چاپ نرسيده.
این رساله و رساله شرح خطبۀ زوراء تا کنون به چاپ نرسیده.


==منابع:==
==منابع مقاله==
مقدمه نگارنده آقاى [[تویسرکانی، سید احمد|سید احمد تویسرکانى]] بر کتاب.


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


مقدمه نگارنده آقاى سيد احمد تويسركانى بر كتاب.
== پیوندها ==


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:فلسفه، مذهب و روان‌شناسی]]
[[رده: فلسفه، مذهب و روان‌شناسی]]
[[رده:فلسفه اسلامی]]
[[رده: فلسفه اسلامی]]
[[رده:عصر شارحان (فلسفه)]]
[[رده:عصر شارحان (فلسفه)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۷

سبع رسائل اثرى است کلامى مشتمل بر پنج رساله از محقق جلال‌الدین محمد دوانى متوفاى 908 ه-ق، یک رساله از ملا اسماعیل خواجوئى اصفهانى متوفاى 1173 ه-ق و رساله‌اى دیگر از سید احمد تویسرکانى نگارنده اثر حاضر.

سبع رسائل
سبع رسائل
پدیدآوراندوانی، محمد بن اسعد (نویسنده)

خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین (نویسنده)

تویسرکانی، سید احمد (محقق)
عنوان‌های دیگرالایرادات علی الحدوث الدهری

تجرید الاعتقاد. شرح

رساله ابطال الزمان الموهوم

رساله اثبات الواجب الجدید

رساله اثبات الواجب القدیم

رساله الزوراء

رساله شرح الزوراء

رساله‌‏ای در شرح خطبه الزوراء
ناشرمرکز پژوهشی ميراث مکتوب
مکان نشرتهران - ایران
سال نشر1381 ش یا 1423 ق یا 2002 م
چاپ1
شابک‎964-6781-50-0
موضوعخدا - اثبات

فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14

نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الاعتقاد - نقد و تفسیر

کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
‏‎‏BBR‎‏ ‎‏982‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏2
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

ساختار و گزارش محتوا

رسائلى که در این مجموعه آمده به ترتیب عبارت است از:

