العقد الثمين في تراجم النحويين: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'العقد الثمين (ابهام زدایی)' به 'العقد الثمين (ابهام‌زدایی)') |
|||
| (۴۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR14257J1.jpg | |||
| عنوان =العقد الثمين في تراجم النحويين | |||
| | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | |||
[[مراد، یحیی]] (محقق) | |||
| | |||
| | |||
[[ذهبی، محمد بن احمد]] ( | [[ذهبی، محمد بن احمد]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =PJ 6063 /ذ9ع7 | ||
| موضوع = | |||
زبان شناسان عرب - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
زبان عربی - نحو - | زبان عربی - نحو - کتاب‌شناسی | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الحدیث | ||
| مکان نشر =قاهره - مصر | |||
| سال نشر = 1425 ق یا 2004 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14257AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| شابک =977-300-061-3 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =14257 | |||
| کتابخوان همراه نور =14257 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|العقد الثمين (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''العقد الثمين في تراجم النحويين'''، تأليف [[شمس‌الدين محمد بن احمد بن عثمان ذهبى]] (ت 748ق) از جمله آثارى است كه شرح حال نحويان را گردآورى نموده است. يحيى مراد تحقيق و تصحيح كتاب را برعهده داشته است. | '''العقد الثمين في تراجم النحويين'''، تأليف [[ذهبی، محمد بن احمد|شمس‌الدين محمد بن احمد بن عثمان ذهبى]] (ت 748ق) از جمله آثارى است كه شرح حال نحويان را گردآورى نموده است. [[مراد، یحیی|يحيى مراد]] تحقيق و تصحيح كتاب را برعهده داشته است. | ||
==ساختار== | |||
كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و شرح حال نحويان به ترتيب حروف الفباست. | كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و شرح حال نحويان به ترتيب حروف الفباست. | ||
شيوه نگارش | شيوه نگارش نویسنده بدين ترتيب است كه ابتدا نام، كنيه يا لقب معروف‌تر نحوى ذكر شده است. پس از آن نام كامل او، بصرى يا كوفى بودن، محل ولادت و تحصيل، آثار و ديگر اطلاعات موجود آمده است. سپس به نقل سخنان ديگر نحويان درباره او بدون ذكر منبع پرداخته است. وى ديدگاه خود را نيز با «قلت» بيان كرده است. | ||
محقق كتاب در مقدمه‌اش، | ==گزارش محتوا== | ||
محقق كتاب در مقدمه‌اش، «[[سير أعلام النبلاء]]» [[ذهبى]] را از موسوعه‌هاى طراز اول برشمرده كه [[ذهبى]] در آن شرح حال اعلام امت را گردآورى كرده و به ترتيب زمانى از زمان صحابه تا عصر خود در قرن هشتم هجرى مرتب نموده است. اين موسوعه بزرگ مشتمل بر هزاران شرح حال متنوع است. [[ذهبى]] در آن، شرح حال صحابه، تابعين، فقها، مفسرين، محدثين، نحات، ادبا، شعرا، خلفا، وزرا، قضات، قرّا، فلاسفه، زهاد و... را جمع نموده است. احاطه بر كتابى با اين ضخامت كه بيشتر از سى جلد است، براى اكثر افراد چه متخصص و چه غير متخصص ممكن نيست؛ مثلاً محقق حديث، وقت زيادى را بايد صرف جستجو از راوى معينى نمايد و يا محقق نحوى و لغوى گاه به‌دشوارى مى‌تواند شرح حالى را كه مى‌خواهد پيدا كند. همچنان‌كه گاه محقق نياز به تمام كتاب ندارد و تنها يك موضوع علمى مانند نحو يا حديث را لازم دارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18121/1/5 مقدمه محقق، ص6-5]</ref> | |||
وى سپس كتاب را به دوازده كتاب مستقل كه هريك عنوان خاصى دارد، تقسيم كرده است. هر كتاب، مجموعه‌اى از تراجم مرتبط يا در يك موضوع را در بر دارد: شرح حال صحابه و تابعين با نام «نزهة المتقين في تراجم الصحابة و التابعين»، شرح حال مفسرين و فقها با نام «إتحاف النبهاء بتراجم المفسرين و الفقهاء» و همچنين شرح حال محدثان، نحويان، خلفا و وزرا و... وى تأكيد مى‌كند رعايت امانت را در حفظ نص اصلى مؤلف نموده و افزايش يا كاهش يا تعديل متن نداشته است <ref>همان</ref> | وى سپس كتاب را به دوازده كتاب مستقل كه هريك عنوان خاصى دارد، تقسيم كرده است. هر كتاب، مجموعه‌اى از تراجم مرتبط يا در يك موضوع را در بر دارد: شرح حال صحابه و تابعين با نام «نزهة المتقين في تراجم الصحابة و التابعين»، شرح حال مفسرين و فقها با نام «إتحاف النبهاء بتراجم المفسرين و الفقهاء» و همچنين شرح حال محدثان، نحويان، خلفا و وزرا و... وى تأكيد مى‌كند رعايت امانت را در حفظ نص اصلى مؤلف نموده و افزايش يا كاهش يا تعديل متن نداشته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18121/1/5 همان]</ref>محقق سپس به شرح حال [[ذهبى]]، مسافرت‌ها، مناصب و آثار او پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18121/1/7 ر.ک: همان، ص10-7]</ref> | ||
