اخبار مغولان در انبانه ملا قطب

اخبار مغولان در انبانه ملاقطب، از آثار طبیب، منجم، فیلسوف و ریاضی‌دان ایرانی قرن هفتم هجری قمری، قطب‌الدین محمود بن مسعود شیرازی (634-710ق)، سندی تاریخی و نسخه‌ای مهمّ از یادداشت‌های وقایع‌نگارانه مربوط به دوران تسلط مغولان بر ایران است و با ثبت دقیق اصطلاحات و شیوه‌های اداری مغولان و حفظ گزارش‌های دست اول از فتوحات و جابه‌جایی‌های قدرت، بر غنای آگاهی‌های علاقمندان تاریخ این دوران (ایلخانان مغول) می‌افزاید. کتابشناس و پژوهشگر معاصر ایرانی، ایرج افشار (1304- 1389ش)، این اثر را تصحیح کرده است.

اخبار مغولان (650-683) در انبانه ملا قطب
پدیدآوران	قطب‌‌الدین‌ شیرازی‌، محمود بن‌ مسعود (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	از مجموعه خطی مورخ 685 کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی (قم)
ناشر	کتابخانه عمومی حضرت آيت الله العظمی مرعشی نجفی(ره)
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1389ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-8179-94-1
موضوع	ایران - تاریخ - مغولان و ایلخانان، 616 - 756ق. - مغولان - تاریخ
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ق‎‏6‎‏الف‎‏3 952 ‏‎‏DSR‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• هدف نویسنده، ثبت دقیق رویدادهای تاریخی معاصر خود بوده است. روش او بر پایۀ ثبت سال به سال یا سنواتی وقایع است. مصحح اشاره می‌کند که متن گرچه از لحاظ نگارشی تا حدودی پیراسته است، اما یکدستی و یکنواختی کامل نگارشی در آن دیده نمی‌شود؛ این امر نشان می‌دهد که ممکن است قطب‌الدین محمود بن مسعود شیرازی آن را برای خود تنظیم کرده و قدمای اهل قلم در بازنگری آن سختگیری نکرده‌اند.

ساختار و محتوا

• این اثر یک گزارش وقایع‌نگاری‌شده از تاریخ ایلخانیان در یک بازه زمانی محدود اما حساس است و بر وقایع سال‌های ۶۵۰ تا ۶۸۳ هجری قمری تمرکز دارد. این مقطع زمانی 33 ساله شامل وقایع مربوط به سه سال پیش از پایان سلطنت هولاکو و آغاز پادشاهی ارغون، نوۀ هولاکو است. با وجود تمرکز بر دوره ۶۵۰ تا ۶۸۳ق در جدول‌های تاریخی، به برخی وقایع مهم پیشین نیز اشاره شده است. ایرج افشار به دلیل پراکندگی برگهای نسخه خطی، به تنظیم مطالب بر اساس توالی زمانی (سنوات تاریخی) پرداخته است. این نظم‌دهی به خوانندگان کمک می‌کند تا وقایع عصر مغول را راحت‌تر دنبال کنند.

نمونه مباحث

• «(سال 650 و اندی) او بيامد در سنين نيف و خمسين و ستمائه از خراسان در گرفت تا دمشق برفت و همه خراسان و جبال و کرمان و غزنین تا مولتان و مبالغ بلاد هند و عراق عجم و عرب و مازندران و جانب اران و شروان و دربند تا اندرون خفجاق بگرفت و لشکری از روس بياورد و با آن لشکر باديه عرب را غارت کرد و خلیفه بغداد را خود پيش از آن برداشته بود و سلاطین دیار بکر و شام همه را بر داشت. و بر اندرون روم و فرنگ حاکم شد و اين بلاد که اگر کسی به افسانه شنيده باشد تعجب ماند، به تمامت او را مستخلص شد، یعنی از ماوراءالنهر تا دمشق و از باديه عرب تا روس و از هندوستان تا خوارزم....»

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.