  1. رساله اثبات الواجب قدیم
    این رساله را علامه محقق دوانى در اوان شهرت علمى خود در شیراز در سالهاى قبل از/ 870 ه.ق تألیف نموده و آن را به پادشاه عثمانى سلطان ابوالفتح بایزید خان معروف سلطان محمد فاتح قسطنطنیه متوفاى/ 886 فرزند سلطان مراد خان با مقدمه‌اى در ستایش وى به او تقدیم داشته است.
    مطالب کتاب که کلا در استدلال بر وجود خداوند- عزّ و جلّ- است در دو مقصد و یک خاتمه آمده. مقصد اول در اثبات وجود خداوند است از چهار طریق، و مقصد دوم در اثبات او است تعالى شأنه از راه ابطال دور و تسلسل به برهان تطبیق و تضایف و برهانى عرشى و خاتمه در بیان و استدلال بر دو مطلب است.
    مطلب اول: ممکن ذاتا و به خویشتن خویش بدون هیچ گونه عامل و علت دیگرى در گرایش به وجود و یا عدم، اولویت و شایستگى بیشترى ندارد.
    مطلب دوم: ممکن تا تمام شرائط و علل وجود آن موجود، و تمام موانع در گرایش به هستى آن مرتفع نشود، حتمیت و ضرورت تحقق و هستى نخواهد یافت.
    شروح و حواشى که بر این رساله آمده عبارت است از:
    1. شرح نجم‌الدّین حاج محمود بن محمد نیریزى از تلامذه سید صدرالدین دشتکى که در سال 921 از تألیف آن فراغت یافته.
    2. شرح قاضى کمال‌الدّین حسین بن خواجه شرف‌الدّین عبدالحق الهى اردبیلى به صورت قال أقول متوفاى 940 یا 950. وى از تلامذه علامه دوانى است و نسخه‌اى از آن در کتابخانه مرحوم وزیرى یزد موجود است.
    3. شرح قاضى نورالله شوشترى صاحب مجالس المؤمنین مقتول (1019 ه. ق).
    و حواشى
    1. از امیر غیاث‌الدّین منصور دشتکى (م- 948 ه. ق.)
    2. از ملا محمد حنفى متوفاى بعد از 900.
    3. حاشیه خواجه جمال‌الدّین محمود شیرازى.
    4. حاشیه ملا حبیب‌اللّه باغنوى شیرازى معروف به ملا میرزا جان (م- 994 ه. ق).
  2. رساله اثبات الواجب جدید
  3. این رساله را علامه دوانى پس از ده سال یا بیشتر از اثبات الواجب قدیم نگاشته، و در مقدمه آن چنین آورده: من رساله‌اى در این موضوع در عنفوان جوانى نوشته‌ام با استناد بر ادّله فلاسفه و متکلمین و آنچه به نظرم رسیده، و اینک در این رساله بسنده مى‌کنم بر ادلّه‌اى واضح‌تر و اتقن و مختصرتر و مطالب را در چهارده فصل و یک خاتمه به پایان رسانده در مجالس المؤمنین آمده: مؤلف آن را در اواخر عمر در خطّه «لار» تألیف کرده ولى در کشف الظنون آمده: آن را پس از ده سال از اثبات الواجب نخستین نگاشته.
    بر این رساله شروح و حواشى بسیارى نوشته‌اند که از جمله آنهاست:
    1. شرح قاضى کمال‌الدین حسین بن خواجه عبدالحق الهى اردبیلى، و بر این شرح شرحى نگاشته به فارسى محمد بن احمد گیلکى که تاریخ اتمام آن 945 ه.ق است.
    2. شرحى از نجم‌الدین حاج محمود بن محمد بن محمود نیریزى تاریخ اتمام 921 ه. ق.
    3. شرح قاضى نوراللّه شوشترى صاحب مجالس المؤمنین و از همو است شرح بر اثبات الواجب قدیم.
    4. شرحى در آمیخته با متن از مولى نصرالله بن محمد عمرى خلخالى که به نقل صاحب ذریعه نسخه‌اى از آن در کتابخانه آستان قدس موجود است مؤلف آن را به نام سلطان قطب شاه شیعى نوشته.
    5. حاشیه‌اى از خواجه جمال‌الدین محمود شیرازى شاگرد مؤلف.
    6. حاشیه از فخرالدین محمد بن حسین حسینى استر آبادى به نام اثبات الواجب و در حقیقت حاشیه‌اى است بر اثبات الواجب دوانى، از تألیف آن ذى الحجة 963 فراغت یافته، ظاهرا بر اثبات الواجب جدید است.
  4. رساله الزوراء از علامه محقق دوانى
    این رساله را مؤلف قبل از سال 872 ه.ق در مبدأ و معاد نگاشته، و در آن جمع کرده بین مباحث بحثى و ذوقى و آن را نزد وى منزلت و مرتبت خاصى است، چنانکه خود در شرح آن فرموده: من به هنگام عزیمت براى زیارت امیرالمؤمنین و یعسوب موحدین حضرت على بن ابیطالب (رضى‌اللّه‌عنه و کرّم‌اللّه‌وجهه) در بیرون دارالسلام شهر بغداد در نزدیکیهاى ساحل دجله آن حضرت را در خواب دیدم که به من عنایت و توجه خاصى فرمود، پس از آنکه از خواب بیدار شدم به یمن و مبارکى این عنایت بر آن شدم بنام نامى حضرتش رساله‌اى تصنیف نمایم، ولى در انتخاب موضوع این رساله متردد بودم، گاه به خاطرم مى‌گذشت به مناسبت فرمایش نبى اکرم صلى‌اللّه‌علیه‌و‌سلّم «أنا مدینة العلم و على بابها» موضوع این رساله را «تحقیق در ماهیت علم» برگزینم و گاه موضوعات دیگرى به نظرم مى‌رسید تا آنکه به سعادت عتبه بوسى آن حضرت و حائر حسینى (على نبیّنا و على ساکنیهما الصّلاة و السّلام) مفتخر گردیدم، پس از بازگشت یکى از یاران و دوستان با استعداد و شیفته فهم حقایق که براى او حکمة الاشراق شیخ شهاب‌الدین سهروردى (م 587 ه) را تدریس مى‌کردم و گه گاه ضمن بیان مطالب سخن از مسائلى کشفى و ذوقى مى‌رفت از من خواست که آن سوانح و واردات اشراقى را در رساله‌اى گرد آورم، من دعوت و خواسته او را اجابت و به نگارش آن پرداختم، پس از اتمام آن را همان یافتم که در اندیشه آن بودم مرا یقین حاصل آمد این توفیق از برکات امداد و نفحات باب مدینۀ عالیه دانش و زیارت آن مشاهد مقدسه است به این مناسبت آن را الزوراء نامیدم که نام دجله بغداد است از این رساله به نام تنبیه الراقدین نیز یاد مى‌گردد.
  5. رساله‌اى در شرح خطبۀ الزوراء از علامه محقق دوانى
    از این رساله به نام شرح مقدمۀ الزوراء یا حاشیه صغیر و یا شرح صغیر زوراء نیز یاد مى‌گردد و شامل این مطالب است:
    1. تفسیر و بیان معنى حمد.
    2. مظهریّت اشیاء از صفات کمالیه حق جلّ و علا.
    3. مظهریّت جامع و کامل انسان از کلّ صفات و اسماء.
    4. اطلاق نفس حمد بر حضرت ختمى مرتبت صلى‌اللّه‌علیه‌وآله و اتصاف حضرتش به صفات الهى تعالى اسمه، قاضى نوراللّه در مجالس المؤمنین در ترجمه محقق دوانى آورده این رساله را مؤلف جهت دفع طعن ملا قطب‌الدین محیوى انصارى بر عبارتى که در خطبه زوراء واقع است نوشته است.
    5. رساله شرح الزوراء از علامه دوانى
    از این رساله به نام حاشیة الزوراء و یا شرح کبیر و یا حاشیه کبیره نیز یاد شده، مؤلف ازتألیف این رساله روز شنبه نوزدهم شوال 871 در بیرون و خارج شهر همدان فراغت یافته و از مقدمه آن ارادت و عشق وى به خاندان عصمت و طهارت علیهم‌الصّلاةوالسّلام معلوم و آشکار است.
    1. رساله ابطال الزمان الموهوم
    از عالم محقق جامع علوم معقول و منقول محمد بن حسین بن محمدرضا بن علاءالدین محمد مازندرانى معروف به ملا اسماعیل خواجوئى اصفهانى (متوفاى شعبان 1173 ه. ق) از اکابر علماى اصفهان و صاحب مصنفات کثیره در علوم مختلف است.
    1. رساله شروح و حواشى بر تجرید الاعتقاد علامه محقق طوسى از سید احمد تویسرکانى.