اولین شرح حال درباره ابوالاسود دئلى است كه برخى نيز ديلى گفته‌اند. وى قاضى بصره بوده و اسم وى ظالم بن عمرو بوده است. در ايام نبوت متولد شده و از عمر، [[امام على(ع)|على(ع)]]، ابى بن كعب، ابوذر، عبدالله بن مسعود و زبير بن عوام و گروهى ديگر حديث نقل كرده است. نویسنده به نقل از يعقوب حضرمى از سعيد بن سلم باهلى از پدرش از جدش از ابوالاسود داستان تأسيس علم نحو يا قانون اعراب‌گذارى در زبان عربى را چنين حكايت مى‌كند: روزى بر [[امام على(ع)|على(ع)]] وارد شدم، ديدم آن حضرت در حال فكر و انديشه است. به من فرمود: در شهر شما بى‌قاعده سخن گفته مى‌شود؛ مى‌خواهم مطلبى در بيان اصول عربى بنويسم. گفتم: يا [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين]] اگر اين كار را بكنيد لغت عرب را زنده كرده‌ايد. بعد از چند روز خدمت آن حضرت رسيدم؛ نوشته‌اى به من داد كه در آن زيربناى علم نحو را نوشته بود و از تقسيم كلمه به اسم و فعل و حرف و تعريف آنها شروع مى‌شد. سپس به من فرمود: به همين روش بر آن بيفزاى. ابوالاسود مى‌گويد: آن را گرفته و به منزل رفتم و يك دوره قواعد نحو را نگاشتم و بعد آن را به حضرت عرضه كردم.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18121/1/13 ر.ک: متن كتاب، ص15-13]</ref> | |||
در بخش ديگرى از كتاب به نام ثابت بن اسلم (م 460ق) اشاره شده است. وى از فقهاى شيعه، نحوى حلب و از شاگردان برجسته شيخ ابوالصلاح حلبى از بزرگان و مشايخ اماميه در قرن پنجم است. | در بخش ديگرى از كتاب به نام ثابت بن اسلم (م 460ق) اشاره شده است. وى از فقهاى شيعه، نحوى حلب و از شاگردان برجسته شيخ ابوالصلاح حلبى از بزرگان و مشايخ اماميه در قرن پنجم است. نویسنده بدون ذكر نام كتاب او (ابتداء دعوة العبيديين و كشف عوارهم) چنين نوشته كه ثابت بن اسلم گزارشى از دعوت اسماعيليان را آورده و به نقد آراى آنها پرداخته است. همين كار باعث شد كه مستنصر او را به قتل رساند و...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18121/1/203 ر.ک: همان، ص204-203]</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
محقق اثر آيات قرآنى و احاديث نبوى شريف را استخراج كرده و هر كجا كه نياز بوده پاورقى زده است. منابع فراوانى نيز براى مراجعه معرفى كرده كه توجه خواننده را به خود جلب مى‌كند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18121/1/13 ر.ک: پاورقى 1، ص13] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18121/1/19 19]</ref>فهرست مطالب در انتهاى كتاب ذكر شده است. | |||
محقق اثر آيات قرآنى و احاديث نبوى شريف را استخراج كرده و هر كجا كه نياز بوده پاورقى زده است. منابع فراوانى نيز براى مراجعه معرفى كرده كه توجه خواننده را به خود جلب مى‌كند <ref>ر. | |||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن كتاب. | مقدمه و متن كتاب. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[العقد الثمين في تراجم النحويين(ذهبی)]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: زبان و ادبیات عربی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۰۴
| العقد الثمين في تراجم النحويين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مراد، یحیی (محقق) ذهبی، محمد بن احمد (نویسنده) |
| ناشر | دار الحدیث |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1425 ق یا 2004 م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-300-061-3 |
| موضوع | زبان شناسان عرب - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی زبان عربی - نحو - کتاب‌شناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ 6063 /ذ9ع7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
العقد الثمين في تراجم النحويين، تأليف شمس‌الدين محمد بن احمد بن عثمان ذهبى (ت 748ق) از جمله آثارى است كه شرح حال نحويان را گردآورى نموده است. يحيى مراد تحقيق و تصحيح كتاب را برعهده داشته است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و شرح حال نحويان به ترتيب حروف الفباست.