با توجه به نفاست و مرتبت والاى کتاب شریف تجرید الاعتقاد در قرون متمادى بین متکلمین و فلاسفه اسلامى و اهتمام و اقدام بسیارى از اکابر دانشمندان شیعه و اهل سنت به تدوین و تألیف شرح و حواشى و تعلیقات ارزنده بر آن که بطور قطع تعداد آنها بیش از دویست رساله مى‌باشد و نسخه‌هاى آن بطور پراکنده در اکثر کتابخانه‌هاى ما موجود است نگارنده به معرفى این دسته از شروح و حواشى پرداخته است.

نسخه شناسى

رساله اثبات الواجب قدیم

  1. نسخه کتابخانه آستان قدس به شماره 295.
  2. نسخه کتابخانه دانشگاه تهران.
  3. نسخه کتابخانه شخصى آقا میر سید محمد على روضاتى.
  4. نسخه کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانى مشهد ضمن مجموعه‌اى به شماره 327 از کتب اهدائى مرحوم دکتر فیاض.
  5. نسخه‌اى دیگر از کتابخانه آستان قدس به شماره 293.
  6. نسخه‌هاى کتابخانه مرحوم آیت‌الله مرعشى نجفى، قم به شماره‌هاى 4081 و 4245.

رساله اثبات الواجب جدید

  1. نسخه‌اى از مجموعه شماره /1772 ع کتابخانه ملى تهران.
  2. نسخه کتابخانه آستان قدس رضوى در مجموعه شماره 236.
  3. نسخه کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران به شماره 1295.

رساله الزوراء

  1. نسخه‌اى کتابخانه مدرسه آخوند همدانى ضمن مجموعه‌اى شامل شرح هیاکل، و الزوراء، و اثبات الواجب قدیم و....
  2. نسخه‌اى کتابخانه ملى تهران به شماره /1772 ع.
  3. نسخه مدرسه سپهسالار تهران ضمن مجموعه شماره 4505.
  4. نسخه کتابخانه مجلس در مجموعه شماره 1836

.

رساله شرح الزوراء از علامه دوانى(حاشیه صغیر)

  1. نسخه متعلق به دانشگاه تهران.
  2. نسخه موجود در مجموعه شماره /1772 ع کتابخانه ملى.
  3. نسخه موجود در مجموعه شماره 4505 کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران.
  4. نسخه موجود در مجموعه شماره 1805 کتابخانه مجلس.

رساله شرح الزوراء از علامه دوانى(حاشیه کبیر)

  1. مجموعه موجود در کتابخانه مدرسه آخوند همدانى به شماره 10187.
  2. مجموعه موجود در کتابخانه ملى تهران به شماره /1772 ع.
  3. مجموعه شماره 4505 موجود در کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران.
  4. مجموعه شماره 1836 کتابخانه مجلس نوشته فضل‌للّه بن محمد به سال 1065.

این رساله و رساله شرح خطبۀ زوراء تا کنون به چاپ نرسیده.

منابع مقاله

مقدمه نگارنده آقاى سید احمد تویسرکانى بر کتاب.

وابسته‌ها

برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=سبع_رسائل&oldid=643797»