شيوه نگارش نویسنده بدين ترتيب است كه ابتدا نام، كنيه يا لقب معروف‌تر نحوى ذكر شده است. پس از آن نام كامل او، بصرى يا كوفى بودن، محل ولادت و تحصيل، آثار و ديگر اطلاعات موجود آمده است. سپس به نقل سخنان ديگر نحويان درباره او بدون ذكر منبع پرداخته است. وى ديدگاه خود را نيز با «قلت» بيان كرده است.
گزارش محتوا
محقق كتاب در مقدمه‌اش، «سير أعلام النبلاء» ذهبى را از موسوعه‌هاى طراز اول برشمرده كه ذهبى در آن شرح حال اعلام امت را گردآورى كرده و به ترتيب زمانى از زمان صحابه تا عصر خود در قرن هشتم هجرى مرتب نموده است. اين موسوعه بزرگ مشتمل بر هزاران شرح حال متنوع است. ذهبى در آن، شرح حال صحابه، تابعين، فقها، مفسرين، محدثين، نحات، ادبا، شعرا، خلفا، وزرا، قضات، قرّا، فلاسفه، زهاد و... را جمع نموده است. احاطه بر كتابى با اين ضخامت كه بيشتر از سى جلد است، براى اكثر افراد چه متخصص و چه غير متخصص ممكن نيست؛ مثلاً محقق حديث، وقت زيادى را بايد صرف جستجو از راوى معينى نمايد و يا محقق نحوى و لغوى گاه به‌دشوارى مى‌تواند شرح حالى را كه مى‌خواهد پيدا كند. همچنان‌كه گاه محقق نياز به تمام كتاب ندارد و تنها يك موضوع علمى مانند نحو يا حديث را لازم دارد.[۱]
وى سپس كتاب را به دوازده كتاب مستقل كه هريك عنوان خاصى دارد، تقسيم كرده است. هر كتاب، مجموعه‌اى از تراجم مرتبط يا در يك موضوع را در بر دارد: شرح حال صحابه و تابعين با نام «نزهة المتقين في تراجم الصحابة و التابعين»، شرح حال مفسرين و فقها با نام «إتحاف النبهاء بتراجم المفسرين و الفقهاء» و همچنين شرح حال محدثان، نحويان، خلفا و وزرا و... وى تأكيد مى‌كند رعايت امانت را در حفظ نص اصلى مؤلف نموده و افزايش يا كاهش يا تعديل متن نداشته است.[۲]محقق سپس به شرح حال ذهبى، مسافرت‌ها، مناصب و آثار او پرداخته است.[۳]
اولین شرح حال درباره ابوالاسود دئلى است كه برخى نيز ديلى گفته‌اند. وى قاضى بصره بوده و اسم وى ظالم بن عمرو بوده است. در ايام نبوت متولد شده و از عمر، على(ع)، ابى بن كعب، ابوذر، عبدالله بن مسعود و زبير بن عوام و گروهى ديگر حديث نقل كرده است. نویسنده به نقل از يعقوب حضرمى از سعيد بن سلم باهلى از پدرش از جدش از ابوالاسود داستان تأسيس علم نحو يا قانون اعراب‌گذارى در زبان عربى را چنين حكايت مى‌كند: روزى بر على(ع) وارد شدم، ديدم آن حضرت در حال فكر و انديشه است. به من فرمود: در شهر شما بى‌قاعده سخن گفته مى‌شود؛ مى‌خواهم مطلبى در بيان اصول عربى بنويسم. گفتم: يا اميرالمؤمنين اگر اين كار را بكنيد لغت عرب را زنده كرده‌ايد. بعد از چند روز خدمت آن حضرت رسيدم؛ نوشته‌اى به من داد كه در آن زيربناى علم نحو را نوشته بود و از تقسيم كلمه به اسم و فعل و حرف و تعريف آنها شروع مى‌شد. سپس به من فرمود: به همين روش بر آن بيفزاى. ابوالاسود مى‌گويد: آن را گرفته و به منزل رفتم و يك دوره قواعد نحو را نگاشتم و بعد آن را به حضرت عرضه كردم.[۴]
در بخش ديگرى از كتاب به نام ثابت بن اسلم (م 460ق) اشاره شده است. وى از فقهاى شيعه، نحوى حلب و از شاگردان برجسته شيخ ابوالصلاح حلبى از بزرگان و مشايخ اماميه در قرن پنجم است. نویسنده بدون ذكر نام كتاب او (ابتداء دعوة العبيديين و كشف عوارهم) چنين نوشته كه ثابت بن اسلم گزارشى از دعوت اسماعيليان را آورده و به نقد آراى آنها پرداخته است. همين كار باعث شد كه مستنصر او را به قتل رساند و...[۵]
وضعيت كتاب
محقق اثر آيات قرآنى و احاديث نبوى شريف را استخراج كرده و هر كجا كه نياز بوده پاورقى زده است. منابع فراوانى نيز براى مراجعه معرفى كرده كه توجه خواننده را به خود جلب مى‌كند.[۶]فهرست مطالب در انتهاى كتاب ